10. Sınıf Fizik Ders Kitabı Sayfa 190-195 Cevapları Ekoyay Yayıncılık

3. Ünıte Değerlendirme Soruları

DOĞRU-YANLIŞ SORULARI
Aşağıdaki cümlelerin başına yargılar doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

1. (Y) Dalga hareketi ile hem enerji hem de ortam taşınır.
2. (D) Bir dalganın frekansı onu oluşturan kaynağın titreşim hızına bağlıdır.
3. (Y) Bir dalganın frekansı arttıkça dalga boyu da artar.
4. (Y) Titreşim doğrultusu yayılma doğrultusuna paralel olan dalgalara enine dalgalar denir.
5. (D) Esnek bir ortamda kısa süreli oluşturulan sarsıntıya atma denir.
6. (D) Bir yayda baş yukarı gelen atma, sabit uca ulaştığında baş aşağı gidecek şekilde yansır.
7. (Y) Ses şiddeti ses dalgasının frekansına bağlıdır.
8. (D) Ses yüksekliği, sesleri ince veya kalın işitmemize neden olan ses özelliğidir.
9. (D) Mekanik dalgaların yayılması için maddesel ortama gerek vardır. Mekanik dalgalar, enine ya da boyuna dalgalar olarak ikiye ayrılır.
10. (D) Sesin işitme sağlığınıza zararlı olup olmadığı veya bir aracın gürültülü olup olmaması ses düzeyine bakılarak belirlenir.
11. (D) Tüm dalgalar bir yüzeye çarparak yansıdığında gelme açısı, yansıma açısına eşittir.
12. (Y) Bir dalganın genliği ne kadar küçükse o kadar çok enerji taşır.
13. (Y) Yüksek frekanslı dalgaların genliği küçüktür.

BOŞLUK DOLDURMA SORULARI
Aşağıdaki cümleleri kutucuklarda verilen ifadeleri kullanarak tamamlayınız.

1. Her bir saniyede oluşan dalga sayısına frekans denir.
2. Yüksek frekanslı titreşimler ince ses üretir.
3. Belli bir hızla döndürülünce dalgaların durgun görünmesini sağlayan araca stroboskop denir.
4. Bir depremin kaynağında açığa çıkan enerji ile ilişkili değere büyüklük denir ve sismograf denilen alet ile ölçülür.
5. Dalga tepesi ile denge noktası arasındaki mesafeye genlik denir.
6. Ultrason, frekans 20000 Hz’den büyük olan ses dalgalarına denir.
7. Bir ses dalgası, ortam taneciklerinin sırasıyla sıklaşması ve seyrekleşmesi ile oluşur.
8. Düzensiz frekansta titreşen cisimlerin oluşturduğu sese gürültü denir.
9. Bir kedi sesinin kaplan sesinden daha ince olmasının sebebi kedi sesinin frekansının daha büyükolmasıdır.
10. Sesin yüksekliği ses perdesi olarak da bilinir.
11. Bir kişinin işitme duyusunda hasar meydana gelmesi için başlangıç sınırı olan ses seviyesi 85 dB’dir.
12. Titreşimlerin dalga uzunluğuna göre azalıp çoğaldığını deneyler yaparak tespit eden İslam alimi Farabi’dir.

EŞLEŞTİRME SORULARI
Aşağıdaki ifadeleri ilgili oldukları kavramlarla eşleştirelim.

1. (d) Esnek bir ortamda eşit zaman aralıklarında oluşturulan sarsıntılara denir.
2. (a) Depremlerin aletsel bir ölçüsü olan “büyüklük” kavramını tanımlayan kişidir.
3. (j) Bir cismin enerjiyi soğurarak kendi doğal frekansında titreşime geçmesi olayıdır.
4. (f) Titreşim doğrultusu yayılma doğrultusuna dik olan dalgalara denir.
5. (k) Bir tam dalganın oluşması için geçen süredir.
6. (c) Çukur bir yüzeye gelen doğrusal su dalgaları bir noktada toplanıp tekrar dağılacak şekilde bu engelden yansır. Doğrusal dalgaların toplandığı bu noktaya denir.
7. (e) Enine dalganın en yüksek noktasına denir.
8. (ç) Ses düzeyi birimidir.
9. (g) Yer sarsıntılarının büyüklüğünü, süresini, merkezini ve saatini saptamaya yarayan aygıta denir.
10. (b) Her ses dalgasının kendisine özel karakteristiğe sahip olmasına denir.

AÇIK UÇLU SORULAR
1. Okyanus tabanında meydana gelen bir deprem sonucu oluşan dalgalar bir adaya vurmaktadır. Adaya dalgalarla vuran su depremin olduğu bölgedeki su mudur yoksa kıyıdaki su mudur? Açıklayınız.
Cevap: Kıyıdaki sudur.

2. Ses perdesi artarsa
a) frekans
b) dalga boyu
c) dalga hızı
ç) dalganın genliği
niceliklerde nasıl değişiklikler meydana gelir?
Cevap: Ses perdesi artarsa frekans artar, dalga boyu küçülür. Dalga hızı ve genlik aynı kalır.

3. Aşağıda fotoğrafı görülen arpın uzun telleri düşük notalar üretirken kısa telleri yüksek notalar üretir. Bir gitarda ise bütün teller aynı uzunluktadır. Gitarda farklı notalar nasıl üretilebilmektedir?
Cevap: Gitar tellerinin kalınlıkları farklıdır. Müzisyen gitar kolundaki telleri basarak telin boyunu kısaltır. Böylece farklı sesler elde edebilir.

4. Keman ve klarnet gibi müzik aletlerinin nasıl yapıldığını araştırınız. Keman tellerinin ve klarnet borusunun kalitesi çıkan müziği etkiler. Kaliteli bir müzik aleti ile daha ucuz olan müzik aleti arasındaki fark nedir?
Cevap: Bahsedilen müzik aletleri için öğrencilerin araştırmaları değerlendirilir. Müzik aletlerinde kullanılan malzemenin kalitesi elde edilen sesin kalitesini artırır.

5. Bir bilim kurgu filminde gezegenin yüzeyinde büyük bir patlama meydana gelmektedir. Gezegene doğru giden uzay gemisindeki insanlar bu patlamayı görmekte ve duymaktadır. Bu gerçekçi midir? Açıklayınız.
Cevap: Gerçekçi değildir. Patlamayı görebilir. Ancak sesi duyamaz. Çünkü ses dalgaları boşlukta yayılamaz.

6. Titreşen bir diyapazonun meydana getirdiği ses dalgasının şekildeki gibi olduğunu farz ediniz. Bu dalganın frekansını hesaplayarak şeklin altında ayrılan boşluğa yazınız.
Cevap: 4 tam dalga vardır. Frekans: 1/4 s^–1

7. Aşağıda verilen kutuya 9 Hz frekanslı bir dalga çiziniz. Çizdiğiniz bu dalganın frekansını 6. soruda çizilmiş olan dalganın frekansı ile karşılaştırınız.

8. Aşağıdaki şekilde 1, 2 ve 5 ile gösterilen noktalara 3 ve 4 ile gösterilen aralıklara, bir dalgayı açıklamada kullanılan uygun kavramları yazınız. Yazdığınız bu kavramları tanımlayınız.

1. Denge konumu
2. Dalga çukuru
3. Dalga boyu
4. Genlik
5. Dalga tepesi

9. a) Üç grafiğin her birinin dalga boyu ve genliğini belirleyiniz.
Cevap: Her üç dalganın dalga boyu 2 m dir. 1. dalganın genliği 1m iken 2. ve 3. dalganın genlikleri 0,5 m’dir.

b) Verilen grafiklerde x ekseni üzerinde meydana gelen dalgaların oluşması için geçen süre 2 saniye olduğuna göre her bir dalganın frekansını bulunuz.

1. dalga için 2 saniyede 4 dalga f = 2 s^–1
2. dalga için 2 saniyede 2 dalga f = 1 s^–1
3. dalga için 2 saniyede 2 dalga f = 1 s^–1

10. Aşağıdaki tablo bazı müzik aletleri ile insan sesinin ürettiği seslerin frekans aralıklarını vermektedir. Bu tabloya göre;

a) Hangi müzik aleti en geniş frekans aralığına sahiptir?
Cevap: Flüt

b) Hangi müzik aleti en kalın sesi üretebilir?
Cevap: Kontrabas

c) Hangi müzik aleti en ince sesi üretebilir?
Cevap: Flüt

ç) Görseldekilerden insan sesine en yakın frekansta ses üretebilen müzik aleti hangisidir?
Cevap: Gitar

11. a) Şekildeki dalgalardan her birinin genliğini nasıl tanımlarsınız?

b) Şekildeki dalgaların daha fazla enerji taşıyacak şekilde tekrar çizseniz ne gibi değişiklik yaparsınız?
Cevap: Yayda sıkışma bölgesi ne kadar sıkışık ise genlik o kadar büyüktür. İpte ise denge noktası ile tepe noktası arası uzaklık genliktir. Yayı daha sıkışık, ipin genliğini ise daha yüksek çizersek genlik artar ve daha fazla enerji taşır.

12. Akustik ile uğraşan bilim insanları bazen aşağıdaki fotoğrafta görüldüğü gibi ses dalgalarını soğuran odalarda araştırma yaparlar. Yarasaların yiyeceklerini nasıl bulduğunu incelemek için böyle bir oda nasıl kullanılabilir?
Cevap: Bu odaya bir yarasa ve onun avı konulur. Av ve yarasanın hareketi gözlemlenir.

1. Belirli bir zamanda bir noktadan geçen dalga sayısına ne denir?

A) Dalga boyu
B) Frekans C) Genlik D) Periyot E) Dalga şiddeti
Cevap: B

2. Aşağıdaki ortamların hangisinde ses dalgası yayılamaz?

A) Demir B) Hava C) Su D) Tahta E) Uzay boşluğu
Cevap: E

3. İki özdeş atma karşılaştığında ortaya çıkan atmanın genliği aşağıdakilerden hangisi olabilir?

A) Atmalardan birinin genliğinin yarısı kadar
B) Atmalardan birinin genliğine eşit
C) Atmalardan birinin genliğinin iki katı
D) Atmalardan birinin genliğinin üç katı
E) Atmalardan birinin genliğinin dört katı
Cevap: C

4. Dalganın bir ortamdan başka bir ortama girerken bükülmesi olayına ne ad verilir?

A) Kırılma B) Yansıma C) Girişim D) Yayılma E) Rezonans
Cevap: A

5. Alkışlama yapan bir kişi ellerini birbirine daha yakın olacak şekilde aynı sıklıkla vurmaya devam ederse çıkan seste ne gibi bir değişiklik olur?

A) Herhangi bir değişiklik olmaz.
B) Şiddet değişmez, frekansı artar.
C) Şiddet değişmez, frekans azalır.
D) Şiddet azalır, frekans değişmez.
E) Şiddeti artar, frekans değişmez.
Cevap: D

6. Frekansı ölçmek için hangi birim kullanılır?

A) Hertz B) Desibel C) Metre D) Saniye E) Metre/Saniye
Cevap: A

7. Aşağıdaki dalgalardan hangisi en hızlı yayılır?

A) Denizdeki su dalgaları
B) Deprem dalgaları
C) Gitar telinden yayılan ses dalgaları
D) Bir lambadan yayılan ışık dalgaları
E) Su içinde yayılan ve sonar cihazından çıkan ses dalgaları
Cevap: D

8. Aşağıda verilen ses dalgaları aynı hızda ya- yılıyorsa hangisinin frekansı daha büyüktür?

A) Bütün dalgaların frekansları aynıdır.
B) Bu görsellerden frekanslar tespit edilemez.
C) A dalgası D) B dalgası E) C dalgası
Cevap: E

9. Yukarıdaki tablo desibel ölçeğinde bazı mekânların tipik ses seviyesi değerlerini göstermektedir. Aşağıdaki değerlerden hangisi yaklaşık olarak gürültülü ses seviyesini belirtebilir?

A) 20 dB B) 40 dB C) 80 dB D) 120 dB E) 150 dB
Cevap: C

10. Su altındaki cisimlerin yerini belirlemek ve uzaklığını ölçmek için kullanılan aletlere ne ad verilir?

A) Sonogram B) Sismogram C) Stroboskop D) Sonar E) Desibelmetre
Cevap: D

11. Yukarıdaki şekilde iki öğrenci uçlarından tuttukları iplerle dalgalar oluşturmaktadırlar. Bu dalgaların birbirlerine göre enerji ve frekans değerleri için aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A) A’da frekans fazla taşınan enerji az.
B) B’de frekans fazla taşınan enerji az.
C) A’da frekans az taşınan enerji az.
D) A’da frekans fazla taşınan enerji fazla.
E) B’de frekans az taşınan enerji fazla
Cevap: B

12 ve 13. soruları aşağıdaki şekle göre cevaplandırınız.

Yukarıdaki görsel bir depremin şematik gösterimini vermektedir.

12. A ile gösterilen yere ne ad verilir?

A) Faydır.
B) Odak noktasıdır.
C) Fay yamacıdır.
D) Sismik dalgadır.
E) Merkez üssüdür.
Cevap: B

13. B ile gösterilen yere ne ad verilir?

A) Faydır. B) Odak noktasıdır. C) Fay yamacıdır. D) Sismik dalgadır. E) Merkez üssüdür.
Cevap: E

14. Bir dalganın hızı aşağıdaki formüllerden hangisiyle hesaplanır?

A) v = f B) v = X • f C) v = f + X D) v = T – X E) v = X + T
Cevap: B

15. Yukarıdaki şekilde görüldüğü gibi yayılan eşit genişlikteki K ve L atmaları birbirlerini örttüğü anda bileşke atmanın şekli nasıl olur?
Cevap: A

16. Düz bir cetvel dalga leğeninin A kenarında eşit zaman aralıklarıyla suya batıp çıkmaktadır. Oluşan doğrusal su dalgalarının bir anlık görünümü şekildeki gibi olduğuna göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Dalga leğeninin B kenarına yaklaşan dalgaların dalga boyu artmıştır.
B) Dalga leğeninin B kenarına yaklaşan dalgaların yayılma hızı artmıştır.
C) Dalga kaynağının frekansı zamanla artmıştır.
D) Dalga kaynağının periyodu zamanla değişmemiştir.
E) Dalga leğeninin B kenarına yaklaşıldıkça derinlik artmıştır.
Cevap: C

17. 65 dB’lik ses hakkında aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A) Şiddetli bir ağrıya sebep olabilir.
B) Herhangi bir rahatsızlığa ve hasara sebep vermeden duyulabilir.
C) Kalıcı işitme kaybına sebep olabilir.
D) İnsanlar tarafından duyulamaz.
E) Motorlu testerenin ses seviyesidir.
Cevap: B

18. Aşağıda verilen dalgalardan hangisi en büyük dalga boyuna sahiptir?
Cevap: D

19. X ortamından üretilen bir doğrusal dalganın Y ve Z ortamlarına geçtikten sonraki durumu yukarıdaki şekilde görülmektedir. Buna göre ortamların derinlikleri hakkında ne söylenebilir?

A) hx > hy > hz B) hy > hz > hx C) hy > hx > hz D) hz > hy > hx E) hx = hy = hz
Cevap: D