11. Sınıf Tarih Ders Kitabı 2. Ünite Değerlendirme Soruları ve Cevapları Dersdestek Yayınları

A- Aşağıdaki kavramları kısaca açıklayınız:

1. Askerî Devrim:
   Askerî devrim, savaş teknolojilerinde, stratejilerinde ve orduların organizasyonunda köklü değişikliklerin yaşandığı bir dönemi ifade eder. Ateşli silahların yaygınlaşması, profesyonel orduların kurulması ve savaş yöntemlerinin değişmesi bu devrimin temel unsurlarıdır. Bu süreçte, Avrupa’da ordular daha modern bir yapıya kavuşmuş ve bu değişimler siyasi ve ekonomik alanları da derinden etkilemiştir.

2. Layiha:
   Osmanlı Devleti’nde padişah, devlet adamları veya ilgili kurumlara sunulan, genellikle devletin sorunları ve bu sorunların çözüm önerilerini içeren yazılı rapor ya da teklif niteliğindeki belgelerdi. Layiha yazarları, devletin yönetim yapısını eleştirip daha verimli bir yönetim için çözüm önerileri sunmuşlardır. Bu belgeler reform süreçlerinde önemli bir yere sahiptir.

3. İltizam Sistemi:
   Osmanlı Devleti'nde, vergi toplama işinin belirli bir ücret karşılığında mültezim adı verilen kişilere devredildiği sistemdir. Mültezimler, devlete ödedikleri bedelin üzerinde vergi toplama hakkına sahipti. Bu sistem, devletin mali ihtiyaçlarını karşılamasında etkili olmuş ancak zamanla mültezimlerin zenginleşmesine ve köylülerin ağır yük altında kalmasına yol açmıştır.

4. Dogmatizm:
   Dogmatizm, bilgiyi sorgulamadan, eleştirel düşünmeden olduğu gibi kabul etme anlayışıdır. Bu yaklaşımda, dinî, ideolojik veya kültürel değerler kesin ve değişmez olarak görülür. Bilimsel gelişmelere ve yeniliklere karşı genellikle kapalı bir tutum sergilenir.

B- Aşağıdaki ifadeleri kutucuklarda verilen kavramlarla tamamlayınız:

1. İtalya’da ortaya çıkan hümanizm, Rönesans’a zemin hazırlamıştır.
2. Kâtip Çelebi, Cihannüma adlı eserinde dünya coğrafyasını tanıtmıştır.
3. Lale Devri, Patrona Halil İsyanı ile sona ermiştir.
4. Protestanlık, Almanya’da Augsburg Antlaşması ile resmen tanınmıştır.
5. Koçi Bey, IV. Murad’a sunduğu risalesinde devletin sorunlarına çözüm önerileri getirmiştir.
6. Gelenbevi İsmail Efendi, Osmanlı matematikçisidir.
7. Osmanlı Devleti, sefer masraflarını karşılamak için avarız adlı olağanüstü vergiler topladı.
8. Lale Devri’nde tercüme heyetleri, yabancı eserleri Türkçeye çevirmiştir.
9. Askerî Devrim ile Avrupa orduları kare dizilişten saf düzenine geçti.
10. Osmanlı, piyasadaki nakit ihtiyacını karşılamak için tağşiş yaptı.

C- Aşağıdaki ifadelerin doğru (D) ya da yanlış (Y) olduğunu belirleyiniz:

1. (D) Reform hareketi Almanya’da başlamıştır.
2. (Y) Vakayı Vakvakiye, Celâli İsyanları’ndan biridir.
3. (D) IV. Murad, 1635’te Revan’ı fethetti.
4. (D) Copernicus, Güneş Merkezli Evren Teorisini ortaya attı.
5. (D) XVII. yüzyıl Avrupa’da Akıl Çağı olarak bilinir.
6. (Y) Evliya Çelebi, Fransa’ya gönderilen bir Osmanlı elçisiydi.
7. (D) Osmanlı’daki ilk matbaa Yahudiler tarafından kuruldu.
8. (Y) Ekber ve erşed sistemi XVII. yüzyılın sonlarında uygulanmaya başladı.
9. (D) Sekülerleşme, kilise hâkimiyetine tepki olarak doğdu.
10. (Y) Merkantilizm, tarımı genişletmeyi amaçlar.

Ç- Aşağıdaki soruların cevapları:

1. Rönesans’ın bilimsel alandaki sonuçları:
   Rönesans, bilimsel düşüncenin yeniden doğuşunu sağlayarak skolastik düşünceyi zayıflatmıştır. Deney ve gözleme dayalı bilimsel yöntemlerin gelişmesine öncülük etmiş, astronomi, tıp, matematik ve fizikte büyük ilerlemeler sağlanmıştır. Bu süreçte Copernicus, Galileo ve Newton gibi bilim insanlarının çalışmaları öne çıkmıştır.

2. Koçi Bey’in önerileri:
   Koçi Bey, merkezi otoritenin güçlendirilmesi, liyakata dayalı atamaların yapılması, israfın önlenmesi ve tımar sisteminin eski düzenine getirilmesi gerektiğini savunmuştur. Ayrıca, devlet kadrolarında yozlaşmanın önüne geçilmesi gerektiğini dile getirmiştir.

3. Ayanlığın ortaya çıkışı:
   Merkezi otoritenin zayıflaması, tımar sisteminin bozulması ve taşrada yerel güçlü ailelerin kontrolü ele alması ayanlık kurumunun güçlenmesine yol açmıştır. Özellikle Celâli İsyanları bu süreci hızlandırmıştır.

4. Lale Devri ıslahatları:
   Lale Devri ıslahatları sosyal ve kültürel alanlara odaklanmıştır. Matbaanın kurulması, Batı tarzı mimari eserlerin inşası ve sanat ile edebiyat alanındaki yenilikler bu dönemin öne çıkan reformlarıdır. Ancak bu reformlar daha çok saray ve elit kesimle sınırlı kalmıştır.

5. Matbaanın faydaları:
   Matbaanın kurulması, kitap üretim maliyetini düşürerek bilginin daha geniş kitlelere ulaşmasını sağlamıştır. Eğitim seviyesinin artmasına katkı sağlamış ve Osmanlı’nın bilimsel rekabet gücünü artırmıştır.

D- Çoktan Seçmeli Soruların Cevapları:

1. E) Tımarlı sipahilerin sayısı artmıştır.
2. C) Yerin küre şeklinde olduğunun ispatlanması.
3. B) Teokratik devlete.
4. D) I, III ve IV.
5. D) Rasyonalizm.
6. E) I, II, III ve IV.
7. C) I ve III.
8. C) I ve II.
9. A) Yalnız I.
10. E) II, III ve IV.
11. C) I, II ve III.
12. D) Mezhep birliği sağlanmıştır.
13. D) I, II ve III.