Konularına göre roman türleri ve örnekleri

1. Tarihi Roman: Tarihteki olay ya da kişileri konu alan romanlardır. Yazar tarihi gerçekleri kendi hayal gücüyle birleştirerek anlatır.

• İlk örneğini Walter Scott “Vaverley” adlı eseriyle vermiştir.
• Türk edebiyatında ilk örneği Namık Kemal’in “Cezmi” romanıdır.

2. Macera Romanı: Günlük hayatta her zaman rastlanmayan, şaşırtıcı, sürükleyici, esrarengiz olayları anlatan romanlardır. “Serüven romanları” da denir. Bir araştırma ve izlemeyi anlatan “polisiye roman”, alışılmışın dışında uzak yerleri ve yaşamları anlatan “egzotik romanlar” da bu gruba girer.

• Dünya edebiyatında Stevenson’un “Hazine Adası”, Jules Verne’nin “İki Sene Mektep Tatili”, Daniel Defone’nin “Robinson Cruose” eserleri bu türdedir.
• Türk edebiyatında Ahmet Mithat Efendi’nin “Hasan Mellah”, “Dünyaya İkinci Geliş”; Peyami Safa’nın “Cingöz Recai” adlı eserleri bu türün en tanınmış örnekleridir.

3. Sosyal Roman: İnsan yaşamının sınırsız kültür birikimi içinde yer alan ve insanı derinden etkileyen toplumsal, siyasi olaylar, inançlar, gelenek ve görenekleri bazen eleştirel, bazen de bilimsel açıdan ele alıp anlatan romanlardır.

Bir fikri savunup bilimsel verilerle olaya yaklaşan “tezli roman”, toplumdaki inanç ve gelenekleri anlatan “töre romanı”, bir olayı eleştirisel yaklaşımla anlatan “yergi romanı”, belli bir yerin özelliklerini anlatan “mahalli roman” gibi roman türleri sosyal romanlar içinde değerlendirilir.

• Dünya edebiyatında Victor Hugo’nun “Sefiller”, Tolstoy’un “Suç ve Ceza” eserleri bu türdedir.
• Türk edebiyatında Namık Kemal’in “İntibah”, Recaizade Mahmut Ekrem’in “Araba Sevdası”, Ahmet Mithat Efendi’nin “Felatun Beyle Rakım Efendi” adlı eserleri bu tür romanlardır.

4. Psikolojik Roman (Tahlil Romanı): Dış alemdeki olaylardan çok, kahramanların iç dünyasını, ruh hallerini ele alarak kişilerin toplumla ilişkilerini, bunların birbirinden nasıl etkilendiklerini anlatan romanlardır.

• İlk örneği, Madame de La Fayette’nin “Princesse de Cleves” adlı romanıdır.
• Türk edebiyatında Mehmet Rauf’un “Eylül” adlı eseri ilk başarılı örnektir. Peyami Safa’nın “Matmazel Noralya’nın Koltuğu” eseri de bu anlayışla kaleme alınmıştır.

5. Otobiyografik Roman: Yazarın kendi yaşamını anlattığı romanlardır.

• Dünya edebiyatında Alphonse Daudet’in “Küçük Şey”,
• Türk edebiyatında Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun “Anamın Kitabı”, Peyami Safa’nın “Dokuzuncu Hariciye Koğuşu”, Necip Fazıl Kısakürek’in “Kafa Kağıdı” bu türün örnekleridir.

6. Biyografik Roman: Ünlü bir kişinin hayatının tamamını yahut bir bölümünü roman tekniği içinde anlatan romanlara ise biyografik roman denir.

• Dünya edebiyatında Alex Haley’in yazdığı “Malcolm X”,
• Türk edebiyatında Oğuz Atay’ın “Bir Bilim Adamının Romanı: Mustafa İnan” bu türe örnek gösterilir.

7. Fantastik Roman: Hayal gücüne dayanan romandır. 19. Yüzyılda ilimlerin gelişmesiyle yaygınlık kazanmıştır.

• Hüseyin rahim Gürpınar’ın “Gulyabani” romanı bu türde kaleme alınmıştır.

8. Egzotik Romanlar: Uzak, yabancı ülkeleri tanıtmak gayesiyle yazılan romandır.

• Piyer loti’nin “İzlanda Balıkçısı” bu türe örnek verilir.

Konularına Göre Roman Türleri ve Örnekleri

• Sosyal Roman --> Sefiller (Victor Hugo)
• Tarihî Roman --> Devlet Ana (Kemal Tahir)
• Macera (Serüven) Romanı --> Robinson Crusoe (Daniel Defoe)
• Psikolojik Roman --> Eylül (Mehmet Rauf)
• Otobiyografik Roman --> Dokuzuncu Hariciye Koğuşu (Peyami Safa)
• Nehir Roman --> Küçük Ağa, Küçük Ağa Ankara’da, Firavun İmanı (Tarık Buğra)
• Gotik Roman --> Büyük Umutlar (Charles Dickens)
• Polisiye Roman --> Sherlock Holmes (Sir Arthur Conan Doyle)
• Fantastik Roman --> 1984 (George Orwell)