12. Sınıf Dersdestek Türk Dili ve Edebiyatı Sözlüklerimiz Cevapları

12. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Dersdestek Yayınları 1. Ünite Giriş Sayfa 24, 25, 26, 27, 28, 29 Sözlüklerimiz Metni Etkinlik Soruları ve Cevapları

12. Sınıf Dersdestek Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 24 Cevabı

1) Sözlüklerin yabancı dil eğitimi, turizm vb. alanlardaki işlevi hakkında neler söylenebilir?

Cevap Sözcüklere hakim olamazsak yabancılarla iletişim kuramayız. İletişim kuramama insanlar arasında sorunlara neden olur. Bu yüzden hem turizm hem de bireysel ilişkiler bakımından sözcüklere hakim olmak zorundayız.

2) Dilini bilmediğiniz bir ülkeye yapacağınız seyahat sırasında yanınıza alacağınız üç şey ne olurdu? Niçin?

Cevap Sözlük, Harita, Bol bol para. Mağdur olmamak için.

3) Ne zaman ve hangi amaçla sözlük kullanırsınız? Bunun için basılı sözlükleri mi yoksa Genel Ağ üzerindeki sözlükleri mi tercih edersiniz? Niçin?

Cevap Anlamını bilmediğim bir sözcük olduğunda ya da başka dilden bir kelimeyi tercüme etmem gerektiğinde sözlüklere bakarım.

12. Sınıf Dersdestek Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 27 Cevabı

1) Okuduğunuz metinde geçen aşağıdaki deyimlerin anlamını, metnin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizin doğruluğunu “TDK Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü”nden faydalanarak kontrol ediniz.

Yoksun kalmak: sahip olunan bir şeyi kaybetmek, kullanamamak:
 Göze çarpmak:  Görünüşü ile dikkati üzerine çekmek anlamında kullanılmaktadır. Dikkat çekici, dikkatleri üzerine toplayan anlamları da bulunmaktadır. Günümüzde bir özelliği nedeniyle dikkat çekmek anlamında kullanılmaktadır.
Sözde kalmak: (bir iş, durum) üzerinde konuşulup kararlaştırıldığı, yapılacağı söylendiği halde gerçekleşmemek ya da gerçekleştirilememek

2) a) Metinde bilgi vermek, düşündürmek, yönlendirmek amacıyla kullanılan ifadelerin altını çiziniz. Bu ifadelerden hareketle metnin yazılış amacını belirleyiniz.

• Cumhuriyet Dönemi’nde sözlükçülük alanında Atatürk’ün gayretleriyle önemli gelişmeler kaydedilir.
• Yurdumuzun türlü bölgelerinde halk ağzından derlenmiş olan Türkçe veya Türkçeleşmiş sözlerin bulunduğu “Derleme Sözlüğü” ile Türkiye Türkçesinin tarihsel söz varlığını ele alan “Tarama Sözlüğü” önemli sözlüklerimizdendir.

b) Metnin yazılış amacını göz önünde bulundurarak yazarın bu metni hangi okuyucu kitlesini hedef alarak kaleme aldığını sözlü olarak ifade ediniz.

Cevap: Aslında herkesi hedef almıştır ama özellikle öğrencileri bilgilendirmek amacıyla yazdığını söyleyebiliriz.

3) “Sözlüklerimiz” adlı metnin ana düşüncesini bir cümleyle ifade etmeye çalışınız. Bu ana düşüncenin metin içinde belli bir cümleyle açıkça ifade edilip edilmediğini inceleyiniz. Ulaştığınız sonuçları sözlü olarak ifade ediniz.

Cevap:Sözlük kullanımının önemi ve Türkçe’nin sözlükleri. Metnin içinde bulamadım.

4) Okuduğunuz metne göre sözlük türündeki eserlerin yazılış amacı ve önemi nedir?

Cevap: Sözlüklerin ortaya çıkışı yabancı dil öğrenme ihtiyacıyla ortaya çıkmıştır. Dünyada ilk sözlüğün nerede hazırlandığı, hangi dili temel aldığı konusunda bilgimiz yoktur. Ancak bugünkülere benzer ilk sözlük olarak Aristophanes’in (Aristofanes) yaklaşık olarak MÖ V-IV. yüzyılda yazdığı, Yunancada seyrek kullanılan ve açıklaması güç kimi kelimeleri bir araya getirdiği eseri kabul edilir.

5) Türk dilinin tarihî gelişimi içerisinde yazılan önemli sözlüklerimiz nelerdir? Bu sözlüklerin Türk ili açısından önemini belirtiniz.

• Dîvânu Lugâti’t-Türk’
• Vankulu Lügati
• Lehçe-i Osmânî”
• Kamus-i Türkî”
• Türkçe Sözlük
• Tarama Sözlüğü

6) Bakış açısı, yazar veya anlatıcının konuya yakınlığıyla ilişkilidir. Bilgilendirici metinlerde yazarın aldığı eğitim, bilgi düzeyi, düşünce farklılığı, kültürel çevresi gibi unsurlar yazarın bakış açısını oluşturur.

Buna göre “Sözlüklerimiz” adlı metinde yazarın bakış açısını yansıtan cümleleri belirleyiniz. Bu cümlelerden hareketle yazarın konuya yaklaşımını belirleyiniz.

• Sözlük, dilin kelime hazinesini derleyip bir arada toplayan temel kitaptır. Bu temel kitapta, yazı ve konuşma dilinde geçen -özel adlardan başka- bütün kelimeler yer alır. Sözlük bir ahlak kitabı olmadığına göre, hiçbir kelime kötü ve çirkin diye atılmaz.
• Sözlük, yalnız dilin kelime hazinesini toplamakla kalmaz; dili korur, onu bozulup yozlaşmaktan kurtarır. Bu özellikleriyle bir bakıma dilbilgisiyle birlikte, dilin anayasası denilebilecek üstün bir değer taşır.

12. Sınıf Dersdestek Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 28 Cevabı

7) Okuduğunuz metindeki anlatım biçimlerini ve düşünceyi geliştirme yollarım belirleyiniz. Yazarın metni kaleme almadaki amacına, farklı bir anlatım biçimi kullanarak da ulaşıp ulaşamayacağını sözlü olarak ifade ediniz.

• Açıklama
• Tartışma
• Örneklendirme teknikleri kullanılmıştır.

8) Sözlük türündeki eserlerin ortaya çıkmasında sözlü ve yazılı kültürün, toplumsal değişimlerin ve etkileşimlerin, yayın organlarının ve teknolojinin etkileri nelerdir? Sözlü olarak ifade ediniz.

• TOPLUMSAL DEĞİŞİM YENİ SÖZLÜKLERİN ORTAYA ÇIKMASINI VEYA SÖZLÜKLERİN GÜNCELLENMESİNİ SAĞLAR..
• YAYIN ORGANLARI VE TEKNOLOJİ SÖZLÜKLERİN KULLANIMINI ETKİLER. 
• TEKNOLOJİ YENİ TARZ-MODERN SÖZLÜKLERİN ORTAYA ÇIKMASINI SAĞLAR. ÖRNEĞİN SANAL ORTAMDA YAYINLANAN TÜRKÇE LÜGAT GİBİ..

Yukarıdaki grafiklere göre, öğrencilerin sözlükleri derste ve ders dışındaki sözlükleri okuma ve yazma etkinliklerinde niçin daha fazla kullandıklarını yorumlayınız.

Cevap Anlamını bilemedikleri kelimelerle karşılaşmalarından dolayı.

Sözlüklerimiz” metninden Agâh Sırrı Levend’in edebî kişiliğiyle ilgili çıkarımlarınızı belirtiniz.

Cevap  Kurucusu olduğu Özel İstiklâl Lisesi’nde öğretmenlik ve idarecilik, Gazi Eğitim Enstitüsü’nde öğretmenlik, Aydın milletvekilliği (1940-1946), TDK Genel Yazmanlığı (1951-1960) ve Başkanlığı (1963-1966) yaptı. 1978’de Ankara’da öldü.

Yazı hayatına Konya’da Babalık gazetesinde başladı (1913).

Roman ve hikaye (öykü) türünde eserler verdi. Daha sonra Edebiyat tarihi araştırmaları yaptı.

Makalelerinin çoğu Türk Dili dergisinde yayımlandı.

Agâh Sırrı Levent’in Eserleri

1. Edebiyat Tarihi Dereleri (3 cilt, 1.C. 1932, 2.C. 1934, 3.C. 1937),
2. Maarifimiz ve Millî Terbiyemiz (1940),
3. Eserler ve Şahsiyetler (1940),
4. Divan Edebiyatı (1941, 1943),

12. Sınıf Dersdestek Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 28 Cevabı

1) Bizde, ilk sözlük, XIII. yüzyılda, Mehmet b. Mustafa b. Zekeriyya, b. Hoca Hasanı Fahrettin SalgurFnin (d. H.631=M.1233-ö.H.733=M.1313) Selçuklular devrinde Türk dilinin başlıca kurallarını ve kelimelerini kaside hâlinde toplayan eserdir.
Bu cümlede, kısaltmaların ve tarihlerin yazımı günümüz imla kurallarına göre doğru mudur? İnceleyiniz.

Cevap Hasanı yerine Hasan-ı Fahrettin yazılabilirdi.

2) Sözlük, dilin kelime hazinesini derleyip bir arada toplayan temel kitaptır. Bu temel kitapta, yazı ve konuşma dilinde geçen -özel adlardan başka- bütün kelimeler yer alır.
Bu parçada “kısa çizgi”nin kullanılış gerekçesini açıklayınız.

Cevap Ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için kullanılır:

3) Eldeki sözlükler, “Türkçe, Arapça ve Farsçadan mürekkep” Osmanlıcanın sözlükleriydi.
Yukarıdaki cümleyi, altı çizili kelimelerin eş anlamlılarını kullanarak yeniden okuyunuz. Buna göre cümlenin anlamında değişiklik olup olmadığını tespit ediniz. Bir dilde eş anlamlı kelimelere niçin ihtiyaç duyulduğunu açıklayınız.

• Eldeki LÜGATLAR, “Türkçe, Arapça ve Farsçadan DERLENMİŞ”
• DEĞİŞİKLİK OLMAZ. EŞ ANLAMLI KELİME DEMEK AYNI ANLAMI VEREBİLECEK DEĞERDE OLAN KELİME DEMEK ZATENÇÇ BU YÜZDEN GEREKEN ANLAMI VEREBİLMEKTE.

4) “Anlam genişlemesi yoluyla somut anlamlı bir ad, bir de soyut anlam kazanabilir, örneğin, somut anlamıyla ‘geçilen yer’ demek olan ‘yol’ kelimesi ‘yöntem’ anlamına gelerek soyut bir anlam da kazanmıştır.”
Bu anlam olayını örneklendiren kelimeleri okuduğunuz “Sözlüklerimiz” metninden bulunuz.

Cevap ÜRÜN KELİMESİ. Arapçadan Türkçeye aktarılan sözlüklerin son ürünleri arasında bugün elimiz altında bulunan Ahterî Mustafa’nın Ahterî-i Kebir, Mütercim Asım’ın Arapçadan Türkçeye Kamus çevirisi ile, Farsçadan Türkçeye Burhan-ı Kaat’ı en önemlileridir. Hâlâ baş vurduğumuz değerli kaynaklarıdır.

5) Aşağıda boş bırakılan yeri doldurunuz.
“Sözlük, dilin kelime hazinesini derleyip bir arada toplayan temel kitaptır.” cümlesinde “kitap” kelimesi “Herhangi bir konuda yazılmış eser” anlamına gelecek şekilde ilk anlamıyla kullanılmıştır. Dolayısıyla burada GERÇEK anlam söz konusudur.

6) Sözlük, dilin kelime hazinesini derleyip bir arada toplayan temel kitaptır. Bu temel kitapta, yazı ve konuşma dilinde geçen -özel adlardan başka- bütün kelimeler yer alır. Sözlük bir ahlak kitabı olmadığına göre, hiçbir kelime kötü ve çirkin diye atılmaz. Kelimelerin tanımları yapılır, okunuşları, yazılışları, belirtilmek istenilen anlama göre söylenişteki vurguları gösterilir. Uzak ve yakın, gerçek ve mecaz bütün anlamları örnekleriyle anlatılır. Gerekirse kökenleri açıklanır. Dilbilgisiyle ilgili çeşitli hâlleri ve türeyişleri belirtilir.

a) Bu parçada kullanılan terimleri tespit ediniz.

Cevap Sözlük, kelime, yazı ve konuşma dilinde ,özel adlar,vurgu,  gerçek ve mecaz anlamları, Dilbilgisiyle

b) Belirlediğiniz bu kelimelerin anlamları herkese göre aynı mıdır? Nedenleriyle açıklayınız.

Cevap AYNIDIR. TERİM ANLAMLI KELİMELER NESNEL ŞEKİLDE BİR BİLİM DALINA AİTTİR.

c) Terim anlamlı kelimeler daha çok hangi tür metinlerde kullanılır? Niçin?

Cevap BİLİMSEL METİNLERDE. ÇÜNKÜ BİLİMSEL METİNLERDE O BİLİMLE ALAKALI TERİMLER YER ALACAKTIR.

7) “Bizde hazırlanan sözlüklerin hepsi, dilden çok edebiyat göz önünde tutularak tertiplenmiş, tanım fikri henüz gelişmemiştir.”cümlesindeki altı çizili kelime için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
A) Mecaz anlam B) Soyut anlam C) Deyim anlam D) Terim anlam E) Somut anlam

Cevap: B