3. Sınıf Fen Bilimleri maddeyi niteleyen özellikler konu anlatımı

3. Sınıf fen bilgisi konuları içerisinde maddenin halleri ve maddeyi niteleyen özellikler ile ilgili konular bulunmaktadır. Doğada maddeler farklı şekilde bulunması maddenin hallerini ifade eder. Maddeler katı, sıvı, gaz olmak üzere üç halde doğada bulunur. Maddenin halleri duyu organlarıyla ayırt edilmektedir.

Maddeler doğada katı, sıvı, gaz olmak üzere üç farklı şekilde bulunur. Çevremize de baktığımızda farklı şekillerde ve renklerde birçok madde görülür. Çevrede gördüğümüz her şey bir madde olarak isimlendirilir. Maddeler belli bir yer kaplar ve kendine ait özellikleri mevcuttur. Maddelerin özelliklerini duyu organlarımızla ayırt edebiliriz. Örneğin; limonun rengini gözümüzle, kokusunu burnumuzla, tadını dilimizle, yumuşaklığını derimizle algılarız. Beş duyu organımızla algılayabildiğimiz bu özellikler maddeyi nitelendiren özellikler olarak tanımlanmaktadır. Maddeler farklı özelliklere göre sınıflandırılır.

Maddeyi niteleyen temel özellikler;

• Sertlik – yumuşaklık
• Esneklik
• Kırılganlık
• Pürüzlü
• Pürüzsüz
• Renk
• Koku
• Tat

Sertlik- Yumuşaklık

Sert maddeler; maddenin özelliklerden bir tanesi sertlik yumuşaklıktır. Çizilebilen, kırılabilen, katı maddelere sert maddeler denir. Sert maddelere örnek olarak; taş, mermer, çelik gibi sert maddeler verilebilir. Sert maddelere elle şekil vermek pek mümkün değildir. Bir maddenin şeklinin kolayca de değişememesi o maddenin sert bir özelliğe sahip olduğu anlamına gelir. Sert maddeler kolaylıkla eğilemez, çizilemez ya da bükülemez.

Sağlam olması gereken birçok eşya sert maddeden yapılmak zorundadır. Örneğin; buzdolabı, çamaşır makinesi, tencere, çivi gibi ürünler sert maddelerden üretilir.

Metaller sert maddelerdir ve elle şekil vermek çok zordur. Bir maddenin şeklini kolaylıkla değiştiremiyorsak o madde sert maddedir. Sert maddeler kolaylıkla bükülemez, sıkılamaz, ezilemez ve çizilemez. Demir, tahta, mermer ve cam gibi maddeler sert maddedir.

Yumuşak maddeler; kolaylıkla şekil değiştiren maddeler yumuşak maddeler olarak tanımlanır. Oyun hamuru, yastık, pamuk gibi maddeler yumuşaktır. Yumuşak maddelere kuvvet uygulandığında şekli çabuk değişir. Bazı maddelere uygulanan kuvvet ortadan kalktığında eski şekillerine dönme özelliğine sahiptir.

Kolaylıkla şekli değiştirilebilen maddeler ise yumuşak maddelerdir. Bu maddelere az bir kuvvet uygulandığında çok çabuk şekli değişebilir.

Esneklik

Şekli kolay değişebilen maddelere esnek maddeler denir. Özellikle lastik, sünger gibi birçok maddeyi eğebilir, bükebilir, uzatabilir veya sıkıştırabiliriz. Bu şekilde maddenin şeklini değiştirebiliriz. Şekli kolaylıkla değişebilen maddeler esnek maddelerdir. Esnek maddelere uygulanan kuvvet kaldırıldığında tekrar eski şekline döner.

Kırılganlık

Cam, porselen gibi sert maddelerin esneklik özelliği yoktur. Herhangi bir etki sonucu kırılabilir. Böyle maddeler kırılgan maddelerdir. Kırılgan maddelerin kırılganlık özellikleri aynı olmayabilir. Bazılarına az bir kuvvet uygulandığında çabucak kırılabilirken bazılarının kırılması için fazla kuvvet gerekir.

Pürüzlülük ve pürüzsüzlük

Pürüzlülük; dokunulduğunda kendini hissettiren, girinti ve çıkıntıları olan maddeler pürüzlü maddeler olarak tanımlanır. Araç lastikleri, ağaç gövdeleri gibi maddeler pürüzlü alanlara örnektir.

Yüzeyleri düz olmayan dokunduğunuzda girintiler çıkıntılar hissettiren
maddeler pürüzlü maddelerdir. Ceviz kabuğu, araba lastikleri, sünger, ağaç
gövdesi pürüzlüdür.

Pürüzsüzlük; yüzeyi düz olan dokunulduğunda kayma hissi yaşatan maddeler ise pürüzsüz maddeler olarak tanımlanır. Ayna, kağıt, cam gibi maddeler yüzeyleri pürüzsüz olan maddelerdir.

Yüzeyleri düz olan, dokunduğunuzda kayma hissi veren maddeler pürüzsüz
maddelerdir. Ayna, cam gibi maddelerin yüzeyleri pürüzsüzdür.

Renk

Renk, koku, tat gibi farklı özelliklere sahip maddeler bulunur. Çevremizde birçok farklı renkte madde bulunmaktadır. Aynı renklerden oluşan birçok üründe mevcuttur. Bazen aynı renkte ürünler tatlarıyla ya da kokularıyla ayırt edilebilir.

Gökkuşağındaki renkleri, boya kalemlerimizi, meyveleri renklerine bakarak ayırt edebiliriz. Çevremizde aynı renklerde maddeler de vardır. Un, tuz, şeker beyaz renklidir ve renklerine göre ayıramayız. Bazen aynı meyve farklı
renklerde olabilir. Örneğin farklı renkte elmalar vardır.

Koku

Her maddenin maddelerin kendine özgü bir kokusu vardır. Pek çok maddenin kendine özgü kokusu vardır. Koklama duyumuzla maddeleri birbirinden ayırt edebiliriz. Nane, gül, vanilya, tarçın, soğan, sarımsak ve pek çok madde kokulu maddelerdir.

Tat

Maddelerin farklı tatları bulunur. Örneğin; şeker tatlı iken, limon ekşi, biber ise acı bir tada sahiptir. Tatma duyusu dinimizle gerçekleştirilen bir duyudur. Şeker ve tuz renkleri benzer olduğu halde tatlarıyla ayırt edilebilen maddelerdir.

Çikolata tatlıdır, limon ekşidir, biber acıdır. Yemeklerin tuzunu tadına bakarak anlarız. Şeker, tuz gibi maddelerin ise renk ve şekilleri benzer olduğu halde tatları farklıdır.