10. Sınıf Meb Türk Dili ve Edebiyatı Şarkı Cevapları

10. Sınıf Meb Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 122 Cevabı

1. Divan şiirinde “gül ile bülbül” kavramlarının neleri temsil ettiği ile ilgili düşüncelerinizi sözlü olarak paylaşınız.

Gül sevgiliyi bülbül ise sevgili uğrunda canını bile verebilecek aşığı sembolize eder. 

2. Halk edebiyatında olduğu gibi divan edebiyatında da ezgili söylenen türler vardır. Bu durumun nedeni ile ilgili düşüncelerinizi paylaşınız.

Çünkü bazen ezgili söyleyiş insanları daha derinden etkileyebilmektedir. Bunun sonucunda da dinleyen ya da okuyanlar akıllarında daha iyi metinleri tutabilmiş ve şiir daha etkili hale gelmiştir. 

10. Sınıf Meb Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 124 Cevabı

1. Metinde her bendin sonunda “Îyddir çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum” dizesi tekrarlanmıştır. Bu durum metnin anlatımını nasıl etkilemiştir?

Metnin anlatımını güçlü kılmıştır. Aynı zamanda ahenk oluşturarak okuyanın daha fazla keyif alarak okumasını sağlamıştır. 

2. Metinde “hâke yeksân olmak, kurban olmak, gel hele” gibi halk diline ait söyleyişlerin yer alması, metnin dil ve anlatım özelliği ile ilgili neler düşündürmektedir?

Şiiri halka yaklaştırmıştır. Böylece halk bu şiiri okurken daha kolay anlayabilmiştir. İçinde fazla yabancı kelime bulunmaması şiiri daha yalın getirmiştir. 

3. Metinde sevgilinin fiziksel özellikleriyle ilgili neler verilmiştir?

• Kaplatıp gül-penbe şâli ferve-i semmûruna
  Ol siyeh zülfü döküp ol sîne-i billûruna
  Itr-ı şâhîler sürüp ol gerden-i kâfûrına
• pembe gül gibi olan semmurlu, siyah zülüflü, saf göğüslü, gerdanında büyülü kokular barındıran bir güzel olarak tasvir edilmiştir. 

4. Metinde açık ve örtük iletilere örnek bulunuz. Bulduğunuz örnekleri aşağıdaki şemalara yazınız.

Açık İleti: Sevgilinin güzelliği aşığa hissettirdiği
Örtük İleti: Aşkın insanı nasıl kendinden ettiği

5. Söyleyici, metinde kime seslenmekte ve ondan ne yapmasını istemektedir? Metindeki dizelerden örneklerle açıklayınız.

Metinde söyleyici sevgiliye seslenmektedir. Onun salınarak yürümesini, onun güzelliğinin ve insanı kendinden alan büyüsünü göstermesi istenmektedir. 

6. Metinde anlatılanlardan yola çıkarak temayı bulunuz.

Tema sevgilinin güzelliğidir. 

7. Metinden alınan “Sen açıl gül gibi zâr ile hezâr olsun Nedîm” dizesinde şair; sevgiliyi güle, kendisini de bülbüle benzeterek teşbih sanatı yapmıştır. Siz de metinde geçen diğer teşbihleri bulunuz.

Îyddir çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum: Sevgilinin dşarı çıkıp kendini gösterdiği gün bayram gününe benzetilmiştir. 

8. Metnin şairi mahallileşme akımının (halk diliyle kelime ve deyimlerin ustaca kullanılması) temsilcisidir. Buna göre okuduğunuz şiirde bu akımın yansımaları var mıdır? Açıklayınız.

Vardır. Şiirde bazı yerlerde halk dilinin örnekleri görülür. 

Şimdi âlem sana müştâk olduğun bilmez misin
Îyddir çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum gibi.

9. Okuduğunuz metnin dış yapı özelliklerini aşağıdaki şemalara yazınız.

Ölçü: Aruz Ölçüsü
Redif: olduğum 
Kafiye düzeni: aaab ccccb dddb

Kafiye: yeksan / kurban /  nalan : an’lar tam kafiyedir. 

10. Sınıf Meb Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 125 Cevabı

1. Okuduğunuz metinde geçen “yârân, uşşâk, tâkat, tâk, âlem, müştâk, seyrân vb.” kelimelerini telaffuz ederken nelere dikkat etmek gerekir?

İnceltme işaretlerine dikkat ederek okumak gerekmektedir. 

2. Metinde geçen “kurbân olmak, seyrân olmak …” birleşik kelimelerinin ayrı yazılmalarının nedenini söyleyerek metinden benzer örnekler bulunuz.

Çünkü bunlar yardımcı eylem almış kelimelerdir. Ve bu kelimeler ayrı yazılırlar. 

Nedim’in öncüsü olduğu mahalileşme akımı ile Nabi’nin öncülüğünü yaptığı hikemi tarzı araştırınız. İki tarzı karşılaştırıp karşılaştırma sonuçlarınızı sınıfta yazılı olarak paylaşınız.

Mahallileşme akımı : Türkî-î basit, basit Türkçe demektir. Sadece Türkçe kelimelerden oluşmuş ya da ağırlıklı olarak Türkçe kelimelerden oluşmuş unsurlara denir.

Hikemi tarz: Hikemi Şiir: İslami düşünce sisteminde daha çok felsefe karşılığı kullanılmış olan “Hikmet”, gizli düşünce, bilinmeyen neden; özellikle varlıkların ve olayların oluşunda Allah’ın insanlarca anlaşılamayan gizli amacı, bilgelik, sağduyu, atasözü, özdeyiş vb. anlamlara gelen Arapça bir kelimedir.

Aşağıda verilen metin parçalarının hangi nazım biçimine ait olabileceğini şemalara yazınız.

“Şurda bir güzele meyil aldırdım
Cihan güzel olsa yoktur nazarda
Çünki dilber bende meylin yoğ idi
Niçün koydun beni âh ile zârda”

Cevap: ŞARKI

“Yâ Rab belâ-yı aşk ile kıl âşinâ beni
Bir dem belâ-yı aşkdan etme cüdâ beni
Az eyleme inâyetini ehl-i derdden
Yani ki çok belâlara kıl mübtelâ beni
Oldukça ben götürme belâdan irâdetim
Ben isterem belâyı çü ister belâ beni”

Cevap: GAZEL

“Dere boyu saz olur
Gül açılır yaz olur
Ben yârime gül demem
Gülün ömrü az olur”

Cevap: KOŞMA

Allah adın zikr edelim evvelâ
Vâcib oldur cümle işde her kula
Allah adın her kim ol evvel ana
Her işi âsân ide Allah ana
Allah adı olsa her işin öni
Hergiz ebter olmaya anun sonı”

Cevap: MEVLÜD