10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 133-134-135-136-137-138-139 Cevapları Beşgen Yayıncılık

A) Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun ifadelerle tamamlayınız.

1. Kaşgarlı Mahmut tarafından XI. yüzyılda yazılan Divânu Lugati’t-Türk, Türkçenin ilk sözlüğüdür.
2. İslamiyet’in kabulünden önceki Türk edebiyatına Destan Dönemi de denilmektedir.
3. Sagu, koşuk, destan ve sav, İslamiyet’in kabulünden önceki Türk edebiyatının anonim ürünleridir.
4. Koşuk söyleyiş biçimi ve yapı yönünden halk edebiyatındaki koşmaya, içerik açısından da divan edebiyatındaki gazele benzer.
5. X. yüzyıl ile XIII. yüzyıl arasını kapsayan Türk edebiyatı dönemine Geçiş Dönemi adı verilir.
6. “Hakikatlerin eşiği” anlamına gelen Atabetü’l-Hakayık, Edip Ahmet Yüknekî tarafından yazılmıştır.
7. Bektaşi şairlerin yazdıkları tasavvufi şiir olan nefes, özel bir makamla okunur.
8. XVI. yüzyıl divan edebiyatı şairi Bâkî, Sultanü’ş-Şuara (Şairler Sultanı) lakabıyla anılır.

B) Aşağıda numara ve harflerle verilenleri doğru biçimde eşleştiriniz.

1. Beng ü Bâde - f. Fuzûlî
2. Budalanâme - b. Kaygusuz Abdal
3. Kutadgu Bilig - e. Yusuf Has Hâcip
4. Divân-ı Hikmet - d. Hoca Ahmet Yesevî
5. Risaletü’n-Nushiyye - a. Yunus Emre
6. Şehnâme - c. Firdevsî

C) Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız.

1. (Y) Yunus Emre’nin asıl adı Alaattin Gaybi’dir.
2. (Y) Mâni, âşık tarzı halk edebiyatının en küçük nazım biçimidir.
3. (D) Türkülerin çoğu, halkın sözlü geleneğinde doğup gelişir.
4. (D) Koşma, 6+5 veya 4+4+3 duraklı ya da duraksız 11’li hece ölçüsüyle söylenir.
5. (Y) Kaside, halk şiirinde din ve devlet büyüklerini övmek için yazılan bir nazım biçimidir.
6. (D) Hikemî gazel, düşünceye dayalı konuları ele alan gazeldir.
7. (Y) Divan edebiyatı şairi olan Nef’î’nin Sihâm-ı Kaza (Kaza Okları) adlı eseri bir methiyedir.
8. (Y) Şarkı beyitlerle kurulan bir nazım biçimidir.

Sayfa 134

Ç) Aşağıdaki soruların cevaplarını yazınız.

1. Geçiş Dönemi eserlerinin adlarını yazınız.

• Kutadgu Bilig
• Divânu Lugati’t-Türk
• Atabetü’l-Hakayık
• Divân-ı Hikmet

2. İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı Dönemi hakkında bilgilerimizin kaynakları nelerdir?

• Orhun Yazıtları
• Destanlar (Alp Er Tunga Destanı, Oğuz Kağan Destanı vb.)
• Çin, Arap ve Bizans kaynakları
• Göktürk ve Uygur metinleri

3. Anonim halk edebiyatı nazım biçimleri nelerdir?

• Mani
• Türkü
• Ninni
• Ağıt

4. Türklerin divan şiirine kazandırdıkları nazım biçimleri hangileridir?

• Şarkı
• Tuyuğ

5. Koşma ile ilahi arasındaki ortak yönler nelerdir?

• İkisi de hece ölçüsüyle yazılır.
• Dörtlükler hâlinde düzenlenir.
• Halk edebiyatı ürünleridir.
• Duygusal ve ahenkli bir söyleyişe sahiptirler.

6. Türk edebiyatında dinî konulara değinen şairlerimizden hatırladıklarınız hangileridir?

• Yunus Emre
• Hoca Ahmet Yesevî
• Mevlânâ
• Niyazî Mısrî
• Süleyman Çelebi

7. Şarkı ile türkünün benzer yönleri nelerdir?

• Her ikisi de bestelenerek söylenir.
• Dörtlüklerden oluşur.
• Halk arasında yaygın şekilde kullanılmıştır.
• Aşk, doğa ve günlük yaşam konularını işler.

8. Divânu Lugati’t-Türk’ü kültür hazinemiz açısından değerlendiriniz.

• Türkçenin ilk sözlüğü ve dil bilgisi kitabıdır.
• Türk dilinin zenginliğini ve güzelliğini ortaya koyar.
• Dönemin kültür ve yaşam tarzı hakkında bilgiler içerir.
• Türkçenin Arapça karşısında önemini vurgulayan bir eserdir.

D) Aşağıda özellikleri verilen nazım biçimlerinin adlarını ilgili alana yazınız.

1. Soru: Âşık edebiyatı nazım biçimlerindendir. Dörtlüklerle yazılır. Dörtlük sayısında bir sınırlama yoktur. Deprem, göç, sel gibi konular ele alınır. 11’li hece ölçüsüyle yazılır.
Cevap: Destan

2. Soru: Beyitlerle kurulan divan edebiyatı nazım biçimidir. Kafiye düzeni gazelle aynıdır. Bir uzun, bir kısa dizeden oluşur. Kısa dizelere ziyade denir. Aruzun özel bir kalıbıyla yazılır.
Cevap: Müstezat

3. Soru: Divan edebiyatı nazım biçimidir. İki beyitten oluşur. Beyitler “xa-xa” şeklinde kafiyelenir. Düşünceye dayalı konularda yazılır.
Cevap: Kıt’a

4. Soru: Âşık edebiyatı nazım biçimidir. 8’li hece ölçüsüyle ve dörtlüklerle söylenir. Dörtlük sayısı 3-5 arasındadır. Sevgi, doğa, güzellik gibi konuların ele alındığı bir nazım biçimidir. Özel bir ezgiyle söylenir.
Cevap: Semai

Sayfa 135

5. Soru: Âşık edebiyatı nazım biçimidir. 8’li hece ölçüsü ve dörtlüklerle söylenir. Dörtlük sayısı 3-5 arasındadır. Kendine özgü bir ezgiye sahiptir. Şiirde “bre, hey, behey” gibi ünlemlere sıklıkla yer verilir.
Cevap: Varsağı

6. Soru: Aşağıdaki mânilerin çeşitlerini harflerin karşısındaki alana yazınız.

• a. Kesik mani
• b. Artık mani
• c. Düz mani

7. Soru: Koşmalardan alınan aşağıdaki dörtlüklerin hangi nazım türüne örnek olabileceğini ilgili alana yazınız.

• a. Taşlama
• b. Güzelleme
• c. Koçaklama
• ç. Ağıt

E) Aşağıda verilen çoktan seçmeli soruların doğru seçeneklerini işaretleyiniz.

1. Soru: Murabba, Rubai, Terciibent, Terkibbent, Tuyuğ. Bu terimlerle ilgili aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?

Cevap: A (Türklere aittir yanlıştır. Bazıları Arap ve Fars edebiyatına aittir.)

Sayfa 136

2. Soru: İslamiyet’in etkisiyle yazılan ilk Türkçe eserdir. XI. yüzyılda yazılmış bu eserin adı “mutluluk veren bilgi” anlamına gelir... Bu parçada sözü edilen eser aşağıdakilerden hangisidir?

Cevap: D (Kutadgu Bilig)

3. Soru: Divânu Lugati’t-Türk XIII. yüzyılda yazılmıştır... Bu parçada numaralanmış unsurların hangisinde verilen bilgi doğrudur?

Cevap: D

4. Soru: XII. yüzyılda yazılan bu eserde Türk-İslam değerleri çerçevesinde insanları eğitmek amaçlanmıştır... Bu parçada sözü edilen eser aşağıdakilerden hangisidir?

Cevap: A (Atabetü’l-Hakayık)

5. Soru: Köroğlu’na ait bu dörtlüklerdeki numaralanmış dizelerin hangi ikisinde belirtisiz isim tamlaması vardır?

Cevap: A (I ve III)

Sayfa 137

6. Soru: Mâni söylenen toplantılarda yöreye, yerleşim yerine, toplantıyı düzenleyen evin ekonomik durumuna... Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde noktalama yanlışı vardır?

Cevap: B

7. Soru: Hoca Ahmet Yesevî’nin “hikmetlerini içeren eser, Türk edebiyatında dinî-tasavvufi geleneğin önemli bir ürünüdür... Bu parçada hakkında bilgi verilen eser aşağıdakilerden hangisidir?

Cevap: B

8. Soru: Karacaoğlan’a ait bu şiirle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

Cevap: C (Bir koşmanın tapşırma dörtlüğüdür. Yanlıştır.)

Sayfa 138

9. Soru: Bazı beyitleri karışık verilen bu gazelin son beyti aşağıdakilerden hangisidir?

Cevap: C

10. Soru: Aşağıdaki dörtlük için hangisi söylenemez?

Dörtlük:
Eğerleyin kır atımın ikisin
Fethedeyim düşmanların hepisin
Sabah namazında Bağdat kapısın
Allah Allah deyip açtı Genç Osman

• A) Koçaklama nazım türünde yazılmış bir şiirden alınmıştır.
• B) “Fethedeyim” kelime grubu ayrı yazılmalıdır.
• C) Hece ölçüsü kullanılmıştır.
• D) Birden fazla belirtisiz isim tamlaması vardır.
• E) Düz kafiye dizilişine sahiptir.

Cevap: B (Yanlış. "Fethedeyim" bitişik yazılır.)

11. Soru: Bazı beyitleri karışık verilen bu gazelin son beyti aşağıdakilerden hangisidir?

Beyitler:

• I. Açıl bâğun gül ü nesrîni ol ruhsârı görsünler
• II. Kapunda hâsıl itdi bu devâsuz derdi hep gönlüm
• III. Güzeller mihribân olmaz dimek yanlışdur iy
• IV. Açıldı dâğlar senemde çâk itdüm girîbânum
• V. Ten-i zârumda pehlûm üstühânı sayılur bir bir

Cevap: III

Sayfa 139

F) Aşağıdaki bulmacayı çözünüz.

1. Sağdan Sola:

• 3. Terkibibentte her bendin sonunda değişen beyit. → VASITA BEYİTİ
• 7. Divan şiirinde eleştiri içerikli şiir türü. → HİCVİYE
• 9. Türküde tekrarlanan bölüm. → KAVUŞTAK
• 14. Firdevsî’nin Şehname’de Efrasiyap olarak sözünü ettiği Türk kahraman. → ALPERTUNGA
• 16. Bütün beyitleri aynı konudan söz eden gazel. → YEKAHENKGAZEL
• 17. Fuzulî’nin, redifine göre adlandırılan bir kasidesi. → SU KASİDESİ
• 18. Kasidede şiirin sunulduğu kişinin övüldüğü bölüm. → METHİYE
• 19. Kutadgu Bilig’de vezirin adı. → AYTOLDI
• 20. Hoca Ahmet Yesevî’nin şiirlerine verilen ad. → HİKMET

2. Yukarıdan Aşağı:

• 1. Bir gazelin en güzel beytine verilen ad. → BEYTÜLGAZEL
• 2. Bayramdan söz eden kaside. → IYDİYE
• 4. Hoca Ahmet Yesevî’nin lakabı. → PİR-İ TÜRKİSTAN
• 5. Düşünce konulu gazel. → HİKEMÎ GAZEL
• 6. Anadolu’da bir türkü çeşidi. → KAYABAŞI
• 8. Kaygusuz Abdal’ın bir kitabı. → BUDALANAME
• 10. Divan şiirinde sevgilinin gamzesi için kullanılan bir mazmun. → TEMREN
• 11. Nedim’in de içinde bulunduğu edebî yönelim. → MAHALLÎLEŞME
• 12. Bütün beyitleri aynı güzellikte söylenen gazel. → YEKAVAZ GAZEL
• 13. Tasavvufta bir terim. → VAHDETİ VÜCUT
• 15. Divan şiirinde Allah’ın varlığını, birliğini anlatan şiir türü. → TEVHİT