10. Sınıf Fizik Ders Kitabı Sayfa 253 Cevapları Ekoyay Yayıncılık

Bölüm Değerlendirmesi

Kelimeleri Kullanınız

Her kelimeyi ayrı bir cümlede kullanınız: kırılma indisi, sınır açısı, tam yansıma, serap olayı.

• Su yerine kırılma indisi daha küçük olan bir sıvı kullandık.
• İndisler arası fark büyüdükçe sınır açısı küçülür.
• Hipotenüse paralel gönderilen ışın tam yansıma ve kırılmalardan sonra yine hipotenüse paralel çıkar.
• Tam yansımanın etkisi ile oluşan olaylardan biri de serap olayıdır.

Kendi cümlelerinizle ince ve kalın kenarlı mercekleri tanımlayınız ve bu merceklerdeki görüntü oluşumu hakkında kısa bilgi veriniz.

İnce Kenarlı Mercek

Saydam iki küresel yüzeyin ya da bir düzlem ile küresel bir yüzeyin kesişmesi sonucunda oluşan uç kısımları orta kısmına göre daha ince olan merceklere ince kenarlı mercek denir. İnce kenarlı merceğin önüne yerleştirilen bir cismin görüntüsünün yeri ve özellikleri cismin merceğe olan uzaklığına bağlı olarak değişmektedir.

Kalın Kenarlı Mercek

Kesişmeyen küresel yüzeyler arasında kalan ortamın saydam madde ile doldurulmasıyla oluşan uç kısımları orta kısmına göre daha kalın olan merceklere kalın kenarlı mercek denir. Kalın kenarlı mercekler üzerine gelen ışığı her iki yüzeyden kırarak merceğe dik ve merceğin orta noktasından geçen eksenden uzaklaştıracak şekilde yönlendirir.

AÇIKLAYINIZ

1. Işığın havadaki hızı camdaki hızından daha büyüktür. Havada hareket eden bir ışık dalgası cama çarptığında tam yansımanın oluşup oluşmayacağını açıklayınız.
Cevap: Oluşmaz. Tam yansımanın oluşması için çok yoğun ortamdan az yoğun ortama geçiş olmalıdır.

2. Bir ışık ışınının aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi havadan bir cam bloğa girdiğini farz ediniz. Bu ışın cam bloğun AB kenarından hava ortamına tekrar çıkabilmektedir. Bir ışın diyagramı kullanarak camdan çıkana kadar bu ışının izlediği yolu çiziniz.

3. Hava ortamında bulunan bir ince kenarlı merceğin boyu aynı kalmak kaydıyla yüzeylerinin eğriliği azaltıldığında odak uzaklığının nasıl değişeceğini açıklayınız.
Cevap: Aynı boydaki ince kenarlı merceklerden ince olanın eğrilik yarıçapı daha büyüktür. Eğrilik yarıçapı büyük olan ince kenarlı merceğin odak uzaklığı da büyük olur.

UYGULAMA

4. Elinizde kalın kenarlı bir mercek var. Cisimden gelen ışığı bu merceğin sadece alt yarısından geçecek şekilde maskeliyorsunuz (engelliyorsunuz). Bu mercek maskesiz bir merceğe göre nasıl bir görüntü oluşturur?

5. Bir öğrenci buzdan bir alet yaparak kâğıt yakabileceğini söylüyor. Sizce bu mümkün müdür? Mercekler konusunda öğrendiklerinizi göz önüne alarak cevaplayınız.
Cevap: Mümkündür. Eğer mercek şeklindeki bir kalıba su döküp dondurucuya koyarsanız buzdan bir mercek yaparsınız.