7. Sınıf FCM Yayıncılık Din Kültürü 5. Ünite Ölçme Değerlendirme Cevapları

5. ÜNİTE ÖLÇME DEĞERLENDİRME CEVAPLARI

A. Aşağıdaki soruları cevaplayınız.

1. İslam düşüncesinde farklı yorumlar ne zaman ortaya çıkmıştır?

Cevap: Hz. Peygamber’in vefatından sonra meydana gelen siyasi olaylar ve savaşlarla insanların dini yorumlama biçimleri farklılaşmıştır. Böylelikle mezhepler meydana gelmiştir.

2. İslam dünyasında farklı dini yorumların ortaya çıkmasının sebepleri nelerdir? Kısaca açıklayınız.

Cevap: Hz. Osman döneminde yaşanan siyasi olaylar sonucunda meydana gelen Ceme Vakası, Sıffın savaşı ve Hz. Ali’nin şehit edilmesi ile İslam dünyasında farklı yorumlar ortaya çıkmaya başlamıştır.

3 Müslümanlar arasında inançla ilgili yorumlar nasıl ortaya çıkmıştır? Kısaca anlatınız.

Cevap: Peygamberin vefatından sonra dini konularda ihtiyaç duyulan cevaplar nedeniyle insan faktörünün ortaya çıkmasıyla olaylara farklı cevaplar verilmiştir. Böylelikle farklı yorum türleri/mezhepler ortaya çıkmıştır.

4. Tasavvufun temel amaçları nelerdir? Söyleyiniz.

Cevap: Hakîkaten, ilâhî sır ve hikmetlerden nasîb alabilmek, nefsânî arzulardan sıyrılıp “hiçlik” hâline varabildikten sonra başlar. Bunun içindir ki tasavvufun gâyesi de; ilâhî kudret, azamet ve saltanat karşısında, kulun kendi âcizliğini idrâk ederek Rabbine tam bir teslîmiyetle itaat etmesidir.

5. İslam düşüncesinde ortaya çıkan başlıca tasavvufi yorumlar hangileridir? Bunları kısaca tanıtınız.

Cevap: İnsanlar tasavvuf ilkeleri olarak Allah korkusu, Allah sevgisi, Peygamber aşkı, edep, haya, musamaha, merhamet gibi kavramları yaşarlar. Böylece İslam’ı en iyi şekilde yaşama arzusunu gerçekleştirirler. İslam, hayatın merkezinde olan ve her türlü beşeri ve insani ihtiyaca cevap veren bir hayat nizamı olarak kabul edilmektedir. Tasavvuf bu hayat nizamı içinde kendini koruma, geliştirme ve başkalarına yardımcı olabilme ilkeleri benimseyerek hareket etmenin adıdır. Tasavvufta günümüzde de devam etmekte olan yorumlar ve tarikatlar bulunmaktadır.

İslam düşüncesinde ortaya çıkan başlıca tasavvufi yorumlar şu şekildedir:

• Yesevilik
• Kadirilik
• Nakşibendilik
• Mevlevilik
• Bektaşilik

YESEVİLİK

Kuruluşundan günümüze kadar Orta Asya’da çok geniş bir bölgeyi etkisi altına alan ve varlığını Anadolu’da da devam ettiren Yesevî tarikatı Hoca Ahmet Yesevi’nin fikirleri etrafında oluşmuştur.

KADİRİLİK

Kadirilik, Abdülkâdir-i Geylânî’ye (ö. 561/1165-66) nisbet edilen İslâm dünyasının ilk ve en yaygın tarikatın adıdır. Soyunun baba tarafından Hz. Hasan, anne tarafından Hz. Hüseyin’e ulaştığı kaydedilen Abdülkâdir-i Geylânî’nin tarikatını çocukları yaymıştır.

NAKŞİBENDİLİK

Nakşibendilik, Bahâuddin Nakşibend Muhammed b. Muhammed el-Buhârî’ye (ö. 718/1318) nispet edilen tarikatın adıdır. Nakşbend, Buhara’ya 9 km. uzaklıkta bulunan Kasr-ı Arifân’da doğdu. Nakşbend, kısa bir süre içerisinde onların saygısını kazanmıştır. O, halka her fırsatta sohbet eder, va’z ve nasihatte bulunur ve “bizim tarikimiz sohbet üzerinedir” diyerek müritlerini buna teşvik ederdi.

MEVLEVİLİK

Mevlana Celaleddin-i Rumi’ye (ö. 672/ 1273 ) nispet edilen tarikatın adıdır. Mevlana Celaleddin-i Rumi, Horasan’ın Belh şehrinde dünyaya geldi. Babası, ilk tasavvuf eğitimini kendisinden aldığı “sultânü’l-ulemâ” lakabıyla tanınan Bahâeddin Veled’dir. Mevlana, henüz küçük yaşta iken babası Bahâeddin Veled’in Belh’ten ayrılması üzerine onunla birlikte İslâm dünyasının çeşitli yerlerini dolaştıktan sonra Konya’ya geldi.

BEKTAŞİLİK

Hacı Bektaş Veli’nin kurduğu, toplumcu öğreti. Bu düşünceye göre, her insan gereken bilgiye erişmiş değildir. Gereken bilgiye inanan insan Kutup’tur ve evren onun çevresinde döner. Barışçı ve uzlaşmacı bir öğretidir.

6. Alevilik-Bektaşilikte önem verilen temel hususlar nelerdir? Belirtiniz.

Cevap: Alevilik-Bektaşiliğin ahlaki ilkeleri;

– Haya, cömertlik, sabır, şükür, ilim, marifet, haya, edep, kendini bilme, tevazu sahibi olmak, insanları ayıplamamak, sır saklamak, insanlara ve diğer varlıklara kötü gözle bakmamak.

– Ehl-i Beyt sevgisi çok önemsenmiş, Hz. Ali, Hz. Fatıma, Hz. Hüseyin, Hz. Hasan’a çok sevilir ve saygı duyulur. – Alevilik ve Bektaşilikte oniki imam sevgisi de önemlidir. Sevmek gerekir.

– Alevilikte misafirperliğin ve dostluğun önemi büyüktür. Küçükler büyüklerine her zaman saygı duyar.

– Alevilikte, iyilik yapmak, sabırlı olmak ve öfkeden kaçınmak, emredilmiş. Bu eline, beline ve diline sahip olmak şeklinde söylenmiştir. Şartlar ne kadar zor olursa olsun bu ilkeye uyulması istenmiştir.

– Alevilik sevgi temelinin üzerine kurulmuştur. Sevgi, saygı, hoşgörü, barış gibi ilklerin yaygınlaşması istenir. İnsana saygı en önemli ilkedir.

– Alevilikte bu ahlaki kurallara uymayanlar düşkün denir. Düşkünler dedelerce uyarılır. iyilikle tenbihlenir.

– Edepli ve insanı kamil olması istenir. Bundan maksat kişinin, eline diline beline sahip olmasıdır.

7. Cem çeşitleri hakkında kısaca bilgi veriniz.

Cevap: Alevi ibadet erkanında, Cem çeşitleri.

1- Irşad-eğitme cemi: Genel anlamda yola girecek canlara; Yolun edep erkanı anlatılır, gösterilir ve öğretilir.

2- Abdal Musa cemi: Abdal Musa lokması ile toplum arasındaki ikilik giderilip, gönülleri birlemektir. Paylaşım nizamına, bağlı kalmaktır.

3- Lokma-Kurban cemi: Adak, lokma ve yemekler yapılır. Emek paylaşımı ve helalleşmedir. Yani kul hakkı adına; Kulun kuldan razı olması, hakkını helal etmesidir. Bu cemde; Darda indirme erkanı da, yerine getirilir.

4- Görgü(İkrar) cemi: Bütün kötülüklerden arınmış, ikrarına bağlı ve Muhammed Ali birliğine inanan evli canlar katılır. Bu ikrar musahiplik ikrarıdır, erkanıdır.

8. Musahiplik nedir ve hangi olaya dayandırılır? Anlatınız.

Cevap: Musahiplik iki Alevi-Bektaşi ailenin kardeş olmasıdır. Hz. Muhammed ve Hz. Ali arasındaki olaya dayandırılır.

9. Alevilik-Bektaşilikteki muharrem orucu hakkında bilgi veriniz.

Cevap: Bütün Aleviler için yas ayıdır. Aleviler, Muharrem ayında kimi yerlerde 10, kimi yerlerde de 12 gün oruç tutarlar. 10 Ekim 680’de Kerbela’da Yezit tarafından öldürülen İmam Hüseyin ve 71 kişi için tutulan oruç aslında bir yas ibadetidir ve İmam Hüseyin şahsında bütün mazlumlara adanır.

B. Aşağıdaki soruların doğru seçeneğini belirleyip işaretleyiniz.

1. I. İnançla ilgili yorumlar
II. Fıkhi yorumlar
III. Ekonomik yorumlar
IV. Tasavvufi yorumlar
Yukarıdakilerden hangileri, İslam düşüncesinde ortaya çıkan yorumlar arasında yer almaz?

Cevap: C

2. I. Mâturfdflik-İtikadi mezhep
II. Eş’arîlik-Fıkhi mezhep
III. Yesevîlik-Tasavvufi mezhep
IV. Hanefilik-Fıkhi mezhep
Yukarıdaki eşleştirmelerden hangileri doğrudur?
A) I ve II B) I, II ve III C) II, III ve III D) I, III ve IV

Cevap: D

3. Aşağıdakilerden hangisi, fıkhın temel konuları arasında yer almaz?
A) İnanç esasları B) İbadetler C) Evlilik ve boşanma D) Ticari hayat

Cevap: A

4. Mevlevilikle ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Mevlana’nın tasavvufi görüşlerine dayanır.
B) Ney ve kudüm eşliğinde belli bir ritimle dönerek yapılan sema ayininin önemli bir yeri vardır.
C) Bütün insanlara sevgi ve anlayışla yaklaşmak önemli ilkelerdendir.
D) On iki imam sevgisi temel ilkeleri arasında yer alır.

Cevap: D

5. Aşağıdakilerden hangisi, Alevilik-Bektaşiliğe özgü bir kavram değildir?
A) Semah B) Cemevi C) On iki hizmet D) Sema

Cevap: D

C. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan bölümleri, verilen ifadelerle doğru bir biçimde tamamlayınız.

• Cevap: Kur’an – mezhep – itikat – fıkıh – tasavvuf – cem – cemevi – Hızır – gülbank

İslam dininin temel kaynakları Kur’an ile sünnettir.
Mezhep ; kendi içinde tutarlı bir metot ve düşünce sistemine sahip, itikadi veya amelf düşünce sistemi demektir.
Belli bir dinin, bir düşüncenin inanç esaslarına, prensiplerine itikat denir.
Fıkıh; İslam’ın kişisel ve sosyal hayata dair amelf hükümlerini inceleyen ilim dalıdır.
Tasavvuf; İslam’ın ruhi ve manevi yönünü öne çıkaran, insana Allah’ı (c.c.) görüyormuşçasına bir ibadet ve davranış bilinci kazandırmayı hedefleyen düşünce biçimi, hayat tarzıdır.
Alevi-Bektaşi düşüncesini benimseyen kimselerin, belli zamanlarda bir araya gelerek yaptıkları toplantı ve törene cem denir. Cem erkânının yapıldığı yere cemevi denir. Alevilik-Bektaşilikte şubat ayının 13,14 ve 15. günlerinde tutulan oruca Hızır orucu denir.
Alevi-Bektaşi kültüründe çeşitli vesilelerle yapılan dualara gülbank denilmektedir.

C. Aşağıdaki bilgilerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız.

• Cevap: D – Y – D – Y – D – D

(D) Din değişmez; din anlayışı ise zamana, kişilere ve şartlara göre değişebilir.
(Y) Din anlayışı Allah’ın (c.c.) gönderdiği vahiylere, din ise insanların düşüncelerine dayanır.
(D) Dinin ilkeleri herkes için bağlayıcıdır ama din anlayışı herkes için bağlayıcı değildir.
(Y) Farklı dinf yorumlar; dinin temel ilkeleri, esası ve özü ile ilgili konularda da olabilir.
(D) Alevilik-Bektaşilikte duaların başında “Bismi Şah”, sonunda da “Allah Allah” denir.
(D) Muharrem ayının onuncu gününe aşure günü denir.

D. Aşağıdaki bulmacada, işlediğiniz ünitede karşılaştığınız bazı isim, kavram ve ifadeler gizlenmiştir. Bunları bulup renkli kalemle işaretleyiniz. İsim, kavram ve ifadeleri bulabilmek için bulmacayı soldan sağa, sağdan sola, yukarıdan aşağıya, aşağıdan yukarıya ve çapraz taramalısınız.