10. Sınıf Meb Türk Dili ve Edebiyatı Nefes Cevapları

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 98 Cevabı

1. “Düşmanın attığı taş değil dostun attığı gül yaralar beni.” sözünden anladıklarınızı sınıfta sözlü olarak paylaşınız.

Hallac-ı Mansur, cezbe ve sekir halinde söylediği ve mazur bulunduğu Ene’l-Hak cümlesi yüzünden idama mahkûm edilir. Onu asılacağı meydana getirdiklerinde etrafta mahşerî bir kalabalık vardır. Hallac-ı Mansur darağacını görünce güler ve kalabalık arasında gördüğü dostu Şibli’den seccade isteyerek iki rek’at namaz kılar. Ardından şöyle duâ eder: “Allah ım burada senin dinin uğruna gayrete düşüp beni öldürmek için toplananların suçlarını affet.” Bu esnada kalabalık içinden özellikle düşmanları, fırsat bu fırsat diye Hallac-ı Mansur’a taşlar atarlar. Hallac-ı Mansur bunlara ah bile demez hatta tebessüm eder, ama dostu Şibli ağlayarak kırmızı bir gül atınca Hallac-ı Mansur inler ve şöyle der: “Taş atanlar avam takımı, bilmiyorlar, halden anlamazlar. Onların taşı bizi incitmez ama halden anlayan bir dostun attığı gül bile bizi incitti, canımızı acıttı.” 

İnsan hayata daha çok dostlarıyla, sevdikleriyle tutunur. Sevinçlerini onlarla paylaşarak arttırırken, acılarını hüzünlerini yine onlarla paylaşarak azaltır. Kişi, tanımadığı kimselerden bir kötülük, bir haksızlık gördüğünde çok incinmez, en azından hayal kırıklığına uğramaz ama dostundan gördüğü küçük bir eziyete bile katlanması çok zor olur. 

2. Türk kültüründe “ney” tasavvuf anlayışıyla özdeşleşmiştir. Buna benzer başka örnekler verebilir misiniz?

Mevlevilik deyince akla ilk sema gelir. Sözlük olarak; musiki ezgisi dinlerken vecde gelip hareket etmek, kendinden geçip dönmektir. Hz. Mevlana döneminde belli bir düzene bağlı kalmaksızın dini ve tasavvufi bir heyecan vesilesiyle yapılırken daha sonra Sultan Veled ve Ulu Arif Çelebi döneminden başlayarak Pir Adil Çelebi dönemine kadar ciddi bir disiplin içerisine alınmış sıkı bir düzene bağlanmış yorumu öğrenilir ve öğretilir olmuştur. Sema sembolik açıdan kainatın var oluşunu, insanın dünyada dirilişini, Allaha olan aşk ile hareket edişini ve kulluğunu fark edip İnsan-ı Kamil’e doğru yol alışını ifade eder. Sema eden kişilere ise semazen adı verilir. Mevlana’nın düşünceleri incelendiğinde ney’in sema kadar önemli bir yeri olduğu görülmektedir. Ney tasavvufta insanı temsil eder. Ney kamıştan yapılır ve kamış bataklıkta yetişir. İlk başlarda yani bataklıktan koparıldığında hiçbir işe yaramayan ney içi boşaltılıp kurutulduktan sonra inlemeye yani içinden insanları etkileyen o sesi çıkarmaya başlamaktadır. 

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 99 Cevabı

1. Metne göre, Hak yolunda ilerleyen insanı yolundan döndürecek olan nedir?

Cevap: Şeytan

2. Metinde “dost” olarak hitap edilen kimdir? Dizelerden örneklerle açıklayınız.

Cevap: Tasavvuf edebiyatı olduğu için Dervişler ve Pirler

3. Metinde tasavvufla ilgili daha önce öğrendiğiniz hangi unsurlara rastlamaktasınız? Belirtiniz.

Cevap: Pir, Sufi, Şah, İnsan-ı Kamil, cübbe

4. Metinde insan-ı kâmil olarak bilinen iki kişi kimdir?

Cevap: Mustafa( Hz. Muhammed) Murtaza (Hz. Ali)

5. Metnin temasını bulunuz.

Cevap: Allah- Pir Aşkı

6. Metnin dil ve anlatım özellikleriyle ilgili neler söylenebilir? Örneklerle açıklayınız.

Cevap: Sade yalın halkın anlayabileceği bir dil vardır. Bunun yanında arapça tamlamalar da göze çarpar. Ör: Kıble-i can

7. Okuduğunuz metinde dönemin sosyal ve kültürel unsurlarıyla ilgili hangi özellikler verilmiştir? Dizelerden örneklerle açıklayınız.

Cevap: Tekkelerin varlığı, Dini hayatın ön planda olduğu bir yaşam. Örneğin 4. dörtlük. 

8. Metinde ahengin, hangi unsurlarla sağlandığını belirleyiniz.

Cevap: Redif- Kafiye- Aliterasyon ve Asonans

10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 100 Cevabı

1. Okuduğunuz dizelerde geçen “kıble-i cân, gayr-ı îman, şeyâtîn, sofî-i sâlûs” gibi kelimeleri telaffuz ederken nelere dikkat edersiniz?

Cevap: Uzun harflere ve tamlama eklerine.. Çünkü bu tamlamalar arapça veya farsça kelimelerden oluşmaktadır.

2. Okuduğunuz metindeki “Pîrin hüsnüni severem” dizesinde geçen altı çizili bölüm belirtili isim tamlaması örneğidir. Belirtili isim tamlamalarında örnekte görüldüğü gibi tamlayan -ın (-in, -un, -ün), tamlanan ise -ı (-i, -u, -ü) eklerini alır.

3. Buna göre aşağıdaki dizelerde yer alan belirtili isim tamlamalarını bularak tamlamaların altını
çiziniz.

ORMAN
“Su değil, mevsimin havâsı akan,
Duyduğun yaprağın, dalın sesidir;
Suda yıldızların parıltısıdır
Bu karanlıkta bâzı bâzı çıkan…”

• mevsimin havâsı
• yaprağın sesi
• dalın sesi

Aşağıda verilen dörtlükleri temaları yönüyle karşılaştırınız.

“Bâd-ı sabâ selâm söyle o yâre
Mübârek hâtırı hoş mudur nedir
Nideyim yitirdim bulamam çâre
Mestân elâ gözler yaş mıdır nedir”

“Bu dervişlik bir dilektir
Bilene büyük devlettir
Yensiz yakasız gömlektir
Giyemezsin demedim mi”

Cevap: İlk dörtlükte beşeri olan aşk yani bir kadına duyulan aşk söz konusu iken ikinci dörtlükte ise Allah aşkından tasavvuf düşüncesinden bahsedilmektedir.