10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 119-120 Cevapları Öğün Yayınları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Okuduğunuz şiirden alınmış aşağıdaki dizelerde geçen altı çizili kelime ve kelime gruplarının anlamını metindeki bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahmininizi kaynaklardan yararlanarak kontrol ediniz.

Estergon Kal’ası su başı hisar
Baykuşlar çağrışır bülbüller susar
Kâfir bayrağını burcuna asar
Akma Tuna akma ben bir dertliyim
Yâr peşinde koşar kara bahtlıyım

su başı: su kenarı, suyun yanı başı
çağrışmak: 1. birbirini çağırmak.2. hep birden bağırarak yaygara etmek.
burç: kale çıkıntısı
asar: bir şeyi, bir yere iliştirip aşağıya doğru sarkıtmak.
dertli: derdi bulunani sıkıntıları olan
kara bahtlı: Yaşayışı, hayatı sürekli kötü, mutsuz…

2. Türkülerin konularını çoğunlukla sevgi, doğa, özlem, acı, güzellik, yiğitlik, ayrılık ve çeşitli yaşanmış olaylar, bir başka deyişle yaşamın kendisi oluşturduğuna göre siz de okuduğunuz şiirin temasını belirleyiniz.
Cevap: Şiirde tema olarak Estergon Kalesinin kaybedilmesi konusunun işlendiğini görmekteyiz. Acı, dert, hüzün anlatılmaktadır.

3. Şiirde ahengi sağlayan unsurlardan ölçü, kafiye ve redifi şiir üzerinde belirleyerek bunların şiire katkısını açıklayınız.
Cevap: Türkü dört bent ve kavuştaklardan oluşmuştur.

AHENK UNSURLARI
Ölçüsü: 11’li hece ölçüsü
Kafiye ve Redifleri:

Türkünün kafiye ve redifleri şöyledir:

durak / firak / ırak: -rak’lar zengin kafiyedir.
dertliyim / bahtlıyım: -im’ler redif -t’ler
kaya / bela / cefa:-a’lar yarım kafiyedir.
hisar / susar/ asar: -sar’lar zengin kafiyedir.
kal’a / hele / ele: ele’ler zengin kafiyedir.

4. Okuduğunuz şiirde edebiyat, sanat ve fikir akımlarının/anlayışlarınm yansımalarını değerlendiriniz.
Cevap: : Okuduğumuz şiir anonim halk şiirinin özelliklerini yansıtıyor. Türküler belli bir ezgiyle söylenir.

5. Okuduğunuz şiirdeki nazım biriminin, ölçünün ve kafiye seçiminin, kelimelerin düzenlenişinin, dizelerin yapısının ve şekil özelliklerinin içeriğe katkısını dikkate alarak okuduğunuz şiirin nazım biçimini ve nazım türünü tespit ediniz.

Nazım Birimi: Dörtlük

Birim Sayısı: Şiir 5 dörtlükten oluşmuştur

Tema: Şiirde tema olarak vatan, yurt sevgisi konusunun işlendiğini görmekteyiz.

Ölçü: Şiir 11’li hece ölçüsü ile yazılmıştır

6. Okuduğunuz şiirdeki mazmun, imge ve edebî sanatları belirleyerek bunların anlama katkısını değerlendiriniz.
Cevap: Edebi sanatlar ifadeye zenginlik katar, ifadenin etki gücünü artırır.

İmgeler: kemirir içimi sinsi bir firak

baykuşlar çağrışır, bülbüller susar

göklere ser çekmiş burçlar
Edebi Sanatlar:

“Kemirir içimi bir sinsi firak” dizesinde kapalı istiare ve teşhis sanatı vardır.

“Gönül yar peşinde…” dizesinde soyut-somut ilişkisi vardır. “Gönül” soyut bir kavramdır. Bununla “insan” kastedilerek ad aktarması (mecaz-ı mürsel) sanatı yapılmıştır.

Edebi sanatlar ifadeye zenginlik katar, ifadenin etki gücünü artırır.

Kişileştirme: Akma Tuna akma ben Dertliyim derken şair burada Tuna nehri ile insanmış gibi konuşmaktadır. Burada kişileştirme yapmıştır.
Kişileştirme: Baykuşlar çağrışır bülbüller susar dizesinde şair burada baykuş ve bülbülün kalenin verilmesinden ötürü dertli kederli olduklarını ve susup üzüldüklerini kast eder. Kişileştirme yapar.

7. Söyleyici, şiirin içeriğine ve aksettirdiği ruh durumuna göre karakter ve ses kazanır. Buna göre şiirde söyleyici ile hitap edilen kişi/varlık arasındaki ilişkiyi belirleyiniz.
Cevap: Türküde sade, yalın bir halk dili kullanılmıştır. Lirik bir söyleyiş hakimdir. Söyleyen aynı zamanda şairinde kendisidir.

8. Okuduğunuz şiirde, şiirin yazıldığı dönemin gerçekliğini yansıtan unsurları ve şiirin dönemin gerçekliğiyle ilişkisini tespit ederek şiirdeki millî, manevi ve evrensel değerler ile sosyal, siyasi, tarihî ve mitolojik öğeleri belirleyiniz.
Okuduğunuz türküden hareketle metnin tür özelliklerini ve günümüzdeki önemini aşağıya yazınız.

Cevap: Okuduğumuz şiir anonim halk şiirinin özelliklerini yansıtıyor. Türküler belli bir ezgiyle söylenir.

Bir ezgi eşliğinde söylenen halk şiirlerine “türkü” denir.
Türküler ana dörtlük veya üçlüklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. Türkülerdeki dörtlüklere Bent adı verilir. Nakaratlar, halk dilinde bağlama ve kavuştak olarak adlandırılır.
Kendisine özgü ezgilere yer verilmiştir.
Aşk, memleket, yurt, tabiat, sevgi konuları işlenerek yazılır.
Hece ölçülerinde 7,8 ve 11’li hece ölçüleri kullanılır.
Türküler kafiyeli olup “aaab cccb dddb”, “aaabb cccbb dddbb” veya “aaabcc dddbcc eeebcc” şeklindedir.
Ait oldukları bölgelerin isimlerini almışlardır.