9. Sınıf Öğün Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 100-103 Cevapları

3. Ünite Değerlendirme Çalışmaları

1. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun sözcükler yazınız.
Cevap: redif; didaktik; mecazımürsel; aruz, hece; sarma uyak, çapraz uyak; aliterasyon

• Şiirdeki dizelerin sonunda bulunan aynı anlamda veya görevde kullanılan kelime ve kelime gruplarının tekrarına redif denir.
• Belli bir düşünceyi aşılamak, bir konuda bilgi vermek, ahlaki bir ders çıkarmak amacıyla yazılan öğretici şiir türüne didaktik şiir denir.
• Bir sözün benzetme amacı gütmeksizin başka bir söz yerine kullanılmasına mecazımürsel denir.
• Şiirdeki hecelerin açıklık-kapalılık esasına dayanan ölçüye aruz ölçüsü, şiirdeki hecelerin sayısına dayanan Türklerin millî ölçüsüne hece ölçüsü denir.
• Bir şiirde “abba” şeklindeki uyak düzenine sarma uyak, “abab” şeklindeki uyak düzenine çapraz uyak denir.
• Şiirlerde ahenk yaratmak için aynı ünsüz harflerin tekrar edilmesine aliterasyon denir.

2. Aşağıdaki cümlelerin karşısına yargılar doğru ise (D), yanlış ise (Y) yazınız.

• Gazel, halk şiiri nazım şekillerindendir. (Y)
• Destan geleneği, İslamiyet’in kabulünden sonra Arap ve Fars edebiyatlarının etkisiyle ortaya çıkmıştır. (Y)
• Yazılışları aynı, anlamları farklı sözcüklerle yapılan kafiye türüne cinaslı kafiye denir. (D)
• Şiirlerde dörtlük sayısı kadar tema bulunur. (Y)
• Şiirde gerçeklik ifade edilirken dil göstergeleri yeni anlamlar kazanır. (D)

3. Aşağıdaki şiir örneklerinde geçen kafiye ve redifleri bularak yanlarına yazınız.

Seneler
Başıma ak düştü geçen baharla,
Kalbim kafam gibi örtülü karla,
Daha dün alevden bir anahtarla
Sizdiniz bu kalbi kuran seneler!

Beni dertlerimle bırakarak tek,
Kurudu saksımda yegâne çiçek,
Ey her gün incelip çizgileşerek
Yüzüme gölgesi vuran seneler!

Durmak istemezken gönül pasında,
Yine siz avutun onu yasında,
Siz iki âşina kalp arasında
Sıradağlar gibi duran seneler!
Kemâlettin Kamu

4. Aşağıdaki soruları verilen şiire göre cevaplayınız.

4. Aşağıdaki soruları verilen şiire göre cevaplayınız.

a) Şiirdeki ahenk, biçim ve yapı özelliklerini bulunuz.
Cevap: Şiirde ahenk unsurları olarak kafiye redif ve dize içi ses tekrarlarından yararlanıldığını söyleyebiliriz.

b) Şiirin söyleyici-hitap edilen ilişkisi hakkında bilgi veriniz.
Cevap: Şiirde söyleyici olan şair aslında duygularını ve düşüncelerini okura şiir severe hitaben yazar. Bu şekilde aslında onunla sohbet eder.

c) Şiirin temasını bulunuz.
Cevap: Tema aşk ve aşk acısıdır.

ç) Şiirde geçen imgeleri bulunuz ve açıklayınız.
Cevap: Şair saçının beyazlamasını saçına ak düşmesi imgesiyle anlatır. Yüzüne gölgesi vuran seneler diyerek de aslında zamanın acımasızlığı imgesini kullanmaktadır.

d) Şiirde geçen söz sanatlarını bulunuz ve açıklayınız.
Cevap: Senelerin gölgesi olduğunu söyleyerek kişileştirme sanatı kullanılmıştır. Alevden anahtar denilerek kalp benzetilmiştir benzetme sanatı kullanılmıştır.

5. Yeşil pencerenden bir gül at bana
Işıklarla dolsun kalbimin içi
Geldim işte mevsim gibi kapına
Gözlerimde bulut, saçlarımda çiğ
Ahmet Muhip Dıranas, Şiirler

Yukarıdaki şiirin konusuna göre türü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Didaktik B) Epik C) Lirik D) Pastoral E) Satirik
Cevap: C

6. I. Dadaloğlum yarın kavga kurulur
II. Öter tüfek davlumbazlar vurulur
III. Nice koçyiğitler yere serilir
IV. Ölen ölür kalan sağlar bizimdir
Dadaloğlu, Dadaloğlu Bütün Şiirleri, haz.: İsmail Görkem

Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) 11’li hece ölçüsüyle yazılmıştır.
B) I, II ve III. dizelerde redif kullanılmıştır.
C) Konusuna göre epik şiirdir.
D) I, II, III ve IV. dizelerde çapraz uyak görülmektedir.
E) Şiirin teması yiğitliktir.
Cevap: D

7. Gülün nazla ömrü gelip geçiyor
Bülbül kafesinden kaçmış uçuyor
Kervan yükünü almış, konup göçüyor
Ötme garip bülbül, gönül şen değil
Anonim, Türk Halk Şiiri, haz.: Mustafa Sever

Bu dörtlüğün uyak çeşidi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Cinaslı uyak B) Tam uyak C) Tunç uyak D) Yarım uyak E) Zengin uyak
Cevap: D

8. Nedir üç dört alın? Bir yurdun alnından boşalsın ter.
Mehmet Âkif Ersoy, Safahat

Yukarıdaki altı çizili sözcükte hangi söz sanatı görülmektedir?
A) İntak B) İstiare C) Mecazımürsel D) Teşbih E) Tevriye
Cevap: C

9. Bir kuş uçar önünden
Dere ardından seslenir
Necati Cumalı

Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisi vardır?
A) Açık istiare B) Kapalı istiar C) Kişileştirme D) Mecazımürsel E) Kinaye
Cevap: C

10. Benim bu gidişe aklım ermiyor
Fukara hâlini kimse sormuyor
Padişah sikkesi selam vermiyor
Kefensiz kalacak ölümüz bizim
Âşık Serdari, Şarkışlalı Âşık Serdari, haz.: Raşit Araz

Bu dörtlükle ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?
A) Yarım kafiye kullanılmıştır.
B) Soyutlamaya yer verilmiştir.
C) Duraklı 11’li hece ölçüsüyle yazılmıştır.
D) Satirik nitelikler taşır.
E) Kafiye şeması “aaab” biçimindedir.
Cevap: B

11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “bu” sözcüğü diğerlerinden farklı bir tür ve görevde kullanılmıştır?
A) Belki de bu zamana, araştırıcının ömrü yetmez.
B) Bu tür nedenlerle, hikâye gibi konu, çok genel olur.
C) Bu konu, bir sınırlı konu çalışmasıyla yapılmalıdır.
D) Bu genel konuyu araştırmak, incelemek yıllar alır.
E) Bu, bilimsel araştırma için sakıncalı bir durumdur.
Cevap: E

12. Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?
Benim mi Allah’ım bu çizgili yüz?
Ya gözler altındaki mor halkalar?
Neden böyle düşman görünürsünüz,
Yıllar yılı dost bildiğim aynalar?
Zamanla nasıl değişiyor insan!
Hangi resmime baksam ben değilim.
Nerde o günler, o şevk, o heyecan?
Bu güler yüzlü adam ben değilim;
Yalandır kaygısız olduğum yalan.

Yukarıdaki dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Niteleme sıfatı kullanılmıştır.
B) Sayı sıfatı kullanılmıştır.
C) İşaret sıfatı kullanılmıştır.
D) Belgisiz sıfat kullanılmıştır.
E) Bir ismi birden fazla sıfat nitelemiştir.
Cevap: B

13. Aşağıdaki dizelerin hangisinde “sıfat-fiil”e yer verilmiştir?
A) Göğün yıldız örtüsünü sarıyorum göğsüne.
B) Dil, emek ve ateş, işte bizim üçlümüz budur.
C) Suyun gözlerini örtüyorum işlemeli buğunla senin.
D) Devrilen geceden sabaha, bir rüya gibi aktım.
E) Doğumun kabuğundan, ölümün çekirdeğine geçtim.
Cevap: D