Kurban ile ilgili hükümler nelerdir

İslam’da kurbanın dinî hükmüyle ilgili olarak Kur’an’da, Hz. Peygamber’in sünnetinde önemli açıklamalar yer almış, bu çerçevede oluşan fıkıh kültüründe de konu hakkında ayrıntılı bilgi ve hükümler derlenmiştir. Hanefi Mezhebi’ne göre, dinen aranan şartları taşıyan kimselerin kurban kesmeleri vacip, diğer fakihlerin çoğunluğuna göre ise müekked (kuvvetli) sünnettir. Vasiyetinin veya adağının bulunması hâlinde ölmüş kimse için kurban kesilmesi ve kesilen kurbanın etinin tamamı fakirlere dağıtılması gerekir. Vasiyet veya adak olmasa bile, Şâfiîler hariç, fakihlerin çoğunluğuna göre sevabı ölüye bağışlanmak üzere onun adına kurban kesilebilir.

Kurban Kesme Yükümlülüğü (kurbanın vücup şartları): Bir kimsenin kurban kesmekle yükümlü olabilmesi için Müslüman ve belirli bir mali güce sahip bulunması gerekir. Hanefi Mezhebi’ne göre, kurban kesmeyi vacip kılan zenginliğin ölçüsü, fıtır sadakasında ve zekâtta aranan zenginlik ölçüsüyle aynıdır.

Bazı fıkıh âlimlerine göre, kurbanla yükümlü sayılmak için akıl ve buluğ şart olmayıp gerekli mali güce sahip olan küçük çocuklar ve akıl hastaları adına kanuni temsilcileri tarafından kurban kesilmesi gerekir. Hanefi fakihlerinden İmam Muhammed’e ve Şâfiîler’e göre kurban mükellefiyeti için akıl ve buluğ şarttır.

Yolcu hükmünde olan kimse (seferî), Hanefi Mezhebi’ne göre kurban kesmekle yükümlü değildir. Diğer mezheplere göre kurban mükellefiyeti açısından yolcu olanla mukim olan arasında, kurban kesmenin onlara göre sünnet olması sebebiyle, zaten bir farklılık yoktur.

Kurbanın sıhhat şartları: Kurban kesmekle mükellef olan kimsenin bu ibadeti geçerli olarak yerine getirmiş sayılabilmesi için gerek kurbanlık hayvanla gerekse bu hayvanın kesimiyle ilgili bazı şartlar vardır. Dinen kurban olarak kesilmesi kabul edilmiş hayvan türleri şunlardır: Koyun, keçi, sığır, manda ve deve. Koyun ve keçi sadece bir kişi için; deve, sığır ve manda ise yedi kişiyi aşmamak üzere ortaklaşa kurban olarak kesilebilir.

Kurbanın rüknü, kurban olması caiz olan hayvanın kesilmesidir. Sığır, manda, koyun ve keçi cinsinden hayvanlar boğazlanmak suretiyle (zebh), deve ise göğsünün hemen üzerinden (nahr) kesilir. Kesimin vaktinde ve usulüne uygun biçimde kurban niyetiyle yapılması şarttır. Bedelinin tasadduk edilmesi (sadaka olarak verilmesi) kurban yerine geçmez.

Bir Müslüman kurbanını kendisi kesebileceği gibi başka bir Müslümanı vekil kılarak da kestirebilir. Ancak kendisinin kesmesi daha faziletlidir. Kurbanın sahih olabilmesi için belirlenmiş vakit içinde kesilmesi gerekir. Kurban, Kurban Bayramı’nın ilk üç günü yani zilhicce ayının 10, 11 ve 12. günleri, bayram namazının kılınmasından, üçüncü günün akşamına kadarki süre zarfında kesilebilir. Şâfiî mezhebine göre bu süre, bayramın 4. günü akşamına kadardır.