Maddenin plazma hâli nedir

Maddenin en yüksek enerjili iyon hâli plazmadır. Katı maddeye ısı enerjisi verildiğinde erime, sıvı maddeye ısı enerjisi verildiğinde buharlaşma, gaz maddeye ısı enerjisi verildiğinde iyonizasyon oluşur. Gaz hâlindeki bir maddenin enerji alarak nötr yapısını bozmadan iyonlar oluşturmasına iyonizasyon denir. Enerjisi azalan plazma hâlin tekrar nötr tanecikler hâline dönmesine ise deiyonizasyon denir.

Maddenin gaz hâlinde bulunan atomlar nötr yapıdadır. Bu atomlara yüksek enerji verildiğinde yörüngelerde dolaşan elektronlardan bazıları atomdan kopar ve bulunduğu ortamda dolaşır. Böylece madde bazı atomları yüksüz, elektron kopan atomları pozitif yüklü ve kopan negatif yüklü elektronlardan oluşan bir hâl alır. Bu şekilde nötr atomlar, iyonlar ve elektronlardan oluşan hâle plazma hâl denir. Bir cam küredeki asal gaz atomlarına yüksek voltajlı elektrik akımı verildiğinde plazma hâl oluşur.

Maddenin plazma hâli gaz hâlden çok farklı özellikler göstermektedir.
Plazma hâlin genel özellikleri aşağıda verilmiştir:

• Maddenin yüksek enerjili iyon hâlidir.
• Yapısında nötr, pozitif ve negatif yüklü tanecikler bulundurur. Plazmanın tamamı nötr yapıdadır.
• Yüklü tanecikler içermesinden dolayı elektrik akımını iletir.
• Gazlar gibi belirli bir şekil ve hacimleri yoktur.

Gökyüzü ile yeryüzü arasındaki elektrik boşalmasına yıldırım denir. Bu olay sırasında havadaki gazlara yüksek gerilim aktarılır. Ortamdaki gazlarda plazma hâline geçer.

Plazma hâlin en güzel görüntüsü kuzey ışıklarıdır. Güneş’ten savrulan yüklü tanecikler Dünya’nın manyetik çekim etkisi ile yakalanıp kutup bölgelerinden atmosfere girerler. Bu parçacıklar havadaki azot (N₂) ve oksijen (O₂) moleküllerindeki atomları iyonlaştırır. İyonlaşan bu atomlar ışık saçar. Bu ışınıma kuzey ışıkları (aurora) denir.