10. Sınıf Tuna Felsefe Sayfa 39-40 Cevapları

Uygulayalım

Filozofların tümdengelimle ilgili verilen düşüncelerini okuyunuz. Günlük yaşamda kullanılan tümdengelim örneklerini araştırıp kutucuklara yazınız.

Hegel; George Wilhelm Friedrich Hegel’de (Georg Vilhelm Fridrih Hegel, 1770-1831) tümdengelim, kavramsal bir zorunluluktan hareketle bir belirlenimler zinciri kuran bir zihin edimidir. Hegel’e göre Kantçı mantığın en büyük yanlışı, Kantçı düşüncede kategorilerin doğrudan doğruya yargılar çizelgesinden alınmış olmasıdır ve “Bu kategorilerin belirlenmişliklerine uygun olarak çıkarsanmamışlardır.”. Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi

Kant, Kant iki tür tümdengelimi birbirinin karşısına koyar ve şöyle der: “Buna göre a priori kavramların nesnelere bağlanış tarzlarının açıklanışına onların transandantal tümdengelimi diyorum ve onu deneye bağlı tümdengelimden ayrı tutuyorum oysa deneye bağlı tümdengelim, bu kavramın deneyle ve o deney üzerinde düşünmekle nasıl elde edildiğini gösterir ve dolayısıyla o kavramın geçerliliğiyle değil, nasıl elde edildiğiyle ilgilidir. Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi

Descartes, Descartes’a göre birbirini tamamlayan iki bilgi tarzı vardır: sezgi ve tümdengelim. “Kesin bilgisine sahip olduğumuz şeylerden zorunlu bir biçimde çıkarsanan her şey tümdengelim denilen işlemin sonucudur.”. Bu işlem anlığın bizi bilgiye ulaştıran iki ediminden biridir. Sezgiden farkı ise tümdengelimin sonuçların bilgisini, sezgininse temel ilkelerin bilgisini vermesidir. Sezgi ve tümdengelim, her türlü bilimsel bilginin yöntembilimsel temelidir. Çünkü Descartes’a göre “İnceleyeceğimiz konuları ele alırken başkalarının düşünmüş oldukları ya da kendi sandığımız şeyleri değil, açık ve seçik sezgisine sahip olabileceğimiz ya da kesin bir biçimde çıkarsayabileceğimiz şeyleri aramalıyız çünkü bilime başka türlü ulaşılamaz.”. Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi

“Bütün balıklar denizde yaşar. Çupra bir balıktır. O halde çupra denizde yaşar.”
“Bütün sporcular antreman yapar. Ali bir sporcudur. O halde Ali’de antreman yapıyor”
“Mantık bilenler doğru düşünür. Şeyma doğru düşünemiyor. Demek ki Şeyma mantık bilmiyor.
“Bütün insanlar ölümlüdür. Sokrates bir insandır. O halde Sokrates ölümlüdür”