11. Sınıf Gezegen Edebiyat Sayfa 86-89 Cevapları

Hazırlık

1. Edebiyatçılar bazı duygu, düşünce, olay ve durumların anlatımında neden sembollere başvurma ihtiyacı duyarlar? Sembollerin anlatımdaki işlevi sizce nedir?

2. “Cenap şüphesiz sanatkâr bir ruha sahiptir. Şiiri modern telakkisiyle kavrayış ve yaratış bakımından muasırlarından üstündür. Renk ve ahenk onun şiirlerinin iki galip vasfıdır. O, şiirin
muhtaç olduğu deruni ahengi bulmuş, mısraları vücuda getiren kelimeler arasındaki ritmi kavrayabilmiştir.
(…)
O, şiirleri için, mevzua uygun şekiller ve vezinler seçebilmek kudretini göstermiştir. Mesela, “Elhan-ı Şita” manzumesinde karların serseri ve perişan uçuşunu “fâilâtün mefâilün fâilün”
gibi hafif ve oynak bir vezinle tasvir ediyor.
(…)
Tabiat, onun şiirlerinin en zengin bir dekorudur. O, zekâsının mütenevvi cilvelerini bu dekor içinde bize gösterir. Bazı kere tabiatı realist bir ifade ile tasvir eder.
(…)
Cenap, şiirlerinde daima ferdî kalmış, cemiyetle, içtimaî dertler ve elemlerle alâkalanmamıştır.
(…) İnsan zihnini meşgul eden sosyal endişelere karşı daima kayıtsız ve müstehzidir. İstihzayı zekânın tabiî haklarından sayar.”
(…)
(Agâh Sırrı Levend, Edebiyat Tarihi Dersleri)

Bu metne göre Cenap Şahabettin’in belirgin özellikleri nelerdir? Söyleyiniz.
Cevap: Şüphesiz kıymetli olduğu vurgulanan Cenap Şehabettin’in, hem şiir hem de düz yazı türlerinde eserleri vardır; fakat asıl önemli yanı şairliğidir. Şiirlerinde müzikaliteye önem vermiştir. Müzikalite açısından aruz ölçüsünü zengin bulduğu için bütün şiirlerini aruz ölçüsüyle yazmıştır. Hece ölçüsünü küçümsemiş, “parmak hesabı” diye nitelendirmiştir.

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Metnin nazım birimi nedir? Metnin birimleri hangi tema etrafında bir araya gelmiştir?
Cevap: Bu şiir “serbest müstezat” nazım biçimiyle yazılmıştır. Bu nazım biçimi, Divan edebiyatında yoktur. Birimler kış ve kışın insanda yarattığı duygular teması etrafında bir araya gelmişlerdir.

2. Dizelerin düzenlenişi ile metnin içeriği arasında nasıl bir ilişki vardır?
Cevap: Metindeki kar yağışını andıran bir şekilde bazı dizelerin bir alt satıra kar düşmesi gibi düştüğünü gözlemleriz.

3. Metinde “kar” nelere benzetilmiştir, hangi varlıklar kişileştirilmiştir? Bu sanatların metnin anlamına katkısını değerlendiriniz.
Cevap: Şairin kışla ilgili izlenimleri, klişeleşmiş olan “beyazlık” ve “soğukluk” nitelikleriyle sınırlı kalmamış; çok yeni şekillere bürünmüştür. Şiirde anlatılan kar yağışı, müzikal bir anlatımla yansıtılmıştır. Bu nedenle şair bu şiirine “Elhân-ı Şitâ” (Kış Musikisi) adını vermiştir. Şair bu şiiriyle âdeta bir müzik eserini taklide çalışmıştır.

4. Betimlenen kış görüntüsü ile söyleyici arasında nasıl bir ilişki vardır? Uçuşan karlar, söyleyici- de nasıl bir ruh hâli oluşturmuş ve hangi çağrışımları uyandırmıştır?
Cevap: Karların yağışı, Cenap’a musiki izleniminden başka, çeşitli imajlar da çağrıştırmıştır. Bu imajlar zinciri, söz konusu şiire bir resim karakteri vermiştir. Şiirdeki bu müzikal ve resim öğeleri Servet-i Fünûn şiirinin, özellikle de Cenap Şahabettin’in şiirinin önemli bir özelliğidir. Bu şiire kaybolan bir mutluluğun hüznü egemendir. Düşen karlara, bahara ait sevimli unsurların zavallı hatırası karışmaktadır. Kaybolan bahar ile bir kader gibi çökmekte olan kış arasında âdeta bir trajedi cereyan etmektedir. Bu yönleriyle de bu şiir, Servet-i Fünûn şiirindeki “karamsar ve hüzünlü havayı” yansıtmaktadır.

5. Metinden anjambman tekniğinin kullanıldığı dizelere örnekler veriniz.
Cevap: Aşağıdaki dizelerde de görüleceği üzere şair “gibi kar” kısmını aşağıya alarak ajambementi uygulamıştır.

Bir beyaz lerze, bir dumanlı uçuş;

Eşini gaib eyleyen bir kuş
gibi kar

6. Metnin nazım birimi, kafiye düzeni ve ölçüsünü dikkate alarak nazım biçimiyle ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisinin doğru olduğunu söyleyiniz.

Divan şiirinin kaside nazım biçimiyle yazılmıştır.
Dizelerin kümelenişi itibarıyla karışık düzenli serbest bir biçime sahiptir.
Metin koşma nazım biçimine göre düzenlenmiştir.
Cevap: Dizelerin kümelenişi itibarıyla karışık düzenli serbest bir biçime sahiptir. ifadesi doğru olan ifadedir.

7. a. Aşağıdaki metni okuyunuz.

“Tesir mihrakları ve kaynakları Alman felsefesine (Schopenhauer Hartmann), Alman musikisine (Wagner), Fransız şiirine (Baudelaire, Verlaine, Rimbaud) kadar uzanan Sembolizm, daha ziyade Fransa’da ve diğer Avrupa memleketlerinde, ondokuzuncu asrın ikinci yarısından beri bâzı genç grupları etrafında toplayan sanat cereyanıdır. Bu sanatçılar arasında Puis de Chavannes (Puji dö Şeven) gibi Fransız, Burne Jones (Börn Cens) gibi İngiliz ressamları da vardır. Aralarında çeşitli ihtilâf ve mücadelelerde bulunan bu grupların birleştikleri nokta, daha ziyade gelenekle. Ve nihayet bu telkinci, sırlı, sembolik şiir, her şeyin fevkinde, musikili (müzikal) olacaktır.

b. Cenap Sahabettin Türk edebiyatında sembolizmin etkilerini eserlerine yansıtan ilk şairlerdendir. Peyami Sefa’nın sembolizmle ilgili değerlendirmelerinden de yararlanarak “Elhân-ı Şitâ” metninde sembolizmin hangi özelliklerinin etkilerinin bulunduğunu belirleyiniz.
Cevap: Bu şiirin; şairin, sözlere günlük anlamları dışında yeni anlamlar yüklemesi, duygu ve düşünceleri mecazlarla ve mısraları musikiyle sezdirmeye çalışması, alışılmış biçimler dışında yeni ve serbest biçimlere başvurması bakımından sembolist akımın özelliklerini taşıdığını söyleyebiliriz.