Solunum sisteminin yapı, görev ve işleyişi

İnsanda solunum sistemini oluşturan yapılar; ağız, burun, yutak, gırtlak, soluk borusu ve akciğerlerdir.

1. Ağız ve burun: Solunum sisteminin dış ortam ile bağlantılı yapılarıdır. Burun havanın nemlenmesini, ısıtılmasını ve temizlenmesini sağladığından havanın burun yoluyla alınması sağlık açısından önemlidir.

Burun içi, epitel dokudan oluşan ve mukus salgılayan mukoza tabakası ile kaplıdır. Mukus, solunan havayı nemlendirir ve burun kıllarıyla beraber havadaki toz parçalarının tutularak havanın temizlenmesini sağlar. Aynı zamanda mukoza tabakasının altında yer alan kılcal damarlar alınan havayı ısıtır. Burun ile ağız boşluğunun arka bölümüne geniz denir. Burada yumuşak doku olan geniz etleri bulunur.

2. Yutak ve gırtlak: Ağız ve burun yoluyla alınan hava yutağa oradan da gırtlağa geçer.

Yutak, ağız ve burun boşluğunun açıldığı kısımda yer alır. Soluk borusu ile yemek borusunun kesiştiği yerde, tüp şeklindeki yapıdır. Yutak, büzücü kaslarla çevrilmiştir. Yutak çevresinde lenf düğümleri olan bademcikler bulunur.

Gırtlak, kıkırdak yapıda olup dil kökü ile bağlantılıdır. Giriş bölümünde gırtlak kapağı (epiglottis) bulunur. Gırtlak kapağı yutkunma sırasında soluk borusunun önünü kapatarak besinin yemek borusuna geçmesini sağlar. Gırtlakta bulunan ses tellerinin akciğerlerden gelen hava ile çarpışmasıyla meydana gelen titreşimler sesi oluşturur.

3. Soluk borusu: Gırtlakla bağlantılı olan kısımdır. 10-12 cm uzunluğunda, 2-2,5 cm çapında olan soluk borusunun yapısında “C” şeklinde kıkırdak halkalar bulunur. Kıkırdak halkalar, soluk borusunun daralmasını ve çökmesini önleyerek direnç kazandırır. Soluk borusunun kıkırdak içermeyen ve düz kaslardan oluşan arka yüzünde yemek borusu yer alır. Bronşçukların uçlarında kılcal damarların çevrelediği alveol denilen hava keseleri bulunur.

4. Akciğerler: Göğüs boşluğunda bulunan akciğerler, sağ ve sol akciğer olmak üzere bir çifttir. Sağ akciğer 3 loplu, sol akciğer 2 lopludur. Sol akciğerin küçük olmasının nedeni yanında kalbin bulunmasıdır. Akciğerler pembe renkli, esnek, sünger görünümlü organlardır. Yapılarında yaklaşık olarak 300 milyon alveol bulunur. Alveoller üzüm salkımı biçimindedir ve akciğerlerin içinde geniş bir solunum yüzeyi oluşturur.