Cümle çeşitleri nedir

Duyguları, düşünceleri ya da durumları yargı bildirerek anlatan söz ya da söz dizisine cümle denir.

Cümle Çeşitleri

• Anlamlarına göre cümleler
  • Olumlu Cümle
  • Olumsuz Cümle
  • Soru Cümlesi
  • Ünlem Cümlesi
• Yükleminin türüne göre cümleler
  • Fiil (Eylem) Cümlesi
  • İsim (Ad) Cümlesi
• Yükleminin yerine göre cümleler
  • Kurallı Cümle
  • Devrik Cümle
  • Eksiltili Cümle
• Yapılarına göre cümleler
  • Basit Cümle
  • Birleşik Cümle
  • Sıralı Cümle
  • Bağlı Cümle

Anlam ve yapısı bakımından birbirinden farklı cümle çeşitleri mevcuttur. Bununla birlikte yüklemin türüne ve ögelerin dizilişine bakılarak cümlenin türü bulunabilir.

Örnekler ile Cümle Çeşitleri

1- Yükleme göre cümleler.

1- Fiil cümlesi: Yüklem görevindeki kelimenin bir eylem içerdiği cümlelerdir:
Örnek: Ali, sepeti mutfağa getirdi.

2- İsim Cümlesi: Yüklem görevindeki kelime isimlerden ya da sıfatlardan oluşur.
Örnek: Ali'nin mutfağa getirdiği sepet sarıydı.

2- Ögelerin dizilişine göre cümleler:

1- Kurallı cümle: Öznenin başta, yüklemin sonda olduğu cümle türleridir.
Örnek: Selin, bizi arayarak geç kalacağını söyledi.

2- Devrik cümle: Özne, nesne ve yüklem ögelerinin kurallara uygun bir sıralamada kullanılmadığı cümlelerdir.
Örnek: Gözlerim ıpıslak oldu ağlamaktan.

3- Eksiltili cümle: Yapısı gereği tamamlanmamış cümle türlerine devrik cümle denir. Bazı durumlarda metni güçlendirmek içi de kullanılır. Örneğin okurun tamamlaması için deyim ve atasözleri gibi kalıplaşmış söz öbeklerini yarım kullanmak, eksiltili cümlelere örnek olarak gösterilebilir.
Örnek 1: Damlaya damlaya...
Örnek 2: Ak akçe..

3- Anlamına Göre Cümleler:

1- Olumlu cümle: Hem biçimce hem de anlamca olumlu cümlelere verilen genel isimdir. İçinde net ifadeler taşır.
Örnek 1: Ali, bugün buraya geldi.
Örnek 2: Ayşe, yarın Manisa'ya gidecek.

2- Olumsuz cümle: Olumsuz bir durumu belirtmek için kullanılan cümlelerdir. Biçimce olumsuz cümleler yükleme getirilen olumsuzluk ekleriyle kurulur. Anlamca olumsuz olanlarda ise 'değil' - 'hayır' ve 'yok' gibi kelimeler kullanılır.
Örnek 1: Ali, şapkasını yanında getirmedi.
Örnek 2: Bugün gökyüzünde hiç bulut yok.

3- Şart cümlesi: Anlamı itibariyle koşula bağlı durumları belirtmek için kullanılan cümlelerdir.
Örnek: Annem de benimle gelirse otobüse binerim.

4- Soru cümlesi: İçerisinde en az bir soru bulunan cümlelere soru cümlesi denir.
Örnek: Ayşe de bizimle gelecek mi?

5- Emir cümlesi: Filleri ek almayan cümle türleridir.
Örnek: Kalemi bana ver.

6- Gereklilik cümlesi: Bir zorunluluğu ifade etmek için kurulan cümlelerdir.
Örnek: Daha çok çalışmalısın.

7- Ünlem cümlesi: Olumlu ya da olumsuz duyguları aktarmak için kullanılır.
Örnek: Ona o kadar kızgınım ki!

Yapısına Göre Cümle Türleri

1- Basit cümle: Tek bir yargı ya da ifadeden oluşan cümlelerdir.
Örnek: Ali, bilgisayarı açtı.

2- Birleşik cümle: İçinde birden çok yargı bulunan cümlelerdir.
Örnek: Geldiği gibi gitti.

3- Bağlı cümle: Çeşitli bağlaçlarla birden fazla yargıyı içinde barındıran cümle türüdür.
Örnek: Hem suçlu hem güçlü.

4- Sıralı cümle: Virgüllerle birbirinden ayrılan en az iki yüklemden oluşan cümlelerdir.
Örnek: Sen gel, onu bir de bana sor.