10. Sınıf Tarih Ders Kitabı Sayfa 165-166-167-168-169-170-171 Cevapları Meb Yayınları

5. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Cevapları

1-8. sorularda boş bırakılan yerlere uygun sözcüğü / sözcükleri yazınız.

1. Tarih boyunca geçilmez olan bu surları yıkabilecek güçte Şahi topları, Sultan II. Mehmet ve Macar asıllı Urban’ın mühendislik çalışmaları ile Edirne’de döktürülmüştür.
2. Avrupa’da krallar, Osmanlı’nın güçlü topları feodal beylerin hâkim olduğu yerlerde kullanmışlar böylece Derebeylik rejiminin çözülme süreci başlamıştır.
3. Safevilerin İpek Yolu üzerinde denetim kurmaya başlaması, Yavuz Sultan Selim’in Safeviler üzerine sefer düzenlemesine sebep olmuştur.
4. Askerî ve teknik üstünlüğe sahip Avrupalı devletler baskı, şiddet ve katliamlarla yeni kıtalardaki halkları köleleştirmiş ve bu bölgelerin yer üstü ve yer altı zenginliklerini Avrupa’ya taşımıştır.
5. 1533 İstanbul Antlaşması ile Habsburglar, Osmanlı üstünlüğünü resmen kabul etmiş ve elinde tuttuğu Macaristan toprakları için Osmanlı Devleti’ne vergi vermeye başlamıştır.
6. Osmanlı Devleti; Kuzey Afrika’da İspanya’yla, Kızıldeniz ve Doğu Afrika sahillerinde de Portekiz’le mücadele etmiştir.
7. II. Bayezid Dönemi’nde Boğdan’ın iki önemli limanı olan Kili ve Akkirman kalelerinin fethedilmesiyle Karadeniz tamamıyla bir Türk gölü hâline gelmiştir.
8. Kış mevsiminin yaklaşması, kuşatmaya büyük topların getirilmemesi, ordunun erzak sıkıntısı çekmesi 1529 Viyana Kuşatması’nın kaldırılmasına neden olmuştur.

Aşağıda verilen savaşların hangi padişah döneminde, kaç tarihinde ve nerede gerçekleştiğini örnekte verildiği gibi doğru bir şekilde eşleştiriniz.

Sorunun doğru cevabı ve eşleştirmesi şu şekilde olacak:

• Amasra’nın Alınması → B. Fatih Sultan Mehmet → 1459 → Anadolu Dışı
• Mohaç Muharebesi → C. Yavuz Sultan Selim → 1526 → Anadolu Dışı
• Çaldıran Savaşı → B. Fatih Sultan Mehmet → 1514 → Anadolu Dışı
• Kırım’ın Fethi → B. Fatih Sultan Mehmet → 1475 → Anadolu Dışı
• Ridaniye Savaşı → C. Yavuz Sultan Selim → 1517 → Anadolu Dışı
• Preveze Deniz Savaşı → A. Kanuni Sultan Süleyman → 1538 → Anadolu Dışı
• Otlukbeli Muharebesi → B. Fatih Sultan Mehmet → 1473 → Anadolu

10-15. sorularda verilen ifadeleri okuyarak doğru kavramlar ile eşleştiriniz.

10. II. Mehmet fetih hazırlığı olarak Anadolu Hisarı’nın karşısına 1452 yılında inşa ettirdiği sur.
Cevap: Rumeli Hisarı

11. Avrupalıların siyasi manevralarla ticaret ve gümrük konularında elde ettikleri kolaylıklar ve ayrıcalıklar düzenine verilen ad.
Cevap: Kapitülasyon

12. Dulkadiroğluları Beyliği’ne son verilerek Anadolu Türk siyasi birliği büyük ölçüde sağlandığı savaş.
Cevap: Turnadağ

13. Osmanlı Devleti Doğu Akdeniz’i kontrol altına almak için 1571’de fethettiği ada.
Cevap: Kıbrıs

14. Geniş bir bakış açısı ve güçlü bir adalet anlayışına sahip olan I. Süleyman’a çok sayıda kanun düzenlediği için verilen unvan.
Cevap: Kanuni

15. XVI. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Anadolu ve İran coğrafyasında uzun süre mücadele ettiği devlet.
Cevap: Safevi

16- 19. soruları metni okuyarak cevaplayınız.

Baba-Oğul Taht Mücadelesi

Şehzade Selim, Trabzon’dayken babasının hükümdar olarak gücünün iyice zayıfladığını ve abisi Ahmet’in babasından sonra tahta çıkabileceğini fark etmişti ancak Yavuz böyle bir durumu kabul edemezdi. Bu yüzden taht için hazırlıklara başladı. Trabzon’da vali iken komşu ülkelere yaptığı başarılı gaza hareketiyle yeniçeriler arasında ünlenmeye başlamıştı. Onun bu başarıları gaza hareketinin tekrar canlanacağına ve Safevi tehdidinin bertaraf edilebileceğine olan inancı güçlendiriyordu. Şehzade Selim, Trabzon dışında sancak istediyse de kendisine Giresun çevresi gösterilince iktidarı zorla ele geçirmeye karar verdi. Babasından izinsiz oğlu I. Süleyman’ın bulunduğu Kefe’ye gitti. Bu durum padişahı tedirgin edince Selim’i durdurabilmek için kendisine Menteşe Sancağı verildiyse de Şehzade Selim buna yanaşmayarak Rumeli’nde bulunan Silistre Sancağı’nı istedi. Bu isteği mümkün değildi çünkü Fetret Devri’nin kötü izleri sebebiyle Rumeli’nde hiçbir şehzadeye sancak verilmiyordu. Şehzade Selim ise buradan yer isteyerek ciddi bir hesaplaşmayı babasıyla yapacağını hissettirmişti.

Yanındaki orduyla Akkirman’ı kuşatan Selim, burayı alamayınca Kili civarına geçti. Beraberindeki 3 bin kişiyle Edirne’ye doğru yola çıktı. Çukurçayır denilen yerde babasıyla karşılaştı. Onunla yüz yüze görüşmek istediyse de bu isteği kabul edilmedi ancak iki taraf arasında mutabakat sağlandı. Şehzade Selim’e sancak olarak Semedire sancağı verildi ve Macarlar ile savaşmak için izin verildi. Bunun yanında babası, Selim’e kendisi padişah olduğu müddetçe şehzadelerden herhangi birini saltanat makamına geçirmeyeceğine dair söz verdi. Buna rağmen II. Bayezid, tahta Şehzade Ahmet’in oturmasını istemekteydi. Bu durumu anlayan Şehzade Selim, babası ile yüz yüze görüşmek istedi. Şehzade Selim’in Çorlu yakınlarında kalabalık ve silahlı bir şekilde babasının yanına gelmesi, II. Bayezid’i sinirlendirdi ve oğlunun ordusuna saldırarak kolay bir şekilde orduyu dağıttı ancak Selim’i destekleyen yeniçeriler, padişaha baskı yaparak Selim’in tahta çıkmasını sağladılar. Böylece II. Bayezid, daha sağken oğlu lehine tahttan çekilmek zorunda kaldı.

16. Şehzade Selim’in Rumeli’de sancak istemesinin nedenleri neler olabilir?
Cevap: Şehzade Selim, Rumeli’de sancak istemesinin nedenleri arasında Safevi tehdidiyle başa çıkma isteği, Trabzon’daki gücünün azalması ve tahta geçme şansını değerlendirmek istemesi gibi faktörler etkili olabilir.

17. Yeniçeri Ocağında Şehzade Selim’in hükümdar olması fikrinin oluşmasının sebebi nedir?
Cevap: Yeniçeri Ocağı’nda Şehzade Selim’in hükümdar olması fikri, onun Trabzon’daki başarıları ve Safevi tehdidini bertaraf etme konusundaki inancı nedeniyle yeniçeriler arasında destek bulmuş olabilir.

18. Şehzade Selim’in, babası sağken ona karşı taht mücadelesine girmesinin sebebi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kut anlayışı gereği tahtın gerçek sahibi olması
B) Babasının hükümdarlık vazifelerini yapamadığını düşünmesi
C) Bazı devlet adamlarının Selim’in tahta çıkmasını istemesi
D) Doğu’da Safevi tehlikesinin baş göstermesi
E) II. Bayezid’in, taht için Şehzade Ahmet’i uygun görmesi
Cevap: E

19. II. Bayezid, Şehzade Selim’in Rumeli’de ısrarlı sancak talebini reddetmiştir. Bu isteği geri çevirmesinin nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Fetret Devri’nde olumsuz tecrübenin yaşanması
B) Rumeli’nin İstanbul’a yakın olması
C) Şehzade Selim’in devleti bölmek istemesi
D) Kardeşlerinin Rumeli’de sancaklarının olması
E) Şehzade Selim’in yönetimde tecrübesiz olması
Cevap: A

20-24. soruları metni okuyarak cevaplayınız.

Tunus’un Alınması

XVI. yüzyılda İspanya ve Osmanlı Devleti tarih sahnesinde hızla yükselmiştir. İspanya altın çağını Osmanlı Devleti ise muhteşem yüzyılını yaşıyordu. İspanya 1492 yılında, Müslümanların İspanya’daki son sığınağı olan Gırnata’yı işgal ederek iç sorunlarını hızla çözmüştür. İspanya Haçlı savaşını Endülüs’ten Kuzey Afrika’ya taşımıştır. Bu amaçla Katolik İspanyol kralları, Fas’tan Mısır’a kadar Kuzey Afrika’da yer alan birçok İslam şehrini işgal etmiştir. Akdeniz’i kontrol altında tutmak için yoğun çaba harcamışlardır. Aynı dönemde İslam ülkeleri içinde ön plana çıkan Osmanlı Devleti, özellikle Mısır’ı ele geçirdikten sonra (1517) Kuzey Afrika ve Akdeniz üzerinde etkili olmaya başlamıştır. Barbaros kardeşlerin yardımıyla önce Cezayir, bir süre sonra da Trablusgarp ve Tunus’u ele geçirerek Kuzey Afrika’da söz sahibi olmuştur. Akdeniz hâkimiyeti için stratejik öneme sahip Rodos, Malta ve Kıbrıs gibi adaların fethedilmesi için çalışılmıştır. Malta hariç diğer iki adayı hâkimiyetine almıştır. Osmanlı ve İspanya devletleri XVI. yüzyıl boyunca Akdeniz, Kuzey Afrika ve Doğu Avrupa’da hâkimiyet mücadelesi vermiştir. Bu rekabet alanlarının en önemlilerinden birisi de jeopolitik ve stratejik konumu sebebiyle Tunus topraklarıydı. Tunus’un kaybedilmesi İspanya açısından Akdeniz ticareti ve Güney İtalya topraklarının tehdit altına girmesi demekti. Osmanlı Devleti için ise Kuzey Afrika’daki eyaletleriyle bağlantılarının kesilmesi ve Akdeniz’deki ticari faaliyetlerin zarar görmesi anlamına gelmekteydi. Tunus Müslümanların elindey- ken bir süre sonra İspanya Tunus’u ele geçirmiştir. Cezayir ve Trablusgarp arasında güçlü bir Haçlı üssü kurulmuştur. Bunun üzerine Osmanlı Devleti sefer düzenleyerek 1574 yılında Tunus’u kesin olarak sınırlarına katmıştır.

20. İspanya, Kuzey Afrika’daki İslam beldelerini neden işgal etmiştir?
Cevap: İspanya, Kuzey Afrika’daki İslam beldelerini işgal etmek istemiştir çünkü bu bölgeleri kontrol altına alarak Akdeniz’i denetlemek, ticaret yollarını güvence altına almak ve Güney İtalya topraklarına olan erişimini güçlendirmek istemiştir.

21. Osmanlı Devleti ile İspanya’nın karşı karşıya gelmesinin sebepleri nelerdir?
Cevap: Osmanlı Devleti ile İspanya’nın karşı karşıya gelmesinin sebepleri, her iki devletin de Akdeniz ve Kuzey Afrika’da hâkimiyet mücadelesi vermesi, stratejik adaları ele geçirme isteği, ticaret yollarının kontrolü, ve jeopolitik çıkarlarından kaynaklanmıştır.

22. Osmanlı Devleti, Rodos ve Kıbrıs adalarını niçin ele geçirmiştir?
Cevap: Osmanlı Devleti, Rodos ve Kıbrıs adalarını Akdeniz’deki stratejik önemi ve ticaret yollarının kontrolü için ele geçirmiştir.

23. Tunus, XVI. yüzyılda Kuzey Afrika’da nasıl bir jeopolitik öneme sahipti?
Cevap: Tunus, XVI. yüzyılda jeopolitik öneme sahipti çünkü bu bölge, Akdeniz’de stratejik bir konuma sahipti ve hem Osmanlı Devleti hem de İspanya için ticaret ve askeri açıdan önemliydi.

24. Tunus’un İspanya’nın eline geçmesinin Osmanlı Devleti’ne etkileri neler olmuştur?
Cevap: Tunus’un İspanya’nın eline geçmesi, Osmanlı Devleti için Kuzey Afrika’daki bağlantılarının kesilmesi ve Akdeniz’deki ticari faaliyetlerin zarar görmesi anlamına gelmiştir. Ancak Osmanlılar sonunda 1574 yılında Tunus’u geri almışlardır.

25-33. çoktan seçmeli soruları okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz.

25. Osmanlı Devleti’nin, Kuzey Afrika’da bulunan Tunus’u almak istemesinin sebepleri arasında
I. Kuzey Afrika’daki eyaletlerle bağlantıyı kolaylaştırmak
II. Akdeniz’deki ticaret faaliyetlerini kolaylaştırmak
III. İspanya’daki Müslümanlara yardımı kolaylaştırmak
hangileri gösterilemez?

A) Yalnız I B)Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III
Cevap: C

26. Fatih Sultan Mehmet, İstanbul’u fethettikten sonra Fener Rum Patrikhanesine son vermemiş ve II. Gennadios’u patrik ilan etmiştir. Fatih’in Osmanlı Devleti’nde patrikhanenin devam etmesini istemesinde aşağıdakilerden hangisi etkili olmuştur?

A) Hristiyanlığın Katolik mezhebini koruma altına almak
B) Osmanlı Devleti’ndeki tüm azınlıkları temsil edecek bir merkez bırakmak
C) Ülke içinde çıkabilecek mezhep savaşlarına son vermek
D) Devlete karşı oluşabilecek Hristiyan birliğini bölmek
E) Ülkesindeki Ortodoks mezhebi ile Katolik mezhebini birleştirmek
Cevap: D

27. Yavuz Sultan Selim, şehzadeliği döneminde Trabzon’da iyi bir idarecilik tecrübesi kazandı. Osmanlı Devleti için büyük bir tehdit olan Şah İsmail’in faaliyetlerini yakından takip etti. Bu doğrultuda sınır hatlarındaki kalelerin tamir edilip sahillerin emniyeti için gemi yapımının gerekliliğini babası II. Bayezid’e rapor etti. Bu parçaya göre aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?

A) Yavuz Sultan Selim, Trabzon’u imar etmiştir.
B) Şah İsmail ile sınır çatışmaları yaşamıştır.
C) II. Bayezid, şehzadenin fikrine değer vermemiştir.
D) Yavuz Sultan Selim, babası ile iktidar mücadelesine girmiştir.
E) Sancağa çıkma uygulamasının birçok faydası vardır.
Cevap: E

28. Fatih Sultan Mehmet, İstanbul’un Fethi’nden sonra Amasra, Sinop, Trabzon ve Kırım’ı topraklarına kattı. Yine Ege adalarında fetih hareketi yürüten Fatih, Rodos’u kuşattıysa da alamadı. Fatih Dönemi ile ilgili verilen bilgilerden aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

A) İstanbul’un Fethi’yle Osmanlı donanması zirve dönemini yaşamıştır.
B) Fatih, Karadeniz’i bir Türk gölü hâline getirmek istemiştir.
C) Fatih, Akdeniz’de üstünlüğü ele geçirme amacıyla adımlar atmıştır.
D) Karadeniz ve Akdeniz’de Osmanlı donanması savaşlar yapmıştır.
E) Fatih, Anadolu Türk birliğini sağlama yolunda birtakım fetihler yapmıştır.
Cevap: A

29. Kanuni Sultan Süleyman, batıda Habsburglara karşı başarılı savaşlar yaparken doğuda da Safevi Devleti’ne karşı başarılı seferler düzenlemiştir. Osmanlı donanması, Akdeniz’de de ciddi bir güç hâline gelmiştir.
Metindeki bilgilere göre
I. Osmanlı Devleti’nin doğuda ve batıda karşısına çıkacak bir güç kalmamıştır.
II. Osmanlı Devleti doğudaki ve batıdaki devletlere üstünlüğünü kabul ettirmiştir.
III. Osmanlı Devleti karada bir güç olduğu gibi denizde de güçlü bir devlet olmuştur.
verilenlerden hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
Cevap: C

30. Osmanlı Devleti, doğuda ve güneyde Akkoyunlar, Safeviler ve Memlûk Devleti ile mücadele etmiştir.
Osmanlı Devleti’nin bu mücadelesinin sebepleri arasında
I. Türk İslam birliğini gerçekleştirmek
II. Ticaret yollarının güvenliğini sağlamak
III. Mutlak monarşiyi hâkim kılmak
hangileri bulunmaz?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III
Cevap: C

31. Avrupalılar, Yeni Dünya’dan getirdikleri tarımsal ürünlerden domates, patates ve mısır gibi bitkiler sayesinde halkın açlık sorununu büyük oranda çözmüşlerdir. Altın, gümüş gibi değerli madenleri taşıyarak Avrupa’nın zenginleşmesini sağlamışlardır.
Bu bilgilere göre
I. Yeni Dünya, Eski Dünya’yı ekonomik ve sosyal yönden etkilemiştir.
II. Avrupalılar, Yeni Dünya’ya sömürge amacıyla gitmişlerdir.
III. Altın ilk kez Yeni Dünya’da ortaya çıkmıştır.
hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
Cevap: D

32. Bir gayrimüslimin Osmanlı Devleti’nde kalabilmesi ancak padişahın izniyle olmuştur. Padişahtan ahitname alan bir gayrimüslim, Osmanlı ülkesine güven içerisinde rahatça girmiştir. Osmanlı Devleti istediği herhangi bir devlete siyasi, sosyal ve ekonomik katkılar sunan kapitülasyonlar vermiştir. Kapitülasyonlar, Osmanlı Devleti’ne müttefik olabilecek devletlere verilmiştir. Başlangıçta her padişah döneminde yenilenen kapitülasyonlar sonradan sürekli hâle getirilmiştir. Osmanlı Devleti güçlü iken verilen kapitülasyonlardan fayda sağlamıştır. Kapitülasyonlar, Sanayi İnkılabı’ndan sonra Osmanlı ekonomisine büyük zararlar vermiş ve Osmanlı Devleti’nin yıkılışında etkili olmuştur. Kapitülasyonlarla ilgili verilen bilgiye dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

A) Osmanlı Devleti istediği bir devlete kapitülasyon vermiştir.
B) Kapitülasyonların içeriği verilen devletlere göre değişmiştir.
C) Kapitülasyonların Osmanlı Devleti’ne olumlu katkıları da olmuştur.
D) Osmanlı Devleti kapitülasyonları siyasi bir araç olarak kullanmıştır.
E) Kapitülasyonlarda karşılıklı eşitlik ilkesi her dönemde ön planda tutulmuştur.
Cevap: E

33. Barbaros Hayrettin Paşa, donanmayı yeniden düzenleyerek Fransa’nın desteği ile Habsburgların deniz gücüne karşı mücadeleye başlamıştır. Fransa, Osmanlı Devleti’ni İspanya’ya karşı özellikle İtalya kıyılarına çekmek isterken Osmanlı Devleti, ağırlığı Kuzey Afrika’ya vermiştir. Bu parçaya göre aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?

A) Fransa ile İspanya’nın ortak çıkar bölgeleri yoktur.
B) Fransa, Osmanlı Devleti’nin menfaatine çalışmak istememiştir.
C) İtalya, Fransa’nın stratejik politikası arasında yer almamıştır.
D) Osmanlı Devleti, Fransa’nın stratejik isteğine uymuştur.
E) Kuzey Afrika sömürge alanları arasında yer almamıştır.
Cevap: A

34. soruda soruların altında bırakılan boşluklara cevaplarını yazınız.

İstanbul'un Fethi (1453)

Osmanlı Devletinin Fetih için yaptığı hazırlıklar --> Osmanlı Devleti top dahil yeni teknolojilere yatırım yaptılar.
Bizans'ın savunma için yaptığı hazırlıklar --> Surların onarılmış olması ve savunma ordusunun hazır bulunması

İstanbul’un Fethi’ni Gerekli Kılan Nedenler --> İstanbul'un stratejik konumu ve Bizansın zayıflaması
İstanbul’un Fethi’nde Uygulanan Savaş Taktikleri --> Topların etkili kullanımı ve surların zorlanması
İstanbul’un Fethi’nin Türk-İslam Dünyası Açısından Sonuçları --> İslam dünyasında büyük bir sevinç ve güçlenme kaynağı oldu.
İstanbul’un Fethi’nin Dünya Tarihi Açısından Sonuçları --> Orta Çağ'ın sonunu işaret edip Rönesans'ı hızlandırdı.