Okumak ile ilgili atasözleri ve deyimler

Okumak ile ilgili atasözleri

Benim oğlum bina okur, döner döner yine okur; çok çalışmasına karşın belli bir düzeyden öteye gidemiyor.
Cami ne kadar büyük olsa imam gene bildiğini okur; bir yetkili kimse, çevresindekilerin düşüncesi ne olursa olsun kendi istediğini yapmaya çalışır.
Cemaat ne kadar çok olsa imam gene bildiğini okur; bir yetkili kimse, çevresindekilerin düşüncesi ne olursa olsun kendi istediğini yapmaya çalışır.

Çok yaşayan (okuyan) bilmez, çok gezen bilir; çok gezen, çok yer gören çok şey öğrenir; çok yaşayan, çok okuyan onun bildiklerini bilemez.
Düğünü okuyucu boklar; iki taraf arasındaki güzel ilişkileri, söz götürüp getiren anlayışsız aracı bozar.
Düşman düşmana gazel (Yasin) okumaz; düşmandan ancak kötülük beklenir.
Gelen gidene rahmet okutur; beğenmediğimiz bir kişinin yerine öyle birisi gelir ki eskisini aratır.
Herkes bildiğini okur; başkaları ne söylerse söylesin, herkes kendi düşünüşüne göre iş yapar.

Okumak ile ilgili deyimler

Adı bile okunmamak; birine veya bir şeye hiç önem verilmemek.
Bela okumak; birine ilenmek.
Bildiğini okumak; herkes ne derse desin bildiği, istediği gibi davranmak:
“Efendiden gizli yine herkes bildiğini okuyordu.” - H. R. Gürpınar.

(bir şeye) Fatiha okumak; o şeyden umudunu kesmek.
(biri ötekinin) Babasına rahmet okumak; hakkında iyilik düşünmemek.
(birinin) ciğerini okumak; onun aklından geçenleri, gizli düşüncelerini bilmek:
“Mademki … her baktığı insanın ciğerini dahi okuyordu, nasıl olup da etrafını saran mideci dalkavukların ikiyüzlülüğünü anlayamıyordu?” - H. Taner.

(birinin) içini okumak; birinin gizli, saklı düşüncelerini anlamak:
“Çökük gözlerinin arkasında insanın içini ezberden okuyan bir hayat sezişi var.” H. E. Adıvar.

(birinin) künyesini okumak; ayıplarını yüzüne vurarak bir kimseye sövmek.

Bülbül gibi konuşmak (okumak); 
1) Kolaylıkla konuşmak, okumak:
“Kadın bülbül gibi Fransızca konuşuyor.” - H. E. Adıvar.
2) İtiraf etmek.

Canına ezan okumak; bir kimsenin hakkından gelmek, öldürmek.

Canına okumak; tkz. berbat ve perişan etmek:
“Sabaha kadar canına okur, gün ağardı mı zavallıyı ter içinde perperişan bırakır gider.” - E. Şafak.

Çarkına etmek (okumak); argo birine büyük kötülük yapmak veya işini bozarak zarar vermek.

Düşüncesini okumak; bir kimsenin ne düşündüğünü anlamak.

Esamesi okunmamak; kendisine değer verilmemek, adı anılmamak:
“Sen babasının gönlünü ettikten sonra kızın esamesi mi okunur bre usta!” - O. Kemal.

Ezber okumak; bir metni veya sözü herhangi bir yere bakmadan bellekte kalan biçimiyle söylemek.

Ezberden okumak; daha önceden belleğine aldığı için herhangi bir yere bakmadan söylemek.

Gazel okumak
1) Gazel söylemek:
“Karagözcünün makamlar arası dolaşması, şarkı ve gazel okuması lazımdı.” - S. Ayverdi.
2) mec. Oyalamak veya kandırmak üzere boş sözler söylemek.

Gözleri velfecri okumak; kurnazlığı gözlerinden belli olmak.

Gözlerinden okumak; düşüncelerini bakışlarından sezmek:
“Doktor, Sevim Hanım’ın içinden geçenleri gözlerinden okuyarak söze karıştığında pişman oldu.” - M. Ş. Esendal.

Hariçten gazel okumak (atmak)
tkz. 1) Bir konuyu iyice bilmeden üzerinde görüş ve düşünce ileri sürmek;
2) Bir konuşmaya yersiz ve zamansız katılmak.

İçinden okumak
1) Ses çıkarmadan okumak;
2) argo Sessiz bir biçimde sövmek.

kalbini okumak; birinin duygu ve düşüncelerini, niyetini anlamak.
Katakulli okumak; yalan söylemek, palavra atmak:
“Her seferki gelişinde bu katakulliyi okursun fakat sözün ardı hep boşa çıkar.” H. R. Gürpınar.
Lahavle çekmek (okumak); “lahavle” sözünü söylemek. “Cömertliği karşısında olduğumu anlayınca lahavle çekip yola devam ettim.” A. Rasim.

Lanet okumak; bir kimsenin Tanrı’nın merhametinden yoksun kalmasını dilemek. “Hele sevgilisinin de hastalandığı bu korkunç haftalarda, fabrikanın cinayetlerine ne kadar lanet okuyor, biraz da kendisi vasıta olduğundan dolayı ne derece ızdırap çekiyordu.” R. H. Karay.

Martaval atmak (okumak); inanılmayacak sözler söylemek, yalan söylemek.
Masal okumak (anlatmak); inandırıcı olmayan, oyalayıcı sözlerle kandırmaya çalışmak.
Maval okumak; yalan söylemek, yalan söyleyerek oyalamak, masal okumak.

Mektubu dışından okumak; bir kimsenin içinden geçeni yüz çizgilerinden anlamak.
Meydan okumak; korkmadığını, çekinmediğini açıkça bildirmek, kavga veya yarışmaya çağırmak. “Hülasa yüz türlü yüzmek bilir, dalgıçlara meydan okurdu.” R. H. Karay.
Mukabele okumak; topluluk karşısında dinleyicilerin takip edebileceği biçimde Kur’an’ı okumak.

name okumak; herkesin bildiğileri veya sözleri söylemek.
Okulu asmak (kırmak); okuldan kaçmak, derslere girmemek.
Okumayı sökmek; okula yeni başlayan öğrenci, verilen eğitim sonrası okumaya başlamak, okuma becerisini kazanmak.

Okuyup üflemek; dinî inanca göre bir duayı okuduktan sonra, üfleyerek ruhlara yollamak: “Gerçi her gece yatmadan evvel okuyup üflerse de çok geçmeden yine uyanır ve kalkardı.” A. Ş. Hisar.

Rahmet okumak; Tanrı’nın merhamet ve bağışlaması için dua etmek.
Rahmet okutmak; biri, kötü bir kimseden daha kötü çıkmak.

Sala vermek (okumak)
1) Minarelerde, salat okuyarak cuma namazını haber vermek:
“Safa, küçük, çarpuk çurpuk vücudu, koca kafası, minarede sala verir gibi etrafa çınlayan sesiyle konağın imamı Şadan Molla’yı hatırlatıyordu.” - H. E. Adıvar.
2) Bir kimsenin ölümünü, minareden salat okuyarak duyurmak.

Su gibi bilmek (okumak); yanlışsız bilmek veya okumak.

Tersinden okumak;
1) Yanlış anlamak;
2) Olayı veya bir sanat eserini farklı biçimde değerlendirmek, yorumlamak.

Tozdan dumandan ferman okunmamak; ortalık çok karışık olmak.

Yave okumak; gereksiz söz söylemek, boşa konuşmak:
“Çevre mevre yaveleri okuyan, doğa deniz kutsallığını sosyete övünmesi şekline dönüştürenlere değil lafım.” - Y. Koray.

Yüzünden okumak
1) Ezbere değil, yazılmış kâğıttan okumak;
2) Herhangi bir durumu yüzünden anlamak.