10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 103-104 Cevapları Meb Yayınları

Metin ve Türle İlgili Açıklamalar

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Metinde Geçen Bazı Kelime ve Kelime Grupları bölümünde verilenler dışında anlamını bilmediğiniz kelime ve kelime gruplarının anlamını metindeki bağlamından hareketle tahmin ediniz, tahminlerinizin doğru olup olmadığını kaynaklardan yararlanarak kontrol ediniz.

Metinde geçen ve anlamını tahmin ettiğimiz kelime grupları:

• Murad: İstek
• Kamu: Tüm
• Deva-yı derd: Derdin devası
• Bî-vefa: Vefasız
• Hicran: Üzüntü, acı
• Uyadur: Uyandırır
• Fasl-i gül: Gül zamanı
• Ahar: Akar
• Görgeç: Görünce
• Şeyda: Çılgın
• Rüsva: rezil

2. Şiirin temasını belirleyiniz.
Cevap: Şiirin teması aşk acısı ve sevgilinin vefasızlığıdır.

3. Şiirde ahengi sağlayan unsurları belirleyerek bunların şiire katkısını değerlendiriniz.

Şiirdeki ahenk unsuları:

• Şiir, divan edebiyatı nazım şekillerinden gazeldir.
• Aruz ölçüsüyle yazılmıştır. “aa, ba, ca…” şeklinde uyaklanmıştır.
• “an” tam kafiye, “-maz mı” rediftir.

4. Şiirde söyleyici ile hitap edilen kişi arasındaki ilişkiyi belirleyiniz.
Cevap: Söyleyici şairdir, hitap edilen şairin sevgilisidir. Sevgili şaire karşı vefasız ve umursamaz bir tavır içinde olduğu şair bu durumdan yakınmaktadır. Bazı beyitlerde Fuzuli, bu durumu okuyucuya şikâyet etmektedir.

5. Fuzuli’nin aşk anlayışından hareketle şiirin, şairin görüşleriyle ilişkisini değerlendiriniz.
Cevap: Fuzuli bir gazel şairidir. Gazellerinde en çok aşk, aşk acısı ve bu acıdan duyduğu mutluluğu dile getirir. Bu durum, şairin bu gazelinde de kendisini göstermektedir. Sevgilinin vefasızlığına karşı hâlâ ona âşıktır, bundan dolayı beni ayıplayan insanlar sevgilinin güzelliğini gördüklerinde beni anlayıp bana hak verirler diyor. Halka rezil rüsva olmasına rağmen hâlâ aşkında ısrarcıdır.

6. Fuzuli’nin doğumunun 500. yıl dönümünün (1995) Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu (UNESCO) tarafından tüm dünyada anma ve kutlama programları arasına alınmasından hareketle onun yazdıklarının niteliğiyle ilgili nasıl bir sonuca ulaşılabilir? Açıklayınız.
Cevap: Bu durum Fuzuli’nin yerelliği aşıp evrensel bir değer olduğunu gösterir. Eserlerinde işlediği konular ve konuları işleme şekli tüm dünyada karşılık bulmuştur.

1. Etkinlik

Aşağıdaki beyitte kullanılan edebî sanatları ve bu sanatların nasıl yapıldığını 9. sınıfta öğrendiğiniz bilgilerden hareketle tablodaki ilgili yerlere yazınız.

Gül-i ruhsâruna karşu gözümden kanlu akar su
Habîbüm fasl-i güldür bu ahar sular bulanmaz mı

Edebî Sanat: Teşbih
Nasıl Yapıldığı: Sevgilinin yanağı güle benzetilmiştir.

Edebî Sanat: Mübalağa (Abartma)
Nasıl Yapıldığı: Şair ağlarken gözünden kanlı yaşlar aktığını söylüyor.

2. Etkinlik

a. TRT’nin hazırlattığı Asya’nın Kandilleri-Fuzuli adlı belgeseli izleyiniz.
Cevap: Sizler için Asya’nın Kandilleri-Fuzuli belgeselini izledik.

b. Belgeselden öğrendiklerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.

Belgeselden öğrendiklerimizi kısaca şu şekilde sıralayabiliriz:

• Edebiyatımızdaki en beğenilen Leyla ile Mecnun mesnevisini yazmıştır.
• Irak topraklarında yaşamıştır.
• 1480 yılı civarında doğduğu anlaşılmaktadır.
• Türkçe, Arapça ve Farsça şiirler yazmıştır.
• Dili kasidelerinde ağır, gazel ve mesnevilerinde sadedir.
• Aşk ve yalnızlığı çok işlemiştir.
• En güzel şiirlerini Türkçe yazmıştır.
• Leyla ile Mecnun mesnevisi dışında en bilinen eseri Türkçe Divan’ıdır. Bunun dışında Beng ü Bade, Hadikat’üs Süeda, Hadis-i Erbain, Sakiname, Enis-ül Kalb, Rind ü Zahid gibi eserleri vardır.
• Kanuni’ye yazdığı kaside sebebiyle ona maaş bağlanır. Bu maaşla ilgili devlet dairesine gider, kendisiyle ilgilenilmeyince “Şikâyetname” adlı mektubu yazar.
• Devlet büyüklerine kaside yazanlara “caize” adlı bir para verilir.
• Asıl şöhretine ölümünden sonra kavuşmuştur.
• 1556 yılında Bağdat’ta veba salgını sırasında öldüğü söylenir.
• Peygamberimiz için yazdığı naat (Su Kasidesi) çok ünlüdür.
• Divan şairlerinin hayatı ve şiirlerini değerlendiren eserlere şuara tezkiresi denir.