9. Sınıf Pasifik Kimya Sayfa 87, 88, 89, 90 Cevapları

2. ÜNİTE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI

A. Aşağıdaki soruları cevaplayınız.

1- Periyodik sistemde elementler özelliklerine göre sınıflandırılmıştır. Bir arkadaşınız bu sınıflandırmayı yandaki şekilde göstermiştir. Bu sınıflandırma doğru mudur? Neden? Parlak, ısıyı ve elektriği iyi ileten, tel ve levha hâline getirilebilen bir element keşfetseydiniz periyodik sistemdeki sınıflandırmada nerede olmasını beklerdiniz? Neden?

Cevap: Yandaki sınıflandırma yanlıştır. Çünkü yeşil ile gösterilen bölge metaller, kırmızı ile gösterilen bölge yarı metaller, turuncu ile gösterilen bölge soygazlar ve mavi ile gösterilen bölge ametaller olmalıdır. Parlak, ısıyı ve elektriği iyi ileten, tel ve levha hâline getirilebilen bir element ise yeşil bölgenin ortasında yer almalıdır çünkü periyodik özelliklere göre bu bölge tarif edilen özelliklere sahip elementler içermektedir.

2- Havai fişek gösterisini izleyen bir arkadaşınız, havai fişeklerin ışık yaymasının atomun yapısı ile ilgili bilgiler sunduğunu iddia etmektedir. İddiası doğru mudur? Doğru ise havai fişek patlaması atomun yapısıyla ilgili hangi bilgileri sunar? Neden? Arkadaşınızın, iddiasının doğruluğunu kanıtlaması için nasıl bir deney tasarlaması ve bu olayı nasıl açıklaması gerekir?

Cevap: Evet bu iddia doğrudur. Bu ışıkları saçan yakıt, oksitleyici bir madde, bağlayıcı metal tuzları veya metal oksitlerinden kaynaklanmaktadır. Bu patlama oluşan tepkimenin atomun yapısındaki hangi değişimlerden kaynaklı olduğunu bize gösterir. Çünkü birleşen veya ayrılan atomlar sonucunda ortaya bu ışıklar çıkmaktadır. Havai fişeklerin içerisindeki malzemeleri laboratuvar ortamında küçük beherglaslar içerisinde tepkimeye sokarak bunu açıklayabiliriz.

3- Bir arkadaşınız katı maddelerdeki atomların ve elektronların hareketsiz olduğunu savunmaktadır. Buna gerekçe olarak da katılarda herhangi bir hareket gözlemlemediğini ancak gazlarda ve sıvılarda bir akışkanlık gözlemlediğini dolayısıyla sıvı ve gazlardaki atom ve elektronlarının hareketli olduğunu söylemektedir. Arkadaşınıza, bu düşüncesinin yanlış olduğunu nasıl bir deney tasarlayarak ya da kanıt göstererek ispatlayabilirsiniz? Deney tasarınızı öğretmeninize sununuz. Uygun araç gereçler bularak deneyinizi yapınız. Deney yapmadan kanıt bulmuş iseniz kanıtınızı sunum şeklinde arkadaşlarınızla paylaşınız ve sınıfta tartışınız.

Cevap: Sınıf içi yapılması gereken bir etkinlik.

4- Moseley, periyodik sistemde elementlerin Mendeleyev’in yaptığı gibi kütlelerine göre değil atom numaralıra göre yerleştirilmesi gerektiğini belirtmiştir. Böyle düşünmesinin gerekçesi nedir?

Cevap: Yaptığı deneylerle her elementin atomunun çekirdeğinde belirli sayıda proton olduğunu ve bu sayının atomlar için ayırt edici özellik olduğunu gösterdi. Elementlerin özelliklerinin proton sayılarına, dolayısıyla atom numaralarına bağlı olduğunu fark etti. Bu çalışmaların sonucunda elementlerin atom numaralarına göre periyodik sistemin yeniden düzenlenmesini önerdi. Böylece Mendeleyev’in atom kütlelerine göre düzenlediği tabloda nikel ve iyotun komşu atomların (kobalt ve tellür) kütlelerine uymamasından doğan sınıflandırma sorunu çözüldü. Başka bir deyişle sorun, Mendeleyev’in belirttiği gibi, bu element atomlarının kütlelerinin yanlış hesaplanması değildi. Elementleri, atomlarının kütlelerine göre sınıflandırmak yanlıştı.

5- Bilim insanları neden farklı atom modelleri öne sürmüşlerdir?

Cevap: Mevcut modelin açıklayamadığı gözlemler, bilgiler, olaylar ve durumlar ortaya çıktığında, model bunları yansıtacak biçimde değiştirilir. Ancak geçerliliğini yitiren modeller, yeni modelleri anlamamıza yardım ettiği için tamamen terk edilmez. Bu nedenle, geçmişten günümüze kadar olan atom modelleri yetersizlikleri ve birbirini çürüten varsayımları dâhilinde verilir. Ayrıca bu modeller bilim insanlarının gözlem yapma, veri toplama, deney yapma, yorumlama ve problem çözme aşamalarını da anlamamıza yardım eder. Her bilimsel model, bir teoriye dayanır.

6- a) ₁₃Al ve ₁₅P b) 16S ve 8O çiftlerinde hangi elementlerin yarıçapı daha büyüktür?
Cevap: ₁₃Al b) ₁₆S

7- 7N, 8O, ₉F element atomlarını elektron ilgilerine göre büyükten küçüğe sıralayınız. Neden böyle sıraladığınızı açıklayınız.
Cevap: ₉F > 8O > 7N

8- Aşağıdaki elektron geçişlerinin hangilerinde atom, ışın soğurmakta, hangi durumda ışın yaymaktadır?
a) n = 1 katmanından n = 3 katmanına
b) n = 4 katmanından n = 2 katmanına
c) n = 2 katmanından n = 5 katmanına
Cevap: a) n = 1 katmanından n = 3 katmanına çıkarsa ışın soğrulur.
b) n = 4 katmanından n = 2 katmanına inerse ışın yayılır.
c) n = 2 katmanından n = 5 katmanına çıkılırsa ışın soğrulur.

9- Karbon atomunu görebilecek kadar küçüldüğünüzü hayal ediniz. Nasıl bir yapı görürsünüz? Anlatınız.
Cevap: Kovalent bağlıaltı elektron, proton ve nötron görürüz. Üç yörünge vardır: 1’ler2, 2’ler2 ve 2p2, her biri iki elektronludur. Karbon atomunun yapısı, elektronların dağınık elektronik bulutlarda “eridiği” üç yörüngeden oluşur.

10- Aşağıda verilen tabloyu doldurunuz (Atomlar nötrdür.).

11- 8 protonu, 9 nötronu olan oksijen izotopu sembolle nasıl gösterilir?
Cevap: ₈¹⁷O

12- Yanda gördüğünüz tablodaki ikişerli atomlar (aynı satırdaki) için verilenlerden yola çıkarak;

a) Hangi atomlar izotondur?
Cevap: N ve O

b) Hangi atomlar izobardır?
Cevap: He ve H

c) Hangi atomlar izotoptur?
Cevap: ²⁴Mg ve ²⁶Mg

ç) Hangi atom bir elektron aldığında diğeriyle izoelektronik olur? sorularını cevaplayınız.
Cevap: Mg elektron aldığında izoelktronik olur.

13- Atomun temel parçacıkları nelerdir? Bunların yüklerini ve kütlelerini karşılaştırınız.
Cevap: En çok bilinenleri, alt parçacıklardan (kuarklardan) oluşan proton, elektron, nötrondur. Yapısı tamamen keşfedilmemiş atomaltı parçacıklara örnek olarak foton (ışık), bozon, mezon, fermiyon, baryon ve graviton verilebilir.

14- Thomson ve Rutherford atom modellerini karşılaştırınız. Bu modellerin ortak ve farklı yönleri nelerdir?
Cevap: Thomson atomun yapısını üzümlü keke benzeterek modelini açıklamıştır. Bu modele göre kek; pozitif yüklere, üzümler ise negatif yüklere benzetilmiştir. J. J. Thomson aynı zamanda elektronlar için yük/kütle (e/m) oranını ölçmüştür. Böylelikle atomların daha küçük parçacıklar içerdiğini ispatlamış oldu.

15- Bohr Atom Modeli, maddelerin ışın yaymasını nasıl açıklamaktadır?
Cevap: Bohr Atom Modelini açıklarken; güneşin yörüngesindeki gezegenlere benzediğini (yörüngelerin düzlemsel olmaması dışında) söyleyebiliriz. Bohr Atom Modeli, negatif yüklü elektronların, küçük, pozitif yüklü bir çekirdeğin yörüngesinde döndüğü bir gezegen modeline benzer yapıdadır. Güneş sistemin bulunan yerçekimi kuvveti; matematiksel olarak pozitif yüklü çekirdek ve negatif yüklü elektronlar arasındaki Coulomb (elektrik) kuvvetine benzer yapıdadır.

16- Periyodik sistemin ortaya çıkış sürecini açıklayınız.
Cevap: Periyodik tablo, kimyasal elementlerin atom numarası, elektron konfigürasyonu ve yinelenen kimyasal özelliklerini baz alarak hazırlanmış bir düzenlemedir. Elementler artan atom numarasına göre sıralanmıştır. Tablonun standart formunda sistematik bir şekilde gösterilen elementlerle birlikte periyot adı verilen sıralar ve grup olarak adlandırılmış sütunlar bulunmaktadır. Periyodik tablonun tarihi, bir asırdan uzun süredir devam eden kimyasal özellikleri anlamadaki gelişimi yansıtmaktadır. Tarihindeki en önemli olay, 1869 yılında Dimitri Mendeleyev’in tabloyu yayınlamasıyla gerçekleşmiştir. Kendisi, daha önceden Antoine-Laurent de Lavoisier ve John Newlands gibi bilim adamları tarafından yapılmış olan keşiflerin üstüne yapmış olduğu katkılara rağmen, tablonun gelişiminde tek hak sahibi kişi olarak anılmaktadır.

17- Periyodik özellikler nelerdir? Atomların katman elektron dağılımı ile periyodik özelliklerin değişimi arasında nasıl bir ilişki vardır?

Periyodik özellikler

• Proton, nötron sayıları ve kütle numarası artar.
• Atom numarası artar.
• Değerlik elektron sayısı artar.
• Elektron alma isteği (ametalik özellik) artar.
• Yörünge sayısı değişmez.
• Atom hacmi ve çapı azalır.
• Bir grupta yukarıdan aşağıya inildikçe,
• Proton, nötron sayıları ve kütle numarası artar.
• Atom numarası artar.
• Değerlik elektron sayısı değişmez (Bu nedenle aynı gruptaki elementlerin kimyasal özellikleri benzerdir).
• Elektron verme isteği (metalik karakter) artar.
• Yörünge sayısı artar.
• Atom hacmi ve çapı artar

18- ₂₀Ca, ₁₃ Al, ₁₅P ve ₉F elementlerinin katman elektron dağılımını yapınız. Bu elementlerin periyodik sistemdeki yerleri neresidir?

₂₀Ca: 2) 8) 8) 2) 4. Periyot 2A grubu
₁₃Al: 2) 8) 3) 3. Periyot 3A grubu
₁₅P: 2) 8) 5) 3. Periyot 5A grubu
₉F: 2) 7) 2. Periyot 7A grubu

19- İyonlaşma enerjisi nedir? Açıkla yınız.
Cevap: İyonlaşma enerjisi ya da iyonizasyon enerjisi, gaz halindeki bir atomun son temel enerji seviyesindeki çekirdek tarafından en az kuvvetle çekilen bir elektronu koparmak için verilmesi gereken en az enerji miktarıdır.

20- Elektronegatiflik nedir? Açıklayınız.
Cevap: Bağı oluşturan atomların yine bağ yapımında kullanılan elektronları çekme gücüne elektronegatiflik denir. En güçlü elektronegatifler olarak dış enerjileri nerdeyse doldurulmuş atomlardır. Klor bunlara örnek olarak gösterilebilir. Bu sayede kolaylıkla elektron alımı yapabilmektedirler. Aynı mantığa ters olarak da sodyum örnek gösterilebilir.

21- Metal, ametal ve yarı metallerin genel özellikleri nelerdir?
Cevap:

Periyodik tabloda sol tarafta bulunan elementler metaller olarak adlandırılırlar. Ayrıca periyodik tabloda yer alan B grubu ve alt iki satırda yer alan lantanit ve aktinitlerin tamamı metaldir.

Metallerin özellikleri

• Isı ve elektriği iyi iletirler.
• Tel ve levha haline getirilebilirler.
• Atomik yapıda ve yüzeyleri parlaktır.
• Erime ve Kaynama noktaları yüksektir.
• Oda sıcaklığında katı hâlde bulunurlar (Cıva hariç).

Ametallerin özellikleri

• Isı ve elektriği iyi iletmezler.
• Tel ve levha haline gelmezler.
• Molekül yapılıdırlar ve yüzeyleri mattır.
• Erime ve Kaynama noktaları düşüktür.
• Oda sıcaklığında farklı hâllerde bulunabilirler.

Yarı Metallerin özellikleri

• Oda koşullarında katıdırlar.
• Tel ve levha haline gelebilirler.
• Parlak ve mat görünümdedirler.
• Isı ve elektriği ametallerden iyi, metallerden kötü iletirler.

B. Aşağıda verilen ifadelerin doğru olanlarına “D”, yanlış olanlarına “Y” yazınız.

(D) 1- Thomson, katot ışınları tüpleriyle yaptığı deneylerde elektronun yük/kütle oranını buldu.
(Y) 2- Modern periyodik sistemde elementler, artan atom kütlelerine göre dizilmiştir.
(Y) 3- Periyodik sistemde atom yarıçapı soldan sağa ve aşağıdan yukarıya doğru artar.
(Y) 4- Periyodik sistemde metalik özellik, periyot boyunca soldan sağa doğru artar.
(D) 5- İyonlaşma enerjisi, elektron ilgisi ve elektronegatiflik periyodik tabloda periyot boyunca soldan sağa doğru artar.
(D) 6- Periyodik tabloda 18 grup vardır.
(Y) 7- Atom kütlesi, yaklaşık olarak çekirdekteki proton ve nötron sayılarının toplamına eşittir.

C. Aşağıdaki tablodan uygun kelime veya kelime gruplarını seçerek cümlelerdeki noktalı yerlere yazınız.

Cevap: atom numarası, absorbsiyon, kütle numarası, teori, ışın, Mendeleyev, grup, emisyon, periyot, izotop, Moseley, elektrik

1- 8O ve 8O atomlarına izotop atomlar denir.
2- Bir element atomundaki proton sayısına aynı zamanda atom numarası denir.
3- Bir element atomundaki proton ve nötronların toplamı kütle numarası verir.
4- Maddenin ışık enerjisini belli miktarlarda soğurması olayına absorbsiyon denir.
5- Madde, enerji (ısı, ışık) aldığında kendine özgü ışın yayar.
6- Tam kesinlik taşımayan; bundan dolayı değiştirilmeye, sorgulanmaya açık bilgiye teori denir.
7- Mendeleyev bilinen elementleri kütle numaralarının artışına göre dizerek ilk periyodik sistemi oluşturan bilim insanı olarak kabul edilir.
8- Periyodik sistemde yatay sıralara periyot, düşey sıralara ise grup adı verilir.
9- Periyodik sistemde elementlerin atom numarasına göre dizilmesi gerektiğini belirten Moseley adlı bilim insanıdır.

C. Aşağıdaki tablodan uygun kelime veya kelime gruplarını seçerek cümlelerdeki noktalı yerlere yazınız.
Cevap: atom numarası, absorbsiyon, kütle numarası, teori, ışın, Mendeleyev, grup, emisyon, periyot, izotop, Moseley, elektrik

1- 8O ve 8O atomlarına izotop atomlar denir.
2- Bir element atomundaki proton sayısına aynı zamanda atom numarası denir.
3- Bir element atomundaki proton ve nötronların toplamı kütle numarası verir.
4- Maddenin ışık enerjisini belli miktarlarda soğurması olayına absorbsiyon denir.
5- Madde, enerji (ısı, ışık) aldığında kendine özgü ışın yayar.
6- Tam kesinlik taşımayan; bundan dolayı değiştirilmeye, sorgulanmaya açık bilgiye teori denir.
7- Mendeleyev bilinen elementleri kütle numaralarının artışına göre dizerek ilk periyodik sistemi oluşturan bilim insanı olarak kabul edilir.
8- Periyodik sistemde yatay sıralara periyot, düşey sıralara ise grup adı verilir.
9- Periyodik sistemde elementlerin atom numarasına göre dizilmesi gerektiğini belirten Moseley adlı bilim insanıdır.

D. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.

1) Lityum (₃U), berilyum ₄Be), azot (₇N), oksijen (₈O) ve flor (₉F) elementlerinden hangisinin elektronegatifliği en yüksektir?

A) Li B) Be C) N D) O E) F
Cevap: E

2) Aşağıdaki elementlerden elektron ilgisi en yüksek olanı hangisidir?

A) ₁₇Cl B) ₁₆S C) ₁₅P D) ₁₄Si E) ₁₃Al
Cevap: A

3) Aşağıdaki elementlerden hangisinin iyonlaşma enerjisi en yüksektir?

A) ₁H B) ₂He C) ₁₀Ne D) ₁₈Ar E) ₃₆Kr
Cevap: B

4) _2oCa elementinin periyodik sistemdeki yeri neresidir?

A) 3. periyot, 1A grubu B) 4. periyot, 1A grubu
C) 4. periyot, 2A grubu D) 5. periyot, 1A grubu
E) 5. periyot, 2A grubu
Cevap: C

5) Aşağıdaki elementlerden hangisinin atom yarıçapı en küçüktür?

A) ₂He B) ₁₀Ne C) ₁₈Ar D) ₃₆Kr E) ₅₄Xe
Cevap: A

6) Aşağıdaki elementlerden hangisi asal gazdır?

A) ₁₇Cl B) ₅B C) ₁₁Na D) ₃₆Kr E) ₁₂Mg
Cevap: D

7) Aşağıdaki elementlerden hangisi yarı metaldir?

A) ₉F B) ₁₄Si C) ₁₇Cl D) ₃₅Br E) ₅₃1
Cevap: B

8. Aşağıdaki elementlerden hangisi ametaldir?

A) ₁₁Na B) ₁₂Mg C) ₁₇O D) ₄Be E) ₃Li
Cevap: C

9) Aşağıdaki elementlerden hangisi metaldir?
A) ₆C B) ₇N C) ₁₅P D) ₁₉K E) ₉F
Cevap: D

10) Modelinde, atomu içi dolu bir küreye benzeten bilim insanı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Dalton B) Thomson C) Rutherford D) Bohr E) Demokritos
Cevap: A

11) Aşağıdaki bilim insanlarından hangisi a Parçacıkları Saçılma Deneyi’ni yapmıştır?
A) John Dalton B) Niels Bohr C) Ernest Rutherford
D) Louis de Broglie E) Erwin Schrödinger
Cevap: C

12) Oda sıcaklığında bulunan bir maddenin metal olduğunu aşağıdakilerden hangisi göstermez?
A) Elektriği iyi iletmesi
B) Gaz hâlinde bulunması
C) Kesilmiş yüzeyinin parlak olması
D) Tel ve levha hâline gelmesi
E) Isıyı iyi iletmesi
Cevap: B

13) Üzümlü keke benzetilen atom modeli aşağıdakilerden hangisidir?
A) Dalton Atom Modeli
B) Bohr Atom Modeli
C) Thomson Atom Modeli
D) Modern Atom Modeli
E) Rutherford Atom Modeli
Cevap: C

14) Nötr durumda 13 elektronu, 14 nötronu olan alüminyum atomunun kütle numarası ve atom numarası, atomun sembolü üzerinde nasıl gösterilir?
A) ₁₃AI B) ₁₇AI C) ₁₃AI D) ₂₇AI E) ₂₄AI
Cevap: B

15) Aşağıda çift olarak verilen atomlardan hangileri izobardır?
A) ₃₆S ve ₃₆Ar B) ₁₇³⁷CI ve ₁₇³⁷C C) ₂₀⁴⁰Ca ve “K
D) ₁₆O ve ₆¹²C E) ₆Li ve ₂He
Cevap: A

16) Aşağıda çift olarak verilen atomlardan hangileri izotondur?
A) ₃Ne ve ₁₉ F B) ₉Be ve ₁₂₆C
C) ₃₂₆Mg ve ₁₃AI D) ₁₃Na ve ₃₂₅Mg E) İH ve 1H
Cevap: C

17) Aşağıda çift olarak verilen atomlardan hangileri izotoptur?
A) ₁H ve ₄He B) 17³⁵CI ve ₁₂C
C)₅¹⁰B ve _1⁴⁷N D) ₉Be ve ₂He E) ₁H ve ₁H
Cevap: E