Eş’arilik hakkında neler biliyorsunuz

Eşarilik, 3. asrın başlarında Ebü’l-Hasan Ali b. İsmâil el-Eş‘arî ile ortaya çıkan ehli sünnet mezheplerinden birisidir. Eşari mezhebi selefilik mezhebinin tersine inanç konularında akla da değer vererek, âyet ve hadislerin yanında aklî deliller de kullanmıştır.

Eş'ârîyye veya Eş'ârîlik, İslâm içinde bir teoloji okulu ve Sünnî itikadi mezheplerinden birisidir. Kurucusu Ebü'l Hasan Eş'arî'dir. Sünnî Müslümanlar arasında Mâtûrîdîlik ve Selefîlik gibi yaygındır. Aklı Mu'tezile kadar önemsememekle birlikte, Selefîyye kadar da küçük çapta ele almaz.

Eş’ariliğin en temel özelliği, inanç konularında ayet ve hadislerin yanında akla da değer vererek akli deliller kullanmasıdır. Gazali ve Fahruddin Razi gibi âlimler, Eşariliğin temel görüşlerini benimseyerek yazdıkları eserlerle bu mezhebin yaygınlaşmasını sağladılar.
Eş’ariliğin başlıca görüşleri şunlardır:

• Allah (c.c.) birdir, eşi ve benzeri yoktur. Onun zatı ile birlikte bulunan ezeli sıfatları vardır.
• Allah’ın (c.c.) kelamı ve Kur’an sonradan yaratılmamıştır. Kur’an’ın mahluk yani yaratılmış olduğunu söylemek inkâr etmekle eşdeğerdir.
• Hayır ve şer yani iyilik ve kötülük Yüce Allah’tandır (c.c.). İnsanın fiilleri Allah (c.c.) tarafından yaratılır ve kullar tarafından yapılır. Başka bir ifadeyle insanın fiillerinin yaratıcısı Allah’tır (c.c.), fakat insan cüzi iradesi ve sahip olduğu güçle istediği fiili işler. Bu sebeple de o eylemlerinden sorumludur.
• Allah’ın (c.c.) ahirette müminler tarafından gözle görülmesi caizdir.
• Halife atamayla değil, seçimle gelir.
• Kendisine dinî tebliğ ulaşmayan kimse, aklıyla Allah’ı (c.c.) bulmak ve iman etmekle sorumlu değildir.
• İyi ve kötü, güzel ve çirkin akıl ile değil, dinle ile bilinebilir.
• Büyük günah işleyen kimse günahkâr olur, fakat dinden çıkmaz. Böyle birinin durumu Allah’a (c.c.) kalmıştır, dilerse affeder.
• Yüce Allah’ın (c.c.) ayrıca ezeli bir tekvin yani yaratma sıfatı yoktur. Bu sıfat kudret sıfatının içindedir.
• Allah (c.c.) insana gücünün yetmeyeceği şeyleri yükleyebilir.
• Allah’ın (c.c.) fiillerinde sebep ve hikmetler olmayabilir.

Eş’arilik, günümüzde daha çok Hicaz, Mısır, Kuzey Afrika, Irak, Suriye ve Endonezya’daki Müslümanlar arasında yaygın olan bir mezheptir.