Vatandaşlık olgusu ve gayrimüslimlerin statüsü yönünden Kanun-i Esasi (1876), 1921 ve 1924 anayasalarının karşılaştırılması

Vatandaşlık olgusu ve gayrimüslimlerin statüsü yönünden Kanun-i Esasi (1876), 1921 ve 1924 anayasalarının karşılaştırılması

1876 Kanun-i Esasi

• Madde 8 - Bütün Osmanlı vatandaşları dini, mezhebi ve ırkı ne olursa olsun Osmanlı’dır.
• Madde 9 - Kişi hürriyeti getirilmiştir.
• Madde 11 - Herkese ibadet hakkı tanınmıştır.
• Madde 17 - Bütün Osmanlı vatandaşları hak ve ödevler bakımından kanun önünde eşittir.
• Madde 19 - Bütün Osmanlı tebaası memuriyet hakkına sahiptir.
• Madde 23 - Hiç kimse bağlı olduğu mahkemeden başka mahkemeye gönderilemez.
• Madde 83 - Bütün unsurların hak arama özgürlüğü vardır.

1921 Anayasası (Teşkilat-ı Esasiye)

• Madde 1 - Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir. Yönetim tarzı halkın kendi yazgısını doğrudan doğruya ve fiilen kendisinin yönetmesi esasına dayalıdır.
• Madde 5 - ...Büyük Millet Meclisi üyelerinin her biri kendisini seçen vilayetin temsilcisi değil, tüm milletin temsilcisidir.

1921 Anayasası Millî Mücadele Dönemi’nde yapıldığı için bu anayasada birçok konuya değinilmemiş, temel hak ve hürriyetlere yer verilmemiş, vatandaşlık tarif edilmemiştir. Eksik olan konularda ise Kanun-i Esasi dikkate alınmıştır.

1924 Anayasası

• Madde 1 - Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.
• Madde 69 - Türkler kanun karşısında eşittir ve ayırım yapılmaksızın kanuna uymak ödevindedir. Her türlü grup, sınıf, aile ve kişi ayrıcalıkları kaldırılmıştır.
• Madde 88 - Türkiye’de din ve ırk ayırt edilmeksizin vatandaşlık bakımından herkese Türk denir.