Homolog kromozom nedir, özellikleri nelerdir

Homolog kromozomlar kısaca kromozom adı verilen yapıların çift halde bulunması halidir. Homolog kromozomlar hücre bölünmesi sırasında birbirine yapışır ve aralarında genetik çeşitliliği sağlayan parça değişim olayını gerçekleştirir. Bu değişim ile kromozom sayısı kuşaktan kuşağa korunmuş olur.

Homolog kromozom, biri anneden diğeri babadan gelen gen çiftlerinin bulunduğu kromozom yapılarıdır. Bu kromozomlar üzerinde kodlanmış olan genlerin dizilişleri çoğunlukla farklıdır ama bazı sıraların aynı olabilme ihtimali de bulunur. Hücre bölünmelerinden mayoz 1 bölünme evresinde gerçekleşir. Profaz 1 evresinde sinapsis, kiyazma, tetrat ve crossing over olayları gözlemlenir.

Sinapsis olayı; mayoz bölünme esnasında homolog kromozomların birbirlerine sarılması olayıdır. Tetrat olayı ise; sinapsis yaparak sarılmış olan dört kromatit yani iki homolog kromozomdan meydana gelen yapıdır. Kiyazma; sinapsis yapan homolog kromozomların oluşturmuş olduğu temas noktalarına denir. Crossing over; homolog kromozomların arasında meydana gelen gen yani parça değişimi olayına denir.

Homolog kromozomlar biçimi ve şekli "X" işaretini andırmaktadır. Biri babadan biri anneden gelmiş olan homolog kromozomlar aynı bölgelerde aynı biyolojik özellikleri taşır. Kromozomların tek bir bacağına kromatit, iki bacağına kardeş kromatit adı verilir.

Kardeş kromatitlerin bel bölgelerinde, kromozomların iğ iplerine tutunmasını sağlayan özel proteinlere kinetokor adı verilir. Kardeş kromatitlerin birbirlerine bağlandıkları bölgelere ise sentromer adı verilmektedir.

Homolog kromozomların özellikleri

• Aynı bölgelerde aynı biyolojik özellikleri taşırlar.
• Kromozomların bel bölgelerinde özelleşmiş proteinlerden oluşan kinetokor bulunur.
• Birleştikleri zaman "X" şeklini alırlar.
• Tetrat adını alan 4 kromatit ve iki homolog kromozomdan oluşurlar.
• Kendi içlerinde crossing over adını alan parça değişimi yaparlar ve bu sayede genetik çeşitliliği sağlarlar.

Homolog kromozom ayrılması hangi evrede gerçekleşir

Hücre Bölünmeleri Mitoz ve Mayoz olarak iki ana başlık altında incelenmektedir. Mitoz bölünme; vücut hücrelerinde gerçekleşir, büyüme - gelişmeyi sağlar, yaraların iyileşmesini sağlar. Mayoz bölünme; Mayoz 1 ve Mayoz 2 olmak üzere birbirini takip eden iki evrede gerçekleşir. Mayoz 1; İnterfaz, Profaz 1, Metafaz 1, Anafaz 1, Telofaz 1 evrelerinden meydana gelir. Mayoz 2; Profaz 2, Metafaz 2, Anafaz 2 ve Telofaz 2 evrelerinden meydana gelmektedir.

Mayoz 1 ile mayoz 2 bölünme evrelerinde interfaz evresi sadece 1 kere gerçekleşir. Bu evrede hücre bölünme uyarısını alır ve bölünme için gerekli olan hazırlıklar yapılır. Bu hazırlıklar içerisinde DNA kendisini eşler, bölünme için gerekli olan ATP (enerji) üretilir, sentriyoller kendisini eşler.

Profaz 1: DNA kısalıp kalınlaşarak sıkışır ve kalınlaşır. Etrafı özelleşmiş proteinler ile sarılır ve kromozomlar oluşur. Homolog kromozomların eşlenmesi de bu evrede tamamlanır. Fakat kromozomlar kısalma işlemine devam eder. Tetratlar oluştuktan sonra parça değişim işlemi gerçekleşir. Parça değişim işlemi kiyazma adı verilen temas noktalarında olur.

Metafaz 1: Homolog kromozomlar metafaz plağına dizilir.

Anafaz 1: Homolog kromozomların birbirinden ayrılması gerçekleşir ve zıt kutuplara çekilir. Çeşitliliğin temel nedeni parça değişimi değildir. Profaz 1 evresinde birbirine yapışmış olan homolog kromozomların bu evrede rastgele ayrılması ile gen çeşitliliği sağlanmaktadır.

Telofaz 1: Çekirdek zarı olur ve sitoplazma boğumlanması sonucunda 2 yeni hücre oluşur.

Profaz 2, Metafaz 2 ve Anafaz 2 evrelerinde homolog kromozomlar birbirinden ayrılmış olduğundan homolog kromozom oluşumu gerçekleşmez.