10. Sınıf Fizik Sayfa 271-275 Cevapları Ekoyay Yayıncılık

4. Ünite Değerlendirme Soruları

DOĞRU-YANLIŞ SORULARI
Aşağıdaki cümlelerin başına yargılar doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

1. (Y) Işığı, tanecik modeli olarak düşünürseniz bir ışık kaynağından birim zamanda yayılan ışık tanecikleri sayısına ışık akısı denir.
2. (D) Aydınlanmanın birimi lüks’tür ve kısaca lx olarak gösterilir.
3. (D) Işık kaynaklarının bir yüzeyde meydana getirdikleri aydınlanmaları kıyaslayarak şiddeti bilinmeyen bir kaynağın ışık şiddetini bulmak için kullanılan düzeneklere fotometre denir.
4. (Y) Büyüteçlerde kullanılan optik araç, kalın kenarlı mercektir.
5. (D) Işığın kırılması, ışığın farklı ortamlarda farklı hızlarla yayılmasından kaynaklanır.
6. (D) Gökkuşağı, ışığın havadaki su damlacıklarından geçerken kırılmasıyla oluşur.
7. (Y) Bir yaprağın yeşil görünmesinin sebebi, yaprağın güneş ışığındaki yeşili soğurması, diğer renkleri yansıtmasından dolayıdır.
8. (Y) Çukur aynada asal eksene paralel gelip aynadan yansıyan ışınların asal eksenle kesiştiği noktaya tepe noktası denir.
9. (D) Çok yoğun ortamdan az yoğun ortama sınır açısından büyük gelme açısıyla gönderilen ışın diğer ortama geçemez.
10. (Y) Beyaz renkli giysiler, ışığı daha fazla soğurur.

BOŞLUK DOLDURMA SORULARI
Aşağıdaki cümleleri kutucuklarda verilen ifadeleri kullanarak tamamlayınız.

• kırılma • düz • ince kenarlı mercek • sınır açısı • tamamlayıcı • tam yansıma • kalın kenarlı mercek • tümsek • küçük • ayna • ay tutulması • çukur ayna • prizma

1. Ortası kenarlarından daha kalın olan merceklere ince kenarlı mercek denir.
2. Işığın ortam değiştirirken doğrultusunu değiştirmesi olayına kırılma denir.
3. Tümsek aynalarda oluşan görüntüler cisimlerden daha küçük ve düz dır.
4. Bir cisim, çukur aynanın odak noktasına yaklaştıkça görüntüsü aynadan uzaklaşır.
5. Beyaz ışık elde etmek için birleştirilebilen iki ışık rengi, birbirinin tamamlayıcı rengi olarak adlandırılır.
6. Dürbün, periskop, fotoğraf makinesi gibi optik araçlarda ışığın yönünü ve görüntünün konumu değiştirilmek için prizma denilen optik aletler kullanılır.
7. Kırıcı teleskoplarda kalın kenarlı mercek kullanılmaz.
8. Diğer aynalara göre daha geniş görüş alanı sağladığından tümsek aynalar güvenlik aynası olarak kullanılır.
9. Çok yoğun ortamdan az yoğun ortama gönderilen ışığın kırılma açısını 90° yapan gelme açısına sınır açısı denir.
10. Fiber optik kabloların uzun mesafelerde telefon konuşmalarını iletmesi ışığın tam yansıma özelliği sayesinde olmaktadır.

AÇIK UÇLU SORULAR
1. Sıcak bir günde serap olayı ile karşılaşma olasılığınız neden daha fazladır?
Cevap: Serap olayı Güneş’in yeri ısıtması sonucu oluşur. Yerin hemen üzerindeki hava tabakasının daha üst tabakadaki hava tabakasından daha sıcak olması durumunda güneş ışığının tam yansımaya uğramasıyla gözlemlenir.

2. Tam yansımanın gerçekleşmesi için gerekli olan koşullar nelerdir? Listeleyiniz.
Cevap: Işığın çok yoğun ortamdan az yoğun ortama gönderilmesi ve sınır açısından daha büyük açıyla gönderilmesi gerekir.

3. Güneş ışığı altında beyaz görünen tişörtten yansıyan ışık önce kırmızı filtreden ardından yeşil filtreden geçerek göze ulaşmaktadır. Bu beyaz tişört ne renk görünür?
Cevap: Siyah.

4. Bir ışığın aynadan yansıması ile beyaz görünen bir duvardan yansımasını karşılaştırınız.
Cevap: Görüntü aynanın içinde oluşur. Görüntü sanal (zahiri) dir. Düzdür. Bakan kişinin görüntüsü ters değildir. Halı, duvar, toprak gibi pürüzlü yüzeylerde ışık ışınları yansımaz.

5. Yeşil ışık siyah-beyaz çizgili bir gömlek üzerine düşerse gömlek hangi renkte görünür?
Cevap: Siyah yeşil görünür.

6. Bir yaprağa kırmızı bir filtreden baktığınızı düşününüz. Yeşil olan bu yaprak neden siyah görünür?
Cevap: Yeşil yapraktan yeşil ışık gelir. Yeşil ışık kırmızı filtreden geçemez. Dolayısıyla yaprak siyah algılanır.

7. Kırmızı renk üretmek için hangi birincil boya renkleri karıştırılmalıdır? Farklı tonlarda kırmızı renk elde etmek için ne yapılmalıdır?
Cevap: Sarı ve magenta renkleri karıştırılmalıdır.

8. Bir düzlem aynaya bakarak ayaklarınızdan başınıza kadar tüm bölgeyi görmek istiyorsunuz. Bir ışın diyagramı çizerek kullanmanız gereken aynanın en az boyunuzun yarısı kadar olması gerektiğini gösteriniz.
Cevap: Aynanın boyu adamın yarısı kadar olmalı. Aynanın alt ucunun yerden yüksekliği göz hizasının yarısı kadar olmalı. Buna göre yansıma kanunları çerçevesinde çizim yapılmalıdır.

9. Bir çukur aynanın odak uzaklığı 10 cm’dir. Bu aynanın eğrilik yarıçapı nedir?
Cevap: 20 cm dir. Odak uzaklığı eğrilik yarıçapının yarısıdır.

10. Bazı teleskoplarda kullanılan bir optik sistem aşağıdaki şekilde gösterilen Cassegrain (casseg- ren) teleskobudur. Bu teleskopta birincil ayna ve bu aynanın tepe ve odak noktası arasında konumlandırılmış tümsek ayna olan ikincil bir ayna kullanılır.

a) Tek bir tümsek ayna sadece sanal görüntüler üretir. Bu teleskoptaki tümsek aynanın aynalar sistemi içinde nasıl gerçek görüntü ürettiğini açıklayınız.
Cevap: Görüntü çukur aynanın odak noktasının dışında olduğundan çukur aynada görüntü gerçek görüntü hâlini alır.

b) Cassegrain teleskobunda üretilen görüntüler düz mü yoksa ters midir? Açıklayınız.
Cevap: Terstir. Şekle baktığınızda üstten gelen ışınlar gözlemcinin gözüne giderken dönmektedir.

11. Yeşil camdan yapılmış büyük bir şişenin küçük bitkilerin yetiştirilebileceği uygun bir kap olup olmayacağını tartışınız.
Cevap: Uygun olmaz.

12. Tümsek ayna ve kalın kenarlı mercekte neden gerçek bir görüntü üretilemediğini açıklayınız.
Cevap: Tümsek aynaya gelen ışınlar her zaman birbirlerinden uzaklaşarak yansırlar. Bu nedenle tümsek aynalarda her zaman sanal görüntü meydana gelir. Kalın kenarlı mercekler ışık ışınlarını kırarak dağıtırlar. Bu nedenle kalın kenarlı merceklerde asla gerçek bir görüntü oluşmaz.

13. Yukarıdaki şekilde görülen top yavaşça sağdaki odak noktası F, merkezi M olan çukur aynaya doğru yuvarlanmaktadır. Topun görüntüsünün boyutu nasıl değişir. Açıklayınız.
Cevap: Top odak noktasına doğru gittikçe topun görüntüsünün büyüklüğü artar. Top odak noktasına geldiğinde cismin görüntüsü sonsuzda oluşur. Top odak noktası ile ayna arasında olduğu zaman görüntüsü sanal ve toptan daha büyük olur.

14. Su içindeki bir ışık ışınının su yüzeyine ulaştığında hangi durumda tam yansımaya uğrayacağını açıklayınız.
Cevap: Gelme açısı sınır açısından büyük olduğunda tam yansımaya uğrar.

15. El feneri havada ve şekilde gösterilen ışık ışınlarının yönü tersine çevrilmiş olsaydı, hangi koşullar altında tam yansıma gerçekleşirdi? Açıklayınız.
Cevap: Tam yansıma gerçekleşmezdi. Çünkü az yoğun ortamdan çok yoğun ortama geçişte tam yansıma olayı gözlenmez.

16. Plastikten yapılmış kalın kenarlı bir mercek bir sıvı içine konulmuştur. Sıvı içinde ilerleyen bir ışık demeti mercekten geçtiğinde kırılma olayı gerçekleşmemektedir. Bu olay nasıl olmaktadır? Işığın hızını plastik ve sıvı içinde karşılaştırarak açıklayınız.
Cevap: Plastik maddenin kırıcılık indisi suyun kırıcılık indisi ile aynı ise kırılma olayı gerçekleşmez. Kırılma olayının gerçekleşmesi için farklı ortamlardan geçiş olmalıdır.

17. Yukarıdaki şekil A ortamından B ortamına geçen bir ışık ışınını göstermektedir. Şekle bakarak A ve B maddesel ortamlardan hangisinin daha büyük bir kırılma indisine sahip olduğunu açıklayınız.
Cevap: Işık çok kırıcı bir ortamdan az kırıcı bir ortama geçmiştir. A maddesinin kırıcılık indisi B maddesinin kırıcılık indisinden büyüktür.

ÇOKTAN SEÇMELİ SORULAR

1. Bir çukur aynada düz bir görüntü elde etmek için cisim nerede olmalıdır?

A) Odak noktasında
B) Odak noktası ile tepe noktası arasında
C) Merkezde
D) Odak ile merkez arasında
E) Merkezden ötede
Cevap: B

2. Aşağıdakilerden hangisi tümsek ayna tarafından verilen görüntünün özellikleri arasında yer alır?

A) Büyük B) Ters C) Gerçek D) Sanal E) Merkezde
Cevap: D

3. Aşağıdakilerden hangisi beyaz ışık ile aydınlatılan bir cismin kırmızı renkli görülmesinin sebebidir?

A) Beyaz ışığın içerisinde bulunan tüm renklerdeki ışınları yansıtması
B) Beyaz ışığın içerisindeki kırmızı ışığı soğurup diğer tüm ışınları yansıtması
C) Beyaz ışığın içerisinde bulunan kırmızı hariç diğer ışınları soğurup kırmızı ışığı yansıtması
D) Beyaz ışığın içerisinde bulunan tüm renklerdeki ışınları soğurması
E) Beyaz ışığın içerisinde bulunan tüm renkleri saçması
Cevap: C

4. Bir cismin görüntüsünün hangi özelliği hem tümsek hem de düzlem aynada aynıdır?

A) Sanal olması
B) Gerçek olması
C) Cisimden küçük olması
D) Cisimden büyük olması
E) Ters olması
Cevap: A

5 ve 6. soruları aşağıdaki şekle göre cevaplandırınız.

5. Birincil ışık renkleri beyaz bir yüzeye düşürülmektedir. A bölgesinde hangi renk gözlenir?

A) Sarı B) Cyan C) Magenta D) Siyah E) Beyaz
Cevap: E

6. B bölgesinde hangi renk gözlenir?

A) Sarı B) Cyan C) Magenta D) Siyah E) Beyaz
Cevap: A

7. I. Çay bardağındaki kaşığın kırık görünmesi
II. Akvaryumdaki balıkların yakından görünmesi
III. Güneşli havalarda gölgemizin oluşması
Yukarıda verilen yargılardan hangileri ışığın kırılması ile ilgilidir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: C

8. Işık ışınının, X ve Y saydam ortamlarında izlediği yol şekildeki gibidir. Buna göre verilen seçeneklerden hangisi yanlıştır?

A) X ortamı Y ortamından daha yoğundur.
B) Işık ışınının Y ortamındaki hızı X ortamındaki hızından küçüktür.
C) Işının normal ile yaptığı açı küçülürse ışın Y ortamına geçer.
D) Gelen ışının normal ile yaptığı açı büyütülürse ışın tam yansıma yapar.
E) X ortamından Y ortamına geçişte sınır açısı 30° dir.
Cevap: B

9. L kutusu içerisinde bulunan optik alete gönderilen tek renkli A, B ve C ışınları şekildeki yolu izliyor.
Buna göre;
I. Kutu içerisinde ince kenarlı mercek vardır.
II. K noktası merceğin odak noktasıdır.
III. Işınlar K noktasından merceğe gönderilirse M noktasında odaklanırlar.
yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: B

10. I. Asal eksene paralel gelen ışınlar mercekte kırıldıktan sonra uzantısı odak noktasından geçer.
II. Işınlar kırıldıktan sonra asal eksen üzerindeki bir noktadan geçer.
III. Işınlar kırıldıktan sonra birbirlerinden uzaklaşır.
Kalın kenarlı merceklerle ilgili yukarıda verilen bilgilerden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: C

11. I. Bir cisim, üzerine düşen ışınlardan hangisini yansıtırsa o renkte görünür.
II. Üzerine beyaz ışık düşen cisimler ne kadar az rengi yansıtırsa o kadar çok ısınır.
III. Kırmızı renkli bir cisme yeşil ışık düşürülürse cisim yeşil renkte görünür.
yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: B

12. Odak uzaklığı 20 cm olan çukur aynanın 30 cm uzağına, asal eksen dik olan bir cisim konulmaktadır.
Buna göre;
I. Görüntünün boyu cismin boyundan küçüktür.
II. Görüntü sanaldır.
III. Görüntü terstir.
yargılarından hangileri doğrudur?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) Yalnız I E) Yalnız III
Cevap: E

13. Odak uzaklığı 10 cm olan kalın kenarlı bir mercekten 40 cm uzağa bir cisim yerleştirilmektedir. Oluşan görüntünün özellikleri ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Gerçek, ters ve küçük
B) Gerçek, ters ve büyük
C) Sanal, ters, küçük
D) Sanal, düz, büyük
E) Sanal, düz, küçük
Cevap: E

14. Aşağıdaki durumların hangisinde tam yansıma gözlemlenebilir?

A) Işık ışınının az yoğun ortamdan çok yoğun ortama belli bir gelme açısıyla gönderilmesi
B) Işık ışınının az yoğun ortamdan çok yoğun ortama sınır açısıyla gönderilmesi
C) Işık ışınının az yoğun ortamdan çok yoğun ortama yüzeyin normali doğrultusunda gönderilmesi
D) Işık ışınının çok yoğun ortamdan az yoğun ortama belli bir gelme açısıyla gönderilmesi
E) Işık ışınının çok yoğun ortamdan az yoğun ortama yüzeyin normali doğrultusunda gönderilmesi
Cevap: D

15. Yandaki şekilde görüldüğü gibi beyaz ışık prizmadan renklerine ayrılmış olarak çıkmaktadır. Buna göre I ve II nolu ışınların renkleri aşağıdakilerden hangisi olabilir?

A) Mor Yeşil B) Sarı Turuncu C) Yeşil Turuncu
D) Kırmızı Mor E) Yeşil Sarı
Cevap: D