9. Sınıf Kimya Ders Kitabı Sayfa 136-137-138 Cevapları Pasifik Yayıncılık

3. Ünite Değerlendirme Çalışmaları

ÜNİTE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI

A. Aşağıdaki soruları cevaplayınız.

1- Kimyasal bağlar (güçlü etkileşimler) oluştuğunda ya da koptuğunda maddenin hangi özelliklerinde değişiklikler olmaktadır? Açıklayınız.
Cevap: Maddenin kimyasal ve fiziksel özelliklerinde değişiklik olmaktadır.

2- Fiziksel bağlar (zayıf etkileşimler) oluştuğunda ya da ortadan kalktığında maddenin hangi özelliklerinde değişiklikler olmaktadır? Açıklayınız.
Cevap: Maddede hal değişimi veya fiziksel değişim meydana gelmektedir.

3- Güçlü etkileşimler nelerdir?
Cevap: Güçlü etkileşim, kuarklar ve gluonlar arasındaki etkileşimdir ve kuantum renk dinamiği kuramı ile betimlenir. Güçlü etkileşim, gluonlar tarafından taşınan ve kuarklar ile antikuarklara, ayrıca gluonların kendilerine etki eden kuvvettir. Gluon, Latince kökenli bir kelime olup, İngilizcedeki Glue kelimesinin köküdür ve yapışkan madde anlamını karşılamaktadır.

4- Size verilen bir bileşik örneğinin iyonik bağlı bir bileşik olduğunu nasıl anlarsınız?
Cevap: İyonik bağın sağlamlığı bileşiğin erime noktasına bakılarak anlaşılabilir. Erime noktası yüksek olan bileşiklerin iyonik bağı da kuvvetlidir.

5- Polar ve apolar kovalent bağ arasındaki farklar nelerdir?
Cevap: İki hidrojen atomu elektronları ortaklaşa kullanarak bağ oluştururlar. Aynı cins atomlar arasındaki bağ apolar kovalent bağdır. Farklı ametaller arasında oluşan bağa polar kovalent (kutuplu) bağ denir. Elektronlar iki atom arasında eşit olarak paylaşılmadığından kutuplaşma oluşur ve buna polar kovalent bağ denir.

6- Molekülleri arasında hidrojen bağı olan bileşiklerin özellikleri ile molekülleri arasında hidrojen bağı olmayan bileşiklerin özellikleri arasındaki farklar nelerdir?
Cevap: Hidrojen bağı olan moleküller daha sıkı bir şekilde bağlıdırlar.

7- Dipol-iyon etkileşimi nedir ve nasıl oluşur?
Cevap: Polar kovalent karakterdeki kalıcı dipoller ile iyonik bir bileşikten gelen iyonlar arasında oluşan çekim kuvvetleri iyon – dipol etkileşimleridir. Moleküldeki pozitif kutup ile negatif yüklü iyonlar ve moleküldeki negatif kutup ile pozitif yüklü iyonlar arasında oluşan çekim kuvvetidir. Yemek tuzu (NaCl) iyonik bir bileşiktir ve suda iyonlarına ayrışarak çözünür. Bu çözünme sonucunda pozitif yüklü sodyum iyonu (Na⁺) ve negatif yüklü klorür iyonu (Cl^–) oluşur. Na⁺ ve Cl^– iyonları ile H₂O molekülleri arasında oluşan iyon-dipol etkileşimleri görülmektedir.

8- Fiziksel ve kimyasal değişim arasındaki farklar nelerdir?

Fiziksel Değişim

• Maddenin içyapısı yani kimliği değişmez.
• Yeni madde oluşmaz.
• Değişen maddeler kendi özelliklerini kaybetmezler.
• Değişen maddeler basit (fiziksel) yöntemlerle eski hallerine dönebilirler.
• Az enerji ile gerçekleşir.
• Tanecik yapısı değişmez.

Kimyasal Değişim

• Maddenin içyapısı yani kimliği değişir.
• Yeni madde oluşur.
• Değişen maddeler kendi özelliklerini kaybederler.
• Değişen maddeler basit (fiziksel) yöntemlerle eski hallerine dönemezler.
• Çok enerji ile gerçekleşir.
• Tanecik yapısı değişir.

9- Asal gaz atomunda ya da apolar bir maddenin molekülünde + ve – elektriksel kutuplar bulunmadığı hâlde, bu maddelerin sıvı hâllerinde elektrostatik çekim kuvvetli oluşmaktadır. Bunu nasıl açıklarsınız?
Cevap: Bir asal gaz atomu ya da apolar bir molekül birbirlerine yaklaştırıldığında apolar molekül ya da asal gaz atomunun üzerinde bulunan elektron bulutu, diğer asal gaz atomunun ya da apolar molekülün elekt­ron bulutunu etkileyebilir. Bunun sonucunda anlık δ+ ve δ– kutup (dipol) oluşur. Anlık dipol, diğer bir molekülü etkileyerek onun da anlık dipol özellik kazanmasına neden olur. Bu yeni dipol moleküle indük­lenmiş dipol denir.

10- Kovalent bağlı bileşiklerin genel özellikleri nelerdir?

• Elektrik akımını iletmezler.
• Oda koşullarında genelde gazdır (sıvı ve katı halde de bulunurlar)
• Çok azı suda çözünür.
• Suda molekül halde çözünürler.
• Erime ve kaynama noktaları düşüktür.

11- London kuvvetleri nasıl oluşur? Açıklayınız.
Cevap: İndüklenmiş dipol – indüklenmiş dipol etkileşimleri London kuvvetleri olarak bilinir. Asal gazlar ve apolar yapılı kovalent moleküllerin katı veya sıvı hâllerinde geçici dipoller oluşur. Oluşan bu geçici dipoller arasında oluşan çekim kuvvetlerine London kuvvetleri denir. Asal gazlarda ve apolar kovalent moleküllerde elektron yoğunluğu arttıkça yoğun fazlarda geçici dipollerin oluşması daha kolay olur. Bunun için asal gazlarda atom numarası arttıkça kaynama noktası da artar. Helyum (He), –260°C sıcaklıkta kaynarken ksenon (Xe) asal gazı –108°C sıcaklığında kaynar. Aşağıdaki şekilde sıvı hâlde, bozulmuş apolar yapı ile oluşan geçici dipoller sayesinde argon atomları arasında oluşan London kuvvetleri görülmektedir.

12- Moleküller arası etkileşimler nelerdir? Açıklayınız.

Cevap: Moleküller arası kuvvet, komşu parçacıklar (atomlar, moleküller veya iyonlar) arasında etkili çekim veya itme kuvvetidir. Molekülleri bir arada tutan iç kuvvetlere kıyasla daha zayıftır. Örneğin HCI moleküllerinin içinde bulunan kovalent bağ, birbirine yeterince yakın komşu moleküller arasında mevcut olan kuvvetlerden daha güçlüdür.

• Moleküller arası etkileşimler
• İyon-dipol etkileşimi
• Dipol-dipol etkileşimi
• İndüklenme ile elektriklenme
• Hidrojen bağı
• Tanecikler arasındaki etkileşimlerin etkileri.

13- Bir arkadaşınız iyonik bağlı bileşiklerin moleküllerinin olmadığını söylemektedir. Bu doğru mudur? Yanıtınız nedir? Düşüncelerinizi kanıtlamak için ne yaparsınız?
Cevap: İyonik bileşikler anyonlarla katyonlar arasında meydana gelir. Genelde metal atomu son yörünge elektronlarını vererek katyon, bunu alan ametal atomu da anyon oluşturur. Bu iyonlar bir kristal yapı oluşturmak üzere elektriksel çekim kuvveti ile birbirlerini çekerler. Bu etkileşimden iyonik bileşikler oluşur.

14- CI2, N2, O2, HCI, CO2 ve NH3 moleküllerinin Lewis yapılarını gösteriniz. (₁H, ₆C, ₇N, ₈O, ₁₇CI)

B- Aşağıda verilen ifadelerin doğru olanlarına “D”, yanlış olanlarına “Y” yazınız.

(D) 1- Elementler aynı tür atomlardan oluşmuştur.
(Y) 2- Elektron sayısı ile proton sayısı arasında fark bulunan atomlara nötr atom denir.
(D) 3- Hidrojen bağı, zayıf etkileşimlere örnek olarak verilebilir.
(Y) 4- Metalik bağ, moleküller arası etkileşime örnek olarak verilebilir.
(Y) 5- İyonik bağ, zayıf etkileşim sonucu oluşur.
(D) 6- Elektronegatiflik, bir atomun moleküldeki bağlayıcı elektron çiftini çekme kabiliyetidir.
(D) 7- Yemek tuzunun su içerisinde çözünmesinde iyon-dipol etkileşimi etkendir.
(D) 8- Apolar moleküller arasında London kuvvetleri etkindir.
(Y) 9- Çürüme, mayalanma, oksitlenme olayları fiziksel değişime örnektir.
(D) 10- Amonyak (NH₃) bileşiğinin molekülleri arasında hidrojen bağı bulunur.
(Y) 11- Metallerin atomları arasında iyonik bağ bulunur.
(Y) 12- Sıvı hâldeki metanın (CH₄) molekülleri arasında dipol – dipol etkileşimi oluşur.

C. Aşağıdaki tablodan uygun kelime veya kelime gruplarını seçerek cümlelerdeki noktalı yerlere yazınız.
Cevap: iyon-dipol, çözünme, asit, periyot, dipol-dipol, metalik, çökelme, baz, grup, iyonik, polar, kova- lent, apolar, kimyasal

1- Maddenin kimliğinde değişiklikler oluşturan özelliklere kimyasal özellikler denir.
2- HCl, HF gibi polar moleküller arasında dipol-dipol etkileşimi oluşur.
3- Demir metalinde demir atomlarını tutan metalik bağdır.
4- NaCl suda çözünürken H2O molekülleri ile Na+ ve CI- iyonları arasında iyon-dipol ekileşimi oluşur.
5- Sodyum klorür (NaCl) bileşiğinde sodyum ve klorür iyonları arasında iyonik bağ bulunur.
6- Hidroklorik asit (HCl) bileşiğinde moleküller arasında dipol-dipol etkileşimleri oluşur.
7- Oksijen molekülünde (O2), oksijen atomları arasında Apolar kovalent bağ vardır.
8- Amonyak molekülünde (NH3) azot ve hidrojen atomları arasında Polar kovalent bağ vardır.

D. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.

1) Aşağıdakilerden hangisi ₁₂Mg elementinin doğru Lewis sembolüdür?
Cevap: B

2) Aşağıdakilerden hangisi iyondur?

A) O₂ B) MgCl₂ C) HF D) N^3- E) H₂
Cevap: D

3) Aşağıdaki gösterimlerden hangisi kimyasal değişimi ifade etmektedir?

A) CH₄(s) + 8,1 kJ/mol → CH4(g)
B) C₂H₅OH(g) → C₂H₅OH(s) + 6,4 kJ/mol
C) C₆H₆(s) + 33,8 kJ/mol → C₆H₆(g)
D) H₂O(k) + 1,44 kJ/mol → H₂O(s)
E) Ca₂+ (g) + O²– (g) → CaO(k) + 3850 kJ/mol
Cevap: E

4. Aşağıda formülleri verilen bileşiklerin hangisinde iyonik bağ vardır? (₁H, ₆C, ₈O, ₉F, ₁₇Cl, _2oCa)
A) CO₂ B) CaF₂ C) H₂O D) CH₄ E) O₂
Cevap: B

5) Aşağıdaki moleküllerden hangisi polardır?
A) H₂ B) CH₄ C) O₂ D) BH₃ E) HCl
Cevap: E

6) Aşağıdaki çiftlerinden hangi ikisi arasında hidrojen bağı oluşur?
A) H² – O₂
B) H₂O – NaCl
C) H₂O – NH₃
D) CH₄ – N₂
E) CH₄ – H₂O
Cevap: C

7) Aşağıdakilerden hangisi fiziksel değişimdir?
A) Kömürün yanması
B) Demirin paslanması
C) Meyvelerin çürümesi
D) Camın kırılması
E) Hamurun kabarması
Cevap: D

8) Tuzun suda çözünmesi hangi kimyasal türlerin etkileşimi sonucu gerçekleşir?
A) molekül – iyon
B) iyon – iyon
C) atom – molekül
D) atom – iyon
E) molekül – molekül
Cevap: A

9) Aşağıdaki gazlar sıvılaştırıldığında hangisindeki van der Waals kuvvetleri en zayıf olur?
A) ₅₄Xe B) ₃₆Kr C) ₁₈Ar D) ₁₀Ne E) ₂He
Cevap: E

10) Bir madde ile ilgili;
I. Katı ve sıvı hâlde elektriği iletmektedir.
II. Tel ve levha hâline gelebilmektedir.
III. Erime ve kaynama sıcaklığı yüksektir.
bilgileri veriliyor. Buna göre, bu maddenin tanecikleri arasında hangi tür bağ vardır?
A) Metalik bağ
B) İyonik bağ
C) Kovalent bağ
D) Hidrojen bağ
E) Polar kovalent bağ
Cevap: A