Mani nedir, özellikleri nelerdir

Mânî, başta aşk olmak üzere hemen her konuda yazılabilen bir halk edebiyatı nazım biçimdir. Arapça kökenli bir kelimedir. Halk kültüründe goşa olarak da bilinir. Goşa kelimesi Türkçede çiftlenmiş demektir ve mânînin kafiye yapısından dolayı bu ad verilmiştir. Koşa kelimesi “beyit” manası da taşır.

Mani Örneği

Sepet sepet yumurta
Sakın beni unutma
Unutursan küserim
Mektubunu keserim

Genellikle ten dörtlükte yazılan maniler kendine özel bir kafiye şeması bulunmaktadır. Bu kafiye ''aaxa'' şeklinde olmaktadır. Aşk, özlem, hasret ve ayrılık gibi konular başta olan ve her konuda yazılan nazım şekline mani denmektedir.

Manilerin içeriğinde genellikle halk insanının duygu ve düşüncesi, acıları ve dertleri bulunur. Bu nedenle manilerde eski yıllara ait halkın geçmişini bulmak mümkündür.

Mani özellikleri nelerdir

Halk edebiyatının bir nazım çeşidi olan manilerin kendilerine özel birçok özelliği bulunmaktadır. Bu özellikler ile birçok nazım türünden ayrılmaktadır. Bu özellikler şunlardır:

• Dört dize ve yedi heceden oluşurlar.
• Kafiye düzeni aaxa şeklinde olmaktadır.
• Bazı manilerde birinci ve üçüncü dizeleri serbest, ikinci ve dördüncü dizeleri kafiyeli olan maniler bulunmaktadır. Kafiye düzeni xaxa şeklindedir.
• Manilerde ilk iki dize temel düşünceye giriştir. Bunlara doldurma dizeler de denmektedir.
• Son iki dize de temel duygu ve düşünce belirtilir.
• Divan Edebiyatında manilere ''tuyuğ'' denmektedir.

Mani çeşitleri ve örnekler ile konu anlatımı

Maniler Halk Edebiyatında bir nazım çeşididir. Özlem, ayrılık ve aşk konuları başlıca konulardır. Fakat her konuda mani yazılmaktadır. Çok eski yıllardan günümüze kadar gelmiş bu nazım çeşidi ile pek çok kaynakta karşılaşmak mümkündür. Mani çeşitleri 4 farklı başlıkta incelenmektedir. Mani çeşitleri şunlardır:

Düz mani: Dört dizeden oluşur ve kafiye şeması aaxa şeklindedir. Düz maniye örnek şu şekildedir:

Kaşların ok dedikçe
Kirpiğin çok dedikçe
Pek mi gönlün büyüdü
Sen gibi yok dedikçe

Kesik (Cinaslı) Mani: İlk dizede hece sayısı eksik bırakılır. Ayrıca ilk dize anlamlı veya anlamsız sözcüklerden de oluşabilir. Genellikle ilk dizede bulunan sözcük şiir içinde cinaslı kafiyeyi oluşturmaktadır. Kesik maniye şu şekilde örnek verebiliriz:

Böyle bağlar
Yar başın böyle bağlar
Gül açmaz bülbül ötmez
Yıkılsın böyle bağlar

Yedekli (artık) mani: Klasik dört dizenin üzerine iki dize daha eklenmesiyle oluşan mani türüdür. Son iki dörtlüğü eklenirken kafiye şemasına da uyumlu olmalıdır. Şu şekilde örnek verebiliriz:

Ağlarım çağlar gibi
Derdim var dağlar gibi
Ciğerden yaralıyım
Gülerim sağlar gibi
Her gelen bir gül ister
Sahipsiz bağlar gibi

Ayaklı Mani: Kesin manilerin birinci dizesi doldurulur. Bu mani türüne de ayaklı mani denmektedir. Ayaklı maniye örnek şu şekilde verilir:

Ah o beni o beni
Kakül örtmüş o beni
Ben yarimi unutmam
Unutsa da o beni