11. Sınıf Gezegen Edebiyat Sayfa 138-143 Cevapları

Hazırlık

1. Makale türü ile bilim arasında nasıl bir ilişki vardır?
Cevap: Makale ve bilim aslında birbirinden farklı şeylerdir ancak makale yazılırken bilim konu edilebilir makalede nesnel ifadelere yer verilebilir bilim de nesnel ifadeler kullanır bu bakımdan nesnellik ve insanlara hizmet sunma bakımından ikisinin ortak yanı çoktur denilebilir.

2. Deney ve gözlemin bilim için önemi sizce nedir?
Cevap: Bilim, gözlemlenebilir fiziksel kanıtlarla doğanın ve doğal olayların işleyişini anlamak ve anlaşılır kılmak için yapılan düzenlenmiş insani çabayı ifade eder. Bu bakımdan deney ve gözlem olmadan bilim söz konusu olamaz. Bundan ötürü bilimin olmazsa olmazları deney ve gözlemdir.

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Su samuru daha çok nerelerde yaşamaktadır?
Cevap: Avrasya su samuru akarsu, nehir, göl, bataklık ve deniz kıyısı gibi çok çeşitli sucul habitatlarda yayılış gösteren yarı sucul bir türdür.

2. Su samurunun yaşam alanını tehdit eden faktörler nelerdir?
Cevap: Avrasya su samurunu olumsuz yönde etkileyen faktörlerden en önemlileri endüstriyel kirlenme ve habitatının daralmasıdır.

3. Su samuru hangi kurumlar tarafından koruma altına alınmıştır?
Cevap: Ülkemizde Türkiye Tabiatını Koruma Derneği, 1998 yılını “Su Samurunu Koruma Yılı” olarak ilan etmiştir. Avrasya su samuru (Lutra lutra) uluslararası çeşitli sözleşmeler ile koruma altına alınmış olup CITES Ek I, Bern Sözleşmesi Ek II, Avrupa Birliği (EU) Habitatlar ve Tür Direktifleri Ek II, Ek IV ve bu türün korunmasını öngören Bonn Sözleşmesi (Göçmen Türlerin ve Yabani Hayvanların Korunması Sözleşmesi) Ek I’de listelenmiştir.

4. Metnin konusu, amacı ve hedef kitlesini söyleyiniz?
Cevap: Su samurlarının nerede yaşadığı, nesillerini tehlikeye atan durumlar ve su samurlarının nesillerinin tükenmesini engellemeye çalışan kurumlar bu makalenin konusunu oluşturmaktadır. Hedef kitlesi olarak hayvanlar ile ilgili çalışmalar yapan herkes, doğaseverler ve bütün okur severleri söyleyebiliriz.

5. Metinde ortaya konulan ana düşünce nedir? Ana düşüncede ifade edilen tez hangi yardımcı düşüncelerle desteklenmiştir?
Cevap: Metnin ana konusunu planlı çalışmalarla su samurlarını bir koruma planının ortaya konulması ve türün popülasyon durumunun daha iyi anlaşılmasını söyleyebiliriz. Yardımcı düşünceler olarak ise su samurlarının nerede yaşadıkları, hangi birimler tarafından korundukları ve onların nesillerinin tükenmesinin önüne nasıl geçileceğinin anlatıldığı kısımları örnek gösterebiliriz.

6. Avrasya su samurunun bir makale metnine konu olması makale türünün hangi özellikleri ile ilgilidir?
Cevap: Makale türünün yaşamın her alanıyla ilgili bir konuyu işleyebilme özelliğinden kaynaklanmaktadır. Burada da görüleceği üzere her konu makalenin konusu olabilmektedir.

7. Metnin dil ve anlatımında öne çıkan özellikler nelerdir?
Cevap: Metnin dili açıklayıcı bir dildir. Kelimelerin gerçek anlamlarından faydalanılmıştır. Çünkü amaç bilgi vermektir. Bu bakımdan sade, yalın ve herkesin kolayca anlayacağı bir dil kullanılmıştır.

8. Resim, fotograf, çizim, grafik, tablo, diyagram, istatistiksel veri gibi görsel unsurlar makale türü yazılarda sıklıkla kullanılır. Metinde yer verilen görselin metne katkısını değerlendiriniz.
Cevap: Metnin inandırıcılığını ve oku gözündeki ilgi, merakıyla beraber güvenirliliğini arttırmaktadır. Fotoğraf ile beraber metnin içeriği de zenginleştirilmiştir.

9. Makalenin günümüzde sık kullanılan bir yazı türü olması ile bilim ve teknolojinin gelişimi arasında nasıl bir ilişki vardır? Açıklayınız.
Cevap: Bilim ve teknolojinin gelişmesinin en önemli yollarından biri de araştırmaların rapor haline getirilmesidir. Makale sayesinde bilimsel alanlarda yapılan her türlü çalışma yazıya aktarılmış ve sonraki araştırmacılara kaynak sağlamasıdır. Bu da bilimin ilerleyerek gelişmesini sağlamaktadır.

10. Bilgi vermek, kanıları değiştirmek, kanıtlamak, ikna etmek gibi amaçlarla yazılan metinlerde açıklayıcı ya da tartışmacı anlatım biçimleri kullanılır. Açıklayıcı anlatımda amaç daha çok bilgi vermek, öğretmek, kanıtlamak iken tartışmacı anlatımda ise bir kanıyı değiştirmektir. Okuduğunuz metinde açıklayıcı ya da tartışmacı anlatım biçimlerinden daha çok hangisine ağırlık verilmiştir? Örnek paragraflar gösteriniz.
Cevap: En çok açıklayıcı anlatımın örneklerini görürüz. Çünkü metin okura bilgi vermektedir. Örnek olarak şu paragrafları verebiliriz:

“Türkiye’de geniş bir yayılış gösteren Avrasya su samuru için bu çalışma ile 6 ilden örnekli kayıt verilmiştir. Şu an itibari ile ülkemizde Yakın tehdit (NT) tür kategorisinde yer alan Avrasya su samurunu tehdit eden unsurların başında yaşam alanlarının daralması, balık çiftliklerine zarar verdiği gerekçesiyle avlama, trafik kazası, su ortamlarının kirlenmesi, habitattaki kıyı bitki örtüsünün tahribi gelmektedir. Ayrıca küresel ısınmanın bir sonucu olarak su kaynaklarının azalması, akarsu ve nehirlerin kuruması sonucu temel besin kaynağı olan balık popülasyonlarının azalması Avrasya su samurunu olumsuz etkilemektedir.”

Bu çalışma ile ilk defa Ankara (Sarıyar Barajı), Bitlis (Merkez ve Hizan), Kırıkkale (Delice Irmağı), Kırşehir (Hirfanlı), Konya (Taşkent) ve Mardin’de (Midyat) yeni lokalitelerde su samuru tespit edilmiştir.

11. Metinden anlatıcının gerçek bir kişi olduğunu gösteren ifadelere örnekler veriniz.
Cevap: “Bu çalışma 1995-2014 yılları arasında Türkiye’nin çeşitli yerlerinde yapılmış olan arazi çalışmaları sonucunda elde edilen verilere dayanmaktadır.” denilen kısım aslında bu çalışmayı gerçek bir kişinin yaptığını bizlere göstermektedir.

12. Metinde ortaya konan bilgi, tespit ve yorumlar arasında tutarlılık var mıdır? Düşünceler uyumlu bir şekilde sıralanmış mıdır? Açıklayınız.
Cevap: Tutarlılık vardır. Çünkü kaynakçada her türlü bilgi verilmektedir. Bunun yanında makalede savunulan düşüncelerin her birinin bir temeli ortaya konularak metnin güvenirliliği arttırılmıştır.

13. Metin, ait olduğu dönemin hangi gerçekliğiyle ilgilidir? Metnin içeriğini belirleyen doğal gerçeklikle nasıl bir ilişkisi vardır?
Cevap: Metin döneminin yapılan çalışmalarından hareketle oluşturulmuştur. O dönemde yapılan araştırmaların sonucu bu metin oluşturulmuştur. O açıdan doğal gerçeklikle uyuşmaktadır.