10. Sınıf Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 73-74 Cevapları Öğün Yayınları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Okuduğunuz metinden alınmış aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelime ve kelime gruplarının anlamını metindeki bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahmininizi kaynaklardan yararlanarak kontrol ediniz.

dehşet: Korku verici
Aklını başından almak: Çok etkilemek.
kaynaklanmak: Neden olmak.

Hayaller dönemi olan yirmi yaşının en dehşetli bir felaketi… Meğer kendisinin aklını başından alan bu tebessüm, kızın o küçük, o güzel ağzının bütün üst dudağı biraz kısa olduğundan kaynaklanıyormuş.

2. Okuduğunuz metin türünün ortaya çıkışını ve tarihsel dönem ile ilişkisini belirleyiniz.
Cevap: Bizde, destanlar, halk hikâyeleri ve masallarla eski bir temeli olan bu tür, 14. ve 15. yüzyılda “Dede Korkut Hikâyeleri” ile çağdaş hikâye tekniğine yaklaşmıştır. 19. yüzyılda Tanzimat’la gelen yeniliklerle birlikte batılı anlamda ilk örneğini Ahmet Mithat Efendi “Letaif-i Rivayet ( söylene gelen güzel şeyler ) adlı eserini yazarak vermiş; “Kısadan Hisse” ile bu türü geliştirmiş, Sami Paşazade Sezai “Küçük Şeyler” adlı eseriyle modern hikâyeyi oluşturmuştur. Servet-i Fünun döneminde ise en güzel hikâyeleri Halit ziya Uşaklıgil ve Ahmet Hikmet Müftüoğlu vermiştir. Bağımsız bir tür olma özelliğini ise Milli Edebiyat döneminde Ömer Seyfettin’le kazanmıştır. O dönemin anlayışını sosyal ve siyasal yaşantısını kültürünü yansıtır.

3. Tema, bir yazıda işlenen görüş veya düşüncedir. Konu ise bir yazıda temanın daha somut hâle getirilmesidir. Buna göre okuduğunuz metnin temasını ve konusunu belirleyiniz.

Tema: Farklı yaşamların kesişmesi

Konu: Ailesine bakma yükünü üstlenmiş genç bir adamın hayat karşısında yılmadan mücadele etmesi ve bir kadınla tanışmasının ona düşündürdükleri.

4. Okuduğunuz metinde olayların akışını yönlendiren temel çatışmayı ve ona bağlı fiziksel, psikolojik ve kültürel çatışmaları belirtiniz.

Temel çatışma olarak karşımıza rahatı yerinde yaşayan insanların yanında hikayedeki kahramanımız gibi mücadele içinde yaşamak zorunda kalan insanların sıradan hayatı arasındaki farkların işlenmesi diyebiliriz.

• Fiziksel çatışma: Kahramanın çok yorulması
• Kültürel çatışma: Zengin ile fakir arasındaki uçurum

5. Olay örgüsünün, birbiriyle hiç ilgisi olmayan olayların rastgele veya peş peşe sıralanması değil, birden fazla olayın sebep-sonuç içinde organik bir bütün oluşturması olduğu bilgisinden hareketle okuduğunuz metnin olay örgüsünü belirleyiniz.
Kahramanımız olan yirmi yaşındaki gencin ailesine bakma sorumluluğundan örnekler sunulur, ardından genç bir kadınla tanışması ve kendisiyle alay edildiğini fak etmesi şeklinde sıralanabilir.

6. Metnin kahramanlarının fiziksel, psikolojik özellikleri ve toplumsal statülerinin olayların akışına etkisini belirtiniz. Bu kahramanların tip mi, karakter mi olduğunu açıklayınız.

Kahramanımız olan Genç:Fedakar, sorumluluk bilinci yüksek, saf ve temiz birisidir.
Annesi: Annesi hastadır, oğlunun yaptıklarından gurur duyar.
Arkadaşları:Eğlenceye günlük eğlenmelere meraklıdırlar.
Vapurdaki kadın: Alaycı bir kadındır.

Kahramanımız olan genç karakter diğerleri ise tiptir.

7. Okuduğunuz metnin anlatıcısını ve bakış açısını belirleyerek hikâyenin anlatımına katkısını açıklayınız.

Anlatıcı: Hikayeni anlatıcısı yazarın kendisidir. Üçüncü tekil şahıs anlatıcı vardır.
Bakış açısı: Hikayede iç çözümlemelere yer verilmiş, neredeyse kahramanının bütün düşünceleri bilinmektedir. Bundan dolayı ilahi, tanrısal hakim bakış açısı vardır.

8. İnsanın iç dünyasını okuyucuya aracısız aktarmayı hedefleyen, kahramanın söylenmemiş düşüncelerinin, zihnin serbest bir ürünü olarak fakat mantıki bir sıra içinde, gramer kurallarına uygun ve konuşma diline yakın bir şekilde, doğrudan doğruya okuyucuya anlatılmasına iç monolog denir.

Okuduğunuz hikâyede geçen iç monologları bularak bunların hikâyeye katkısını belirtiniz.
Cevap: İç monologa en büyük örnek kahramanımız olan gencin geçmşini ve tanışacağı kadını aklından geçirdiği kısımlardır.

9. Samipaşazade Sezai, eserlerinde gözleme önem vermiştir. Betimlemelerde ağır bir dil kullanmıştır. Konuşma bölümlerinde sade ve doğal bir dil kullanmıştır. Bu bilgilerden hareketle okuduğunuz metni de dikkate alarak yazarın dil ve üslup özelliklerini belirtiniz.
Cevap: Yazarın bu hikayesi diğer hikayelerine göre daha sade bir dilin özelliklerini taşımaktadır. İfadeler açık, net ve anlaşılırdır. İç betimlemeler fazla olsa da okuru sıkmamaktadır.

10. Okuduğunuz metni; bağlı olduğu edebî dönem, akım, gelenek, topluluk açısından değerlendirerek metinde görülen edebî, felsefi, estetik anlayışın metne yansımalarını değerlendiriniz.

Akım: Tanzimat Döneminin ikinci nesil yazarlarındandır.
Dönem: Osmanlının son dönemlerinde yaşamış olan yazar o dönemleri eserlerinde yansıtmıştır.
Gelenek: Klasik Dönem ile Batı etkisinde kalacak olan modern edebiyatın arasında bir yerlerdedir.

11. Okuduğunuz metni ve yazarın biyografisini de dikkate alarak yazar ile metin arasındaki ilişkiyi değerlendiriniz.
Cevap: Yazar metinde kendi görüş ve düşüncelerini yansıtmaktan geri durmamıştır. O dönemlerdeki her yazarda bu tarz kendisini hemen belli eder. Yazar aynı zamanda anlatıcı konumundadır. Yani okura kendi yorumlarını da aktarmaktadır.

12. Tanzimat Dönemi’ndeki hikâye yazarlarını ve eserlerini sıralayınız.
Daha ilk eserlerden başlayarak, Tanzimat edebiyatı öykü ve romancılarının bir kısmı halka (Ahmet Mithat, Emin Nihat, Şemsettin Sami, Nabizade Nazım), bir kısmı aydın kişilere (Namık Kemal, Sami Paşazade Sezai, Recaizade Mahmut Ekrem) seslenmeyi tercih etmişlerdir.

• Araba Sevdası: Yanlış batılaşmanın yol açtığı komik durumlar. (R. Mahmut Ekrem)
• Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat: Görmeden evlilik, erkek baskısı ve zulmüne dayalı aile şartları, kadınların esareti. (Şemsettin Sami)
• İntibah, Araba Sevdası: Yanlış kadınları sevmenin doğurduğu yıkımlar.
• Sergüzeşt: Kölelik ve cariyelik. (Şemsettin Sami)
• Karabibik: Bir köy yaşamı. (Nabizade Nazım)
• Zehra: Kıskançlık ve kıskançlığın yol açtığı olumsuzluklar. (Nabizade Nazım)
• Cezmi: Tarihi bir olay. (Namık Kemal)
• Felatun Bey’le Rakım Efendi: Batılılaşmanın hangi yoldan ve ne şekilde olması gerektiği. (Ahmet Mithat Efendi)

Bir edebî eserin okunmasında etkili olan unsurlar nelerdir? Aşağıya sıralayınız.
Cevap: Öncelikle hem içerik hem de biçim yönünden kuvvetli ve iyi olmalıdır. Hem okuyanda zevk uyandırmalı hem de içerdiği konularla da okuru düşünmeye zorlamalıdır.