11. Sınıf Gezegen Edebiyat Sayfa 77-80 Cevapları

Hazırlık

1. Dünya edebiyatında olduğu gibi Türk edebiyatında da aşk, yaşama sevinci ve ölüm temalarının sıkça işlenmesinin nedeni nedir?
Cevap: Çünkü bu Dünya’da bazı konular evrensel temalardır. Evrensel temalar bütün şairler tarafından kullanılan aynı zamanda da Dünya’nın her tarafındaki okur tarafından ilgiyle okunan temalardır. İnsanın olduğu her yerde bu temalar kullanılmaya devam edecektir.

2. “Recaizade’de sadece sızlanmadan ibaret olan ölüm, Hamit’te hayatın karşıtı olarak hayatı büsbütün cazip kılan, kurcalanacak bir sırra dönüştür.” (İnci Enginün) sözünden ne anladığınızı söyleyiniz.
Cevap: Ölüm, her insan için bir gerçek olmasına rağmen her insanda farklı duygular uyandırır. Kimisi ölümden korkusunu işlerken kimisi ise ölümün gizi üzerinden ölümü anlatmayı tercih eder. Bu sözde de iki farklı şairin ölüm hakkındaki farklı görüşü anlatılmaktadır.

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Metne hâkim olan duygu nedir? Metindeki söyleyici nasıl bir ruh hâli içindedir?
Cevap: Metne hâkim olan duygu ölümdür. Şair, eşinin ölümü üzerine derin bir keder duymaktadır. Bu nedenle söyleyicinin üzüntülü bir ruh hali içinde olduğunu söyleyebiliriz

2. Metinde söyleyici metnin içeriğine ve yansıttığı ruh hâline göre bir karakter ve ses kazanmış mıdır? Metinden örnekler vererek açıklayınız.
Cevap: Şiirin ilk dizesinden itibaren şairin üzüntülü ruh halinin şiire yansıdığını görüyoruz. “Eyvah ne yar ne yer kaldı / Gönlüm dolu ah u zar kaldı” dizelerinde yüreğinde derin bir sızlama olduğunu görüyoruz. “Bir şey görürüm, mezâra benzer, / Baktıkça alır, o yâra benzer.” dizelerinde de nereye baksa sevgilinin hayalini gördüğünü söylemektedir.

3. Söyleyicinin hitap ettiği kişi/varlık kimdir? Metnin üslubu, söyleyici ile hitap edilen kişi/varlık arasındaki ilişkiye uygun mudur?
Cevap: Şair, bu şiirde ölen eşine hitap etmektedir. Metindeki o derin üzüntü ve samimi söyleyiş de şairin eşi ile olan ilişkisine uygun düşmektedir.

4. a. Metnin nazım birimi nedir?

Cevap: Bu şiir ikili dizelerle oluşturulmuştur. Yani nazım birimi beyittir.

b. Metindeki kafiye ve redifleri bulunuz.

yâr kaldı / zâr kaldı “kaldı” redif, “âr” zengin kafiye
elden / ezelden “den” redif, “el” tam kafiye
hâksâr kaldı / târmâr kaldı “kaldı” redif, “âr” tam kafiye
dilrübâyı / bî-nevâyı “yı” redif, “â” tam kafiye
nerde Yarab / derde Yarab “Yarab” redif, “erde” zengin kafiye
hâlim / hayalim “im” redif”, “al” tam kafiye
mezâra benzer / yâra benzer “a benzer” redif, “âr” tam kafiye
leyâlim / melâlim “im” redif, “âl” zengin kafiye

c. Metnin kafiye şemasını gösteriniz.

-a
-a

-b
-b

-c
-c

-d
-c

-e
-e

-f
-f

5. Metin divan şiiri nazım biçimlerinden kasidenin hangi özelliklerini taşımaktadır?
Cevap: Bu şiir, kafiyelenişi ve aruzun kısa kalıplarından birinin kullanılışı nedeniyle “mesnevi” nazım biçiminin özelliklerini taşımaktadır.

6. Metin; lirik, pastoral, didaktik, satirik ve epik şiir türlerinden hangisine uygundur? Niçin?
Cevap: Makberi konusu itibarıyla “lirik şiir” özellikleri taşımaktadır. Lirik şiirlerde aşk, ölüm, sevgi, üzüntü, gurbet gibi temalar işlenir. Bu şiirin de teması ölümdür.

7. a. Aşağıdaki metni okuyunuz.
Cevap: Okuma etkinliğini siz yapabilirsiniz.

b. Edebiyat tarihçisi İnci Enginün’ün Abdülhak Hamid’le ilgili değerlendirmesinde sözünü ettiği hangi özellikleri “Makber” metninde de bulunmaktadır? Belirleyiniz.
Cevap: Abdülhak Hamid’in “Makber” adlı şiiri bir mersiyedir. Şair bu şiirinde yeni bir şekil denemiştir. Divan edebiyatında mersiyeler kaside şeklinde yazılmaktaydı oysa bu şiirde kasidenin bütün özellikleri görülmemektedir. Hamid’de metafizik konular öne çıkar. Makber şiirinde de öte dünya ve ölümün insandaki etkileri anlatılır.

8. Tanzimat edebiyatının II. Dönemi’nde şiirin konusu daha da genişlemiş, “yaşamdaki her güzel şeyin şiirin konusu olabileceği” görüşü benimsenmiştir. Kişisel konuların yanında ölüm, yokluk, hiçlik gibi metafizik temalar da işlenmiştir. Divan şiirinin nazım biçimlerinin yanı sıra yeni biçimler kullanılmıştır. “Sanat sanat içindir.” ilkesinin benimsendiği bu dönemin öne çıkan şairleri Recaizade Mahmut Ekrem, Abdülhak Hamid Tarhan ve Muallim Naci olmuştur. “Makber” metni, Tanzimat’ın II. Dönemi’nde Türk şiirine kazandırılan hangi özelliklere sahiptir?
Cevap: Abdülhak Hamid’in “Makber” adlı şiiri bir mersiyedir. Şair bu şiirinde yeni bir şekil denemiştir. Divan edebiyatında mersiyeler kaside şeklinde yazılmaktaydı oysa bu şiirde kasidenin bütün özellikleri görülmemektedir. II. Abdülhamit’in tahta çıktığı 1876 yılından 1896 yılına dek süren dönem Tanzimat Dönemi Edebiyatı’nın II. Dönemi’dir. Bu dönemde “toplum için sanat” anlayışı terk edilmiş, “sanat için sanat” anlayışı benimsenmiştir. Bu dönemde şiirin konusu daha da genişlemiş, “her güzel şeyin şiirin konusu olabileceği” görüşü kabul edilmiştir.

9. a. Metnin içeriği ile bireysel gerçeklik arasında nasıl bir ilişki vardır? Açıklayınız.
Cevap: Metnin içeriği bireysel bir gerçekten beslenmektedir. Çünkü şair eşini kaybetmiş bu acısını da şiirinde kullanmıştır. Böylece gerçekten beslenen bir hayal ürünü şiir ortaya çıkmıştır.

b. Söyleyicinin içinde bulunduğu ruh hâlinin sebebi nedir?
Cevap: Sanatçı eşini kaybetmenin verdiği derin üzüntü ile şiirinde ölüm teması üzerinde durmaktadır. Eşi Fatma Hanım’ın ölümü şair de bu dizelerin ortaya çıkabileceği potansiyeli ortaya koymaktadır.