Koşma anlamı ve hakkında bilgi

Koşma, Âşık Edebiyatı nazım biçimidir. Genellikle hecenin 8'li ve 11'li kalıplarıyla yazılan; en az üç, en fazla altı dörtlükten oluşan bir nazım biçimidir.

Koşmanın kafiye örgüsü ;

* aaab, cccb, dddb ...;
* abab, cccb, dddb ...;
* abxb, dddb, eeeb ...;
* aaaa, bbba, ccca ... şekillerinden birisi olabilir. Koşmalar yapılarına ve ezgilerine göre çeşitli adlar alır.

Koşma özellikleri

• Koşmalar Halk edebiyatının nazım biçimleri içinde çok sevilen ve kullanılan türüdür.
• Genellikle hecede ölçüsünün (6+5) vaya (4+4+3) duraklı kalıbıyla yazılır.
• Bu kalıpların aynı şekilde düz sıralı değilde karışık olarak kullanıldığı koşma türleri de da bulunmaktadır..
• Koşmalarşekil olarak 4 dizeli bentlerden oluşur.
• Koşmalar bulunan da Dörtlük sayısı en az üçtür.
• Koşmada dörtlükler türüne göre Genellikle 3 ile 5 arasında değişir.
• Halk edebiyatında dörtlük sayısı beşten artık koşmalara da rastlanır.
• Uyak düzenine baktığımızda uyak düzenibirinci dörtlüğün dışında bütün dörtlüklerde aynıdır.
• Uyak düzeni genellikle aşağıdaki gibi olur:

baba–ccca–ddda…

• İlk dörtlüğün uyak düzeni( x a x a )veya ( b b b a) biçiminde de olabilir.
• Şair koşmanın son dörtlüğünde mahlasını(Takma adını) söyler.
• Halk Edebiyatında (4+3) yedili ve (4+4) sekizli kalıpla yazılmış koşmalar bulunmaktadır. Bunların koşma olarak gösterilmeleri koşma ezgisine benzemesinden dolayıdır. Zaten, halk arasında kendine özgü bir ezgiyle okunan her hangi bir şiire de koşma adı verilir.
• Koşmalar ezgiyle söylenişlerine göre göre çeşitli adlar alır. Bunlar; Acem koşması, Kesik Kerem,Kerem, Gevherî gibi…
• Koşmalar konu olarak genellikle lirik temalarda yazılır. Koşmanın genel konuları; Aşk duyguları, üzüntüleri, acıları , sevgiliye kavuşma arzusu ile, ayrılıktan yakınma, doğayla ilgili türlü duygu ve düşünceler hep koşma ile anlatılmıştır. Atasözleriyle işlenmiş öğüt veren didaktik, konusunu tarihten alan , kaderden yakınan konularda yazılmış koşmalar da vardır. Örnekler :

Eğer benim ile gitmek dilersen
Eğlen güzel yaz olsun da gidelim
Bizim iller kıraçlıdır aşılmaz
Yollar çamur kurusun da gidelim

Aşamazsın Karaman’ın ilini
Köprüsü yok geçemezsin selini
Gerdan yaylasının perçem belini
Lâle sümbül bürüsün de gidelim

Sökülsün dağların buzu sökülsün
Öne insin çöl ovaya dökülsün
Erzurum dağının karı cekilsin
Ak koyunlar yürüsün de gidelim

Karac’oğlan der ki buna ne fayda
Hiç rağbet kalmadı yoksula bayda
Bu ayda olmasa gelecek ayda
On bir ayın birisin de gidelim

(Karacaoğlan)

Keklik gibi taştan taşa sekerek
Gerdan açıp gelişini sevdiğim
Sağa sola taksim etmiş örgüsün
Onar onar bölüşünü sevdiğim