Sınav kaygısı nedir, sınav kaygısını oluşturan faktörler nelerdir

Sınav kaysı da aslında diğer kaygılardan belirti ve gidiş açısından farklı değildir. Kişinin sınanmaktan, test olunmaktan, başarısının ölçülmesinden tedirgin olması anormal değildir. İnsanoğlu doğası gereği performans beklentisi, başarı beklentisi duyulan durumlarda da başaramama endişesi yaşayabilir.

İşte kişinin performans ve başarı beklenen durumlarda (sınav, test, mülakat, gözlem vs) normalden daha fazla endişe hali yaşaması,tedirgin olması ve başaramama korkusu yaşamasına “Sınav Kaygısı”,

“Performans Kaygısı” adını veriyoruz. Sınav kaygısında kişi kendisinden beklediği ya da başkalarının kendisinden beklediği başarıyı elde edememekten korkar. Bu hal doğal olarak sınav performansını olumsuz olarak etkiler.

Sınav başarısından kaygı duymak, sınav sonucunu önemsemek kişinin sınava hazırlanması açısından bir dereceye kadar olması gereken ve yararlı bir durumdur. Ancak bu kaygının ortalamanın üzerine çıkması bir problem haline gelmesi kişinin hem günlük yaşantısı hem de sınav performansını olumsuz olarak etkiler.

Sınav kaygısı oluşturan faktörler:

• Sınavın önem derecesi ve kişinin ve çevresinin sınava atfettiği anlam.

• Anne -babanın çocuğun performansı konusunda aşırı beklentilerinin olması ve bu beklentilerin çocuğa yansıtılması.

• Mükemmeliyetçi anne- baba tutumları.

• Eğitimcilerin çocuktan beklentilerinin yüksek olması ve bunu çocuğa yansıtmaları.

• Başarısızlığa tahammül olmayan, eleştiren ve sürekli çocuğa olumsuz mesaj veren anne- baba tutumları.

• Çocuğun içinde bulunduğu arkadaş grubuyla sürekli olarak rekabete girmesinin teşvik edildiği ortamlar.

• En ufak bir başarısızlıkta ya da beklenenin altında performans sergilemesinde çocuğa eleştirel yaklaşan anne - baba ve eğitimci tutumları.

• Anne baba ve eğitimcilerin çocuğun kapasitesinin üzerinde başarı beklemeleri.

Sınav kaygısının en sık rastlanan fiziksel belirtileri:

• Baş ve karın ağrısı,

• Bulantı ve kusma,

• Kas gerginliği

Bu belirtilere sınavın hemen öncesinde ve sınav anında

• kalp hızında artma,

• nefes almada zorlanma,

• baş dönmesi,

• titreme ve sık idrara çıkma da eklenebilir.

Özellikle sınav esnasında görülen fiziksel belirtiler kişinin okuduklarını anlama, yorumlama düzeyini çok aşağıya çeker.Bunlarla uğraşan kişilerin sınav performansı da beklenenin çok altında olur.

Sınav kaygısının en önemli duygusal belirtisi kişinin huzursuz, gergin, mutsuz, zaman zaman öfkeli olması ve kendini suçlu hissetmesidir. Yeterince çalışamadığını, gerekli çabayı göstermediğini ve sınavda mutlaka başarısız olacağını düşünen bu kişilerin gerektiği kadar kendilerini çalışmaya adapte etmeleri de mümkün değildir.

Sınav kaygısının başlıca psikolojik belirtileri:

• dikkat ve konsantrasyon azalması,

• çabuk unutma,

• planlama yapamama,

• zihin karışıklığı,

• kendini değersiz hissetme vardır.

Sınav kaygısını artıran nedenler:

• Uykusuzluk ya da çok uyumak,

• Daha önceki sınavların kötü geçmesi ve daha önceki başarısızlıklar,

• Kişinin ya da çevresinin kendi başarılarını başkasıyla kıyaslaması,

• Öğrenme bozukluğu,

• Dikkat Eksikliği, Hiperaktivite Bozukluğu,

• Bazı fiziksel hastalıklar (Tiroid hastalıkları),

• Tansiyon problemleri,

• Hipoglisemi atakları,

• Bazı vitamin eksiklikleri,

Sınav öncesi dikkat edilmesi gerekenler:

• Uykunuzu iyi alınız.

• Çok ya da az yemek doğru değildir. Sınav öncesi sabah ağır yiyeceklerden ve kafeinli içeceklerden kaçınınız.

• Eğer çok önemli bir sınava girmiyorsanız sınavdan bir gün önce zihninizi yormayan dinlendirici bir aktivite yapınız.

• Sınava ucu ucuna yetişmeyiniz. En az yarım saat önce sınav yerinde bulununuz.

• Doktor kontrolü olmadan hiçbir ilaç almayınız (uyarıcı ilaçlar dâhil).

• Sınav öncesinde aile ve arkadaşlarla sınav hakkında konuşmamaya çalışınız.

Sınav anında dikkat edilmesi gerekenler:

• Acele etmeyin.

• Okuduğunuz bir soruyu anlamadınız ise hemen geçmeyin, bir kez daha okuyun.

• Takıldığınız bir soru üzerinde durmayın.

• Vaktiniz olursa tekrar dönmek için sorunun yanına bir işaret koyunuz.

• Önce kolay gelen bölümlerle sınava başlayın.

• Sınav anında kaygının fiziksel belirtileri sizi korkutmasın, bunların kaygıya bağlı olduğunu kötü bir anlam taşımadığını ve mutlaka geçeceğini düşünün.

• Sınav anında kaygınız tavan yapar ise sınava bir iki dakika ara verin ve gevşeme tekniklerini kullanın.

Kısacası, sınav kaygısı belirli düzeyde olduğu sürece sizi daha sorumlu hareket etmeye ve geleceğiniz için bir şeyler yapmaya güdüler.

Ancak, Sınav kaygısının akademik başarınızı etkilemeye başladığı durumlarda mutlaka bu konudaki uzmanlardan acilen yardım almanız gerekir.

Prof. Dr. Mücahit Öztürk