Müdrik, lahik, mesbuk, zelletü’l-kârî nedir

Müdrik, namazın başından sonuna kadar imama uyup bütün rekâtları onunla birlikte kılan kimsedir. İmama ilk rekâtın rükûunda yetişen kimse de müdrik adını alır.

Lahik, namaza imamla birlikte başladığı hâlde bir mazeretten dolayı namazın tamamını veya bir kısmını imam ile kılamayan kimsedir. Bu mazeretler, uyku, dalgınlık, aşırı kalabalıktan dolayı sıkıntı veya abdestin bozulması gibi bir durum olabilir. Lahik durumuna düşen kişi, kaçırdığı rekâtları, sanki imamın arkasında kılıyormuş gibi kılarak namazını tamamlar. Yani kıraat yapmaz. Bir müddet bekleyerek rükû ve secdeleri yapar. Bununla birlikte bu uygulama zordur. Bu nedenle bu durumda olan kişi usulünü biliyorsa abdest alıp geldikten sonra namazına imama uyarak devam eder. Usulünü bilmiyorsa namazı baştan tekrar kılmalıdır.

Mesbuk imama namazın, birinci rekâtın rükûundan sonra mesela, ikinci, üçüncü ve dördüncü rekâtlarında uyan kişidir. Mesbuk, imam selam verdikten sonra “Allahu ekber” diyerek ayağa kalkar ve imam ile kılamadığı rekâtları münferid gibi kılar. Örneğin, dört rekatlı namazın son rekatında imama uyan kimse iman ile teşehhütte bulunduktan sonra ayağa kalkar, sübhaneke, fatiha ve bir sureyi okuyup oturur ve tahiyyat okunduktan sonra ayağa kalkar. Geri kalan 2 rekatı tamamlar.

Zelletü’l-kârî (namazda okuma hataları): Kur’an-ı Kerim’i okumadaki bir hataya, “zelletü’l-kârî” denir. Örneğin; namazda kasıtlı olarak Kur’an’ın bir kelimesini, anlamı değiştirecek şekilde okumak namazı bozar. Ancak herhangi bir kasıt olmaksızın yanlış yapıldığında ise eğer Kur’an lafızlarından olmayan bir lafız okunmuş olursa namaz yine bozulur. Okunan şey Kur’an lafızlarından biri ise namaz bozulmaz. Kelime sonlarındaki hareke yanlışları da bu anlamı değiştirse bile namaz bozulmaz. Bir harf yerine başka bir harf okunması durumunda; eğer bu harfler sin ve sad harfi gibi mahreç yakınlığı bulunan harflerden ise namaz bozulmaz. Mesela, “Allahü’ssamed” diyecek yerde “Allâhü’s-semed” demek “felâ takher” diyecek yerde “felâ tekher” demek, “fethun karîb” diyecek yerde “fethun garîb” demek namazı bozmaz. Bununla birlikte mahreç yakınlığı olmayan ancak genel olarak karıştırılan ve ayırt etmekte güçlük çekilen harflerin birbiri yerine geçirilmesi durumunda birçok fakihe göre namaz bozulmaz. Örneğin “dât” yerine “dâl”, “zâl” veya “zı” harfinin okunması böyledir. Şeddeli harfi şeddesiz veya şeddesiz harfi şeddeli; uzun okunacak yerde kısa veya kısa okunacak yerde uzun; idgam yapılacak yerde idgamsız veya idgam yapılmayacak yerde idgam yaparak okumak namazı bozmaz. Örneğin “iyyâke na‘büdü” diyecek yerde “iyâke na‘büdü” demekle namaz bozulmaz. Fakihlerin çoğunluğuna göre bir kelime tam okunmasa örneğin “el-hamdü…” diyecekken, unutmak veya nefesi yetmemek veya nefesi bir sebeple tıkanmaktan dolayı, “el…” deyip, durduktan sonra “el-hamdü…” denilse veya okunacak kelime unutulsa ve onun yerine başka bir kelimeye geçilse namaz yine bozulmaz. Ayetlere harf eklenmesi durumunda eğer mana değişmiyorsa namaz bozulmaz. Ancak “Allahüekber” ifadesinin başına bir “e” harfi eklenecek olsa, anlam bütünüyle değişeceği ve inanç noktasından riskli bir anlam çıkacağı için namaz bozulur. Çünkü “Allahüekber” sözü, “Allah en büyüktür” demektir. Bu sözün başına “e” harfi eklendiği zaman anlam “Allah en büyük müdür?” olur ki bu durumda namaz bozulur. Diğer taraftan kişi namazda fahiş hata ile okuduktan sonra, dönüp yeniden düzgün şekilde okursa namazı caiz olur. Kıraat esnasında az veya çok miktarda ayet atlamakla da namaz bozulmaz. Şâfiîlere göre ise Fâtiha dışındaki okuyuşlarda kasıtlı olmamak şartıyla meydana gelen hata sebebiyle namaz bozulmaz. Dolayısıyla Fâtiha hatasız öğrenilmelidir.