11. Sınıf Gezegen Edebiyat Sayfa 72-76 Cevapları

Hazırlık

1. Tanzimat Dönemi’nde, Türk edebiyatında şiirin içeriğinin değişmesi; roman, hikâye, tiyatro, makale ve eleştiri alanında ilk örneklerin verilmesi ile Batılılaşma hareketi arasında sizce nasıl bir ilişki vardır?
Cevap: Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Fermanı ile birlikte (1839) batılılaşma hareketi başlamıştır. Pek çok alanda olan bu batılılaşma hareketinin yansıması ise 1860 Tanzimat Edebiyatıyla olur. Toplumdaki batılılaşma edebiyatımıza da yansımış ve edebiyatımız yönünü, yüzünü batıya çevirmiştir. Bu dönemde batılı anlamda yazılan ilk hikaye, roman, şiir ve tiyatrom örneklerini görmekteyiz.

2. “Vatan şairi” olarak adlandırılan Namık Kemal, değişen edebiyat anlayışının ilk öncülerindendir. Avrupa’da ortaya çıkan yeni düşünceleri takip etmiş ve eserlerine yansıtmıştır. İçinde yaşadığı toplumun sorunlarını dile getirmek ve çözüm yolları önermek sizce bir edebiyatçının görevi midir? Görüşlerinizi açıklayınız.
Cevap: Evet bence görevidir. Çünkü edebiyatçı yaşadığı toplumdan bağımsız düşünülemez. Toplumun sorunlarını dile getirmek, çözüm yoları sunmak edebiyat ile yapabileceği bir hamledir.

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Metni oluşturan birimler hangi tema etrafında bir araya gelmiştir? Metni oluşturan birimlerde farklı temalar da işlenmekte midir?
Cevap: Hürriyet teması etrafında bir araya gelmişlerdir. Metinde ayrıca özgürlük, düşünce özgürlüğü, tarihten günümüze Türk toplumunun gelişimi, vatan ve bayrak gibi diğer birimlerde farklı temaların da işlendiği söylenebilir.

2. “Millet”, “vatan”, “hürriyet” kelimelerine şair nasıl bir anlam yüklemiştir? Bu kelimelere şairin yüklediği anlamlar dönemin genel anlayışıyla mı yoksa kişisel tutumuyla mı ilgilidir? Açıklayınız.

millet: Millet evlatlarına seslenerek artık uyanmanın vaktinin geldiğini ifade ediyor. Zalimleri bir köpeğe benzeterek vatanı onların yönettiğini, vatan evlatlarının güzel yurdumuzda hak ettiği mevkiyi ve değeri bulamadığını belirtiyor.

vatan: İnsanın bu dünyada tek varlığı vatan toprağıdır. Vatan topraklarında doğar, beslenir ve ölür. Bu nedenle vatan yolunda insanın eziyet çekmesi dert olmamalı. Vatan vefasız bir sevgiliye benzetilmektedir. Eski edebiyatta sevgili vefasızdır. Burada sevgili vefasızdır. Ancak buradaki sevgili soyut bir sevgili değildir, vatandır.

hürriyet: Özgürlük için gerektiğinde ölüm göze alınmalıdır. Şair için hürriyet olmadan yaşanan bir hayata hayat denemez. Sadece bir can taşıyan insan özgürlük için gerekirse kavgadan kaçınmaz. Özgürlüğü sevgiliye benzetiyor. Sevgilinin yüzünü gören âşık nasıl ki büyülenirse, etkilenirse hürriyet âşıkları da hürriyetten etkilenmektedir.

3. Metinde ahenk hangi unsurlarla sağlanmıştır? Metinden örnekler vererek açıklayınız. Bu unsurların şiire nasıl bir katkı sağladığını söyleyiniz.
Cevap: Metinde ahenk unsurları kafiye, redif ve beyit içindeki ses ve kelime tekrarlarıyla sağlanmıştır. Bu unsurlar şiire okunurluk ve akıcılık katmıştır.

4. Ne efsunkâr imişsin âh ey didâr-ı hürriyyet Esîr-i aşkın olduk gerçi kurtulduk esâretten (…)
Kilâb-ı zulme kaldı gezdiğin nâzende sahrâlar Uyan ey yâreli şîr-i jiyân bu hâb-ı gafletten

Bu beyitlerde “tezat” ve “istiare” sanatlarının nasıl yapıldığını açıklayınız.

tezat sanatı: Hürriyet ve esaret sözcükleri zıt anlamlı sözcüklerdir. Bu bakımdan bu kelimeler kullanılarak tezat sanatı oluşturulmuştur.

istiare sanatı: “ey yareli şir-jiyan” derken benzetilen aslan varken benzeyen Osmanlı söylenmediği için istiare sanatı kullanılmıştır.

5. Metinde şair divan şiirinin nazım biçimlerinden olan kasidede kendine özgü hangi yenilikleri gerçekleştirmiştir?
Cevap: Divan edebiyatında kullanılan kullanılan kasidede amaç genellikle din veya devlet büyüklerini övmek olmuştur. Bu şiirle birlikte soyut bir kavram olan hürriyet ilk defa tema olarak kullanılmıştır. Hürriyet Kasidesi bu açıdan bakılınca önemli bir yenilik olarak karşımıza çıkar.

6. Şiirde konuşan kişi şair değil, kurgusal bir kişiliktir. Anlatmaya bağlı edebî metinlerde anlatıcının karşılığı olan bu kurgusal kişiye söyleyici denir. Metinde söyleyicinin muhatabı kim ya da nedir? Söyleyici ile hitap edilen kişi arasında nasıl bir ilişki vardır?
Cevap: Metinde söyleyicinin muhatabı okur yani okumak isteyen herkestir. Şiirde ise millete seslenmektedir. Söyleyici aslında milletin bir ferdi olması dolayısıyla hitap ettiği kitlenin de aslında temsilcisi konumundadır.

7. Tanzimat edebiyatının birinci dönem sanatçıları içinde Namık Kemal ile Ziya Paşa, diğer yazı türlerinde de eser vermekle birlikte şiir anlanında öne çıkmış isimlerdir. Özellikle Namık Kemal’in görüş ve düşünceleri Tanzimat şiir anlayışının oluşmasında önemli rol oynamıştır. Tanzimat’ın I. Dönemi’nde şairler divan şiiri nazım şekillerinden gazel, kaside, murabba, şarkı, terkibibent gibi nazım şekillerini kullanmaya devam ettiler. Ancak şiirin içeriğini değiştirdiler. Şiire “adalet, eşitlik, halk, millet, vatan” gibi toplumsal karşılığı olan kavramlar ilk kez bu şairlerle birlikte girdi.
Tanzimat şairleri, kasidenin divan şiirindeki “nesip, girizgâh, methiye” gibi bölümlere ayrılması kuralını terk ettiler.
Gazellerde ve diğer şiirlerde mahlas kullanmayı bıraktılar. Şiirlere konularına göre ad koymaya başladılar. Yeni şekil denemelerinde bulundular. Divan şiirinin “parça güzelliği” anlayışına karşılık “bütün güzelliği”ne yöneldiler.

Okuduğunuz metni Tanzimat şiirindeki yenilikler açısından değerlendiriniz.
Cevap: Klasik kaside kişiye sunulmak için yazıldığı için övgü ve abartma doludur. Yaranma amaçlıdır. Namık Kemal; hak, hürriyet, adalet, kanun gibi toplumsal bir konuyu işler. Konu bütünlüğü vardır. Dili sadeleştirme çabası vardır. Ayrıca şiirde kasidenin bölümleri yer almamaktadır. Mahlas kullanılmamıştır. Başlık, temaya uygun olarak verilmiştir. Herhangi bir kişiye ithaf edilmemiştir. Divan edebiyatında kullanılan kullanılan kasidede amaç genellikle din veya devlet büyüklerini övmek olmuştur. Bu şiirle birlikte soyut bir kavram olan hürriyet ilk defa tema olarak kullanılmıştır. Hürriyet Kasidesi bu açıdan bakılınca önemli bir yenilik olarak karşımıza çıkar.

8. Ahmet Hamdi Tanpınar’ın aşağıda verilen Namık Kemal’le ilgili değerlendirmesinden de yararlanarak “Hürriyet Kasidesi” metnine yazıldığı dönemin edebî, siyasi ve kültürel şartlarının etkileri ile bu metnin daha sonraki dönemlere etkilerini değerlendiriniz.

“Namık Kemal, hürriyet kelimesinde tıpkı Arşimed’in manivelası gibi yaşayışımızı alt üst edecek bir esas bulur. Başka hiçbir meziyeti olmasa, sırf bu kelimeyi ilk defa olarak bu cemiyetin içinde bu kadar aşkla, bu kadar gür sesle ve bu kadar sık olarak kullanmış olması onu tarihimizin en büyük ve en istisnaî hadiselerinden biri yapmağa kifayet eder.
Bütün beşerî faziletler hürriyet’ten gelir. İnsanlığın biricik asalet kaynağı odur; asıl büyük yapıcı, ibdaa giden altın kapı hürriyettir. Hürriyet, mesuliyetin başlangıcıdır ve insan, kendi kendisine idrak ettiği mesuliyetler sayesinde şerafetini kazanır.
Cevap: Klasik kaside kişiye sunulmak için yazıldığı için övgü ve abartma doludur. Yaranma amaçlıdır. Namık Kemal; hak, hürriyet, adalet, kanun gibi toplumsal bir konuyu işler. Konu bütünlüğü vardır. Dili sadeleştirme çabası vardır. Ayrıca şiirde kasidenin bölümleri yer almamaktadır. Mahlas kullanılmamıştır. Başlık, temaya uygun olarak verilmiştir. Herhangi bir kişiye ithaf edilmemiştir.

9. “Hürriyet Kasidesinden sonra Namık Kemal’e “Vatan ve Hürriyet Şairi” vasfı verilmiştir. Şairin hangi özelliklerinden dolayı Namık Kemal’e bu vasıf verilmiştir? Açıklayınız.
Cevap: Namık Kemal, vatan, millet, hak, adalet, özgürlük temalarında şiirler yazan sanatçı, hiddet-i ifade ve şiddet-i ifade olarak adlandırılan coşkulu bir romantiktir. Bu özelliklerinden dolayı da Vatan ve Hürriyet Şairi olarak adlandırılmıştır.

10. Metinden aşağıda verilen değerlerden hangilerine ulaşılabilir.

♦ Toplumu önemseme ♦ Çalışkan olma ♦ Dayanışma ♦ Kurallara ve kanunlara uyma

Hepsine ulaşılabilir. Çünkü bu değerlerin hepsi toplamda zaten vatanını milletini düşünmesi gereken vatandaşta olması gereken niteliklerdir.