11. Sınıf Meb Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Servetifünun Dönemi Şiiri Cevapları

DERSE HAZIRLIK

11. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 79 Cevabı

1. Yağmur şiirinin zihninizde canlandırdığı tabloyu betimleyiniz.
Cevap: Bir doğa olayı olan yağmurun yağışı irdeleniyor; yağmurun kişi ruhunda yarattığı duygular izlenimler anlatılıyor. Gözümde kış sabahı saçaklardan yere süzülen yağmur damlalarının tablosu canlanmaktadır.

2. Şiiri, Servetifünun Dönemi’nin sanat anlayışına göre değerlendiriniz.
Cevap: Servet-i Fünun’culara göre şiir bazen nesre yaklaştırılmalıdır. Bu şiirde de bunun örneğini görmek mümkündür. Şiirin dizeleri nesir cümleleri gibi kurularak, nazım nesire yaklaştırılmıştır. Dizeler birbiri ardın­ca ve uyak gözetmeksizin okunduğunda ortaya bir nesir havası veren anlatım çıkmaktadır. Servet-i Fünunculara göre şiir kelimelerle tablo yapmaktır. Şiirde duygular, bir resim tablosu biçiminde anlatılmıştır. Yeni hayalleri en güzel biçimde anlatan isim ve sıfat tamlamalarına yer verilmiştir. Şiirde dış öğelere önem verilmiş; ahenk, se­çilen kelimelerle sağlanmıştır. Yağmurun yağışında görülen musiki, yerli yerinde kullanılan sözcüklerin örgüsüyle yansıtılmıştır.

3. Şiirde parnasizm akımının etkilerini değerlendiriniz.
Cevap: Anlatım lirik, konunun işlenişi melânkoliktir. Şiirin bütününde bir karamsarlık sezilmekte, bu da şi­irin ruh ve karakter yapısından ileri gelmektedir. Kelimelerden tablolar yapılmaktadır. Bunun yanında sembolizmin de etkileri kendini hissettirir.

4. Şiirin dil ve anlatım özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Şiirin dizeleri nesir cümleleri gibi kurularak, nazım nesire yaklaştırılmıştır. Dizeler birbiri ardın­ca ve uyak gözetmeksizin okunduğunda ortaya bir nesir havası veren anlatım çıkmaktadır. Divan ve Tanzimat şiirinde cümleler tek be­yitte tamamlandığı halde, bu şiirde beyitler tümce­lerden oluşmakta ve anlamca birbirine bağlı bulun­maktadır. Yabancı kökenli söz ve tamlamalara gere­ğinden çok yer verilmiştir: Gûş, gevher, tezâd-ı sü­kûn, ridâ-yı siyah vb.

a. Yağmur adlı şiirde ahengi sağlayan ögeleri (ölçü, kafiye, redif, asonans, aliterasyon vb.) belirleyerek sınıfta sergileyebileceğiniz şekilde çalışma kartları hazırlayınız.
Cevap: Şiirde konunun işlenişiyle biçim arasında düzen­li bir uygunluk görülmektedir. Kimi biçimsel nitelikler, tasvirlerin daha canlı, anlatımın etkili, konunun duygulu hale gelmesinde bir araç olarak kullanılmıştır. Yağmurun ritmik bir biçimde yağışı, sözcüklerin ses­leriyle taklit edilmiştir. Şiirlerde bu tür ahenge, “aheng-i taklidi” (taklitli ahenk) denir. Şair, bunu şiirinde başarıyla kullanmıştır. Yağmur damlacıkları­nın pencere kafeslerinde ve camlarında çıkardığı tek­düze sesi daha iyi yansıtabilmek için, “T” seslerinden oluşan alliterasyonlara yer vermiştir. “Sokaklarda seylabeler ağlaşır” dizesinde ise alliterasyon “S ve Ş” sesleriyle yapmıştır. Kullanılan kısa aruz kalıbı ve nazmı nesre yaklaştırmaya dayanan anlatım biçimi de yağmurun yağışındaki ritmi sağlamıştır.

b. Hazırladığınız çalışmayı sınıfta sununuz.
Cevap: Çalışmanızı sınıfta sunarken kolaylıklar dileriz.

11. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 82 Cevabı

1. Elhan-ı Şita adlı şiirde Metinde Geçen Bazı Kelime ve Kelime Grupları’nda verilenler dışında anlamını bilmediğiniz kelime ve kelime gruplarını bulunuz. Bunların anlamını metnin bağlamından hareketle tahmin ediniz, tahmininizin doğruluğunu kaynaklardan yararlanarak kontrol ediniz.

• lerze: titreyiş
• şita:kış
• elhan: ezgi
• gaip: kaybetmek
• ra’şe: tüy
• cenah: yön

2. Şiirin temasını belirleyiniz.
Cevap: Elhan nağme, şita da kış demektir. Yani elhan-ı şita kış nağmeleri anlamına gelmektedir.

3. Şiirdeki kış ve bahar mevsimlerine ait unsurları tespit ederek bu unsurların hangi duyguları yansıtmak için kullanıldığını belirtiniz.
Cevap: İlk bentteki “gibi kar, kar” ifadeleri karların kesik kesik yağışını ifade ediyor, aynı zamanda ritmi de sağlıyor. Cenap Şehabettin kelimelerin müzikal değerleri bakımından seçiminde çok titizdir. Bunu şiirin bütününden çıkarabiliyoruz. İkinci bölümdeki kelimelerin sıralanışından, karın daha yoğun biçimde yağdığı izlenimini edinmekteyiz. Bu bölümde genellikle sert ünsüzlerden oluşan kelimeler seçilmiş.

4. Şiirde farklı aruz kalıplarının kullanılmış olmasının şiire katkısını açıklayınız.
Cevap: Şâir bu karışık kalıpları kullanarak muhteva ile şekli birleştirmiştir. Karların hareketini hem tasvir ederek hem de vezinleri kullanarak bizlere göstermiştir. Adeta bir ressam gibi çizmiş olduğu kar tasvirine seçmiş olduğu fiiller ve vezin sayesinde canlı bir hayat sahnesini bizlere sunmuştur.

5. Şiirde kelimelerin düzenlenişi, dizelerin uzunluğu-kısalığı vb. aracılığıyla içeriğin görsel olarak şiirin şekline nasıl yansıtıldığını belirleyiniz.
Cevap: Şiir mısraların kümelenişi itibariyle karışık düzenli serbest bir şekle sahiptir. Muhteva ile birlikte kurgulanmıştır. “Elhân-ı Şitâ’nın dış şekli, tamamen müzikal bir karakter arzeder. Fakat bu musikî prensibi sadece dış şekle değil, iç şekle, muhtevanın düzenlenmesine de hâkimdir. Bahara ve kışa ait muhtelif unsurları birer “leit-motif” gibi kullanan Cenab, onları karların yağış hareketlerine uygun şekilde münavebeli bir hareket içinde ele alıyor.”

Elhan-ı Şita adlı şiirden alınan aşağıdaki dizelerde yer alan imgeleri bulunuz. İmgelerin sizde çağrıştırdığı anlamları karşılarına yazınız.

Bir beyaz lerze, bir dumanlı uçuş

• İmge : titreme / kar yağışının savrulması
• Çağrıştırdığı Anlam Kar yağışının hareketi

Ey kebûterlerin neşîdeleri

• İmge kanatlı yıldızlar
• Çağrıştırdığı Anlam Yıldızların görünümünün insanda yarattığı hisler.

Dök ey semâ, revân-ı tabîat gunûdedir

• İmge tabiat renkleri
• Çağrıştırdığı Anlam tabiatın dünyanın en güzel resim olduğunu anlatır.

Bir bâd-ı hamûşun per-i sâfında uyuklar

• İmge rüzgarın güzelliği
• Çağrıştırdığı Anlam Esen meltemin rüzgarın insanın ruhunu okşamasını anlatır.

Karlar, bütün elhânı mezâmîr-i sükûtun

• İmge sessizliğin müziği
• Çağrıştırdığı Anlam Yalnız kalmanın güzelliği

Karlar, bütün ezhârı riyâz-i melekûtun

• İmge meleklerin çiçekleri
• Çağrıştırdığı Anlam Doğanın güzelliği