10. Sınıf Biyoloji Kalıtım ve Biyolojik Çeşitlilik Konu Sonu Değerlendirme Soruları ve Cevapları

Aslanağzı bitkisinde eksik baskınlık durumu mevcuttur. Beyaz ve kırmızı bitkilerden oluşacak bitkiler pembe, ikinci nesildekiler ise beyaz, kırmızı veya pembe bitkiler olacaklardır. Buna göre;
K: Kırmızı, B: Beyaz

P: AKAK x ABAB
G: AK x AB
F1: AKAB (Pembe) 
G: AK, AB > Bu aşamadan sonra Beyaz veya Kırmızı genlere göre farklı renkte bitkiler oluşacaktır.
AKAK, AKAB, AKAB, ABAB
Fenotip oranı: 1:2:2
Genotip oranı: 1:2:1

Erkeğin babası AB grubundan ve Rh negatifmiş. Yani genotipi AB, rr'dir.
Buna göre; erkeğin fenotipi ise, AB Rr'dir. Demek ki erkeğin annesi Heterozigot Rr ya da homozigot RR olabilir. Bunu kesin olarak bilemeyiz.
Dişinin tam genotipi ise tamamen homozigot olduğu için, 00 rr'dir.

Buna göre boğa, inek ve yavruların genotiplerini bulunuz.

Sığırlarda kırmızı tüy geni beyaz tüy genine eş baskın halde bulunmaktadır. Bu sebeple kırmızı sığır ve beyaz inekler çiftleştiğinde ilk nesilde oluşacak tüm bireyler demir kırı renginde olacaktır. Bir sonraki nesilde ise demir kırı sığır ve inek çiftleştiğinde oluşabilecek yavrular kırmızı, beyaz veya demir kırı olabileceklerdir.
K: Kırmızı, B: Beyaz
P: KK x BB
F1: KB
KB x KB
F2: KK, KB, KB,BB
Genotip oranı > 1:2:1

5. İnsanlarda koyu göz rengi, açık göz rengine baskındır. Koyu göz rengine sahip bir erkek ile açık göz rengine sahip bir dişi evleniyorlar ve bu çiftin açık göz rengine sahip iki çocuklar oluyor. Buna göre dişi ve erkeğin genotipini bulunuz.

Koyu göz rengi geni baskındır ve buna K diyelim.

Açık göz rengi geni ise çekiniktir ve buna da k diyelim.

Bir kişinin (soruya göre kadın / dişi) açık göz rengine sahip olması için mutlaka kk yani homozigot çekinik olması gerekmektedir. Yani dişi kk genotipindedir. Bu kadın koyu renk göz rengine sahip bir erkekle evlenmiş ve meydana gelen çocukların her ikisi de açık göz rengine sahipmiş. Bu durumda baba yani erkek heterozigot yani Kk genotipindedir.

Kontrol etmek istersek: Kk (koyu renk gözlü erkek) ile kk (açık renk gözlü kadın) çaprazlamasından; %50 oranında Kk (heterozigot baskın yani koyu renk gözlü) ve %50 oranında kk (homozigot çekinik yani açık renk gözlü) çocuklar dünyaya gelebilir. Eğer erkek KK olsaydı, çaprazlama sonucunda doğabilecek tüm çocuklar Kk (heterozigot koyu renk gözlü) olacaklardı.

6. Bezelyelerde sarı tohum rengi, yeşil tohum rengine baskındır. Buna göre heterozigot sarı tohumlu bezelyeler çaprazlandığında oluşacak bireylerin fenotip ve genotip açılımları ne olur?
Bezelyelerde sarı tohum rengine: S diyelim.
Yeşil tohum rengine ise :s diyelim
heterozigot sarı tohumlu bezelyeler: Ss olacaktır.
Ss X Ss  çaprazlandığında ;a
oluşacak bireyler: SS (homozigot sarı), Ss (heterozigot sarı), Ss (heterozigot sarı), ss(homozigot yeşil) oluşur.

7. AaBbCcDd genotipindeki bir birey kaç çeşit gamet oluşturabilir? (Genler bağımsızdır.)

AaBbCcDd genotipindeki bir bireyin gametlerinin oluşmasında;

2ⁿ formülü kullanılır.
Heterozigot bireyler n sayısına yazılır.
Bu soruda 4 adet heterozigot bulunmaktadır> Aa, Bb, Cc, Dd
Dolayısıyla 2⁴= 16 adet gamet oluşur.

8. MmNnPp genotipindeki bir birey kaç çeşit gamet oluşturabilir? (Genler bağımsızdır.). 

Genlerin bağımsız bulundukları durumlarda gameş çeşidi hesaplanması açısından formül kullanılmamaktadır. "n" Heterozigot geni ifade etmek üzere 2ⁿ formülü ile hesaplanmaktadır. Buna göre;
2³ = 8 çeşit gamet bulunacaktır.

9. AaBbEE ile AaBbEe genotipli iki bireyin çaprazlanması sonucunda birinci bireyin abE fenotipinde ikinci bireyin aabbEe genotipinde olma olasılığı nedir?
AaBbEE ile AaBbEe genotipli iki bireyin çaprazlanması sonucunda birinci bireyin abE fenotipinde olmaz.Bunlar diploid canlılardır.Dolasıyla oluşacak birey haploid olamaz.
AaBbEE ile AaBbEe genotipli iki bireyin çaprazlanması sonucunda birey aabbEe genotipinde olabilir. Bu birey, abE X abE gametlerin çaprazlanması ile oluşur.

10. Bezelyelerde düz tohum, buruşuk tohum şekline baskındır. Baskın fenotipli düz tohumlu bezelyenin genotipini bulmak için hangi çaprazlama yapılır? Çaprazlamayı Punnett karesinde gösteriniz.
Bezelyelerde düz tohum(D), buruşuk tohum(d) şekline baskındır. 
Baskın fenotipli düz tohumlu bezelyenin genotipini bulmak için ; birey resesif bireyle çaprazlanır.
Baskın fenotipli düz tohumlu birey; DD ya da Dd olabilir.

11. Aşağıdaki soyağacında çocukların kan grupları verilmiştir. Soyağacındaki dişi ve erkeğin gruplarını bulunuz.

12. Babası renk körü olan bir kadının sağlam biar erkekle evlenmesi sonucunda meydana gelecek kız ve erkek çocukların renk körü olma olasılığı nedir?

Renk körlüğü X kromozomuyla geçen bir hastalıktır.
Kadının babası renk körü: XˣY
Demek ki kadının annesi sağlamsa genotipi XˣX, eğer annesi de hasta ise genotipi XˣXˣ olacaktır.
Her iki olasılığı da yazacağım;
Bu kadının sağlam bir erkekle evlenmesi sonucu;
XˣX  &  XY> XˣX, XˣY, XX, XY>bir kız taşıyıcı,bir kız normal, bir erkek hasta,bir erkek normal.
XˣXˣ & XY> XˣX, XˣY, XˣX, XˣY> Tüm erkek çocuklar hasta, kızlar ise taşıyıcıdır.

13. X kromozomunda taşınan çekinik bir özelliği katılım şeması aşağıdaki soyağacında verilmiştir.

K, L, M, bireylerinin 1, 2, 3 numarayla gösterilen bireylerle yapacakları evliliklerden olacak çocuklarda, bu özellikle ilgili,

Nedeni: İnsanlarda, dişiler 44 + XX, erkekler ise 44 + XY kromozom formülüne sahiptirler. Buna göre, erkek çocuktaki X kromozomu annesinden gelirken, Y kromozomu ise babasından gelir. Kız çocuklarda ise iki X kromozomundan biri anneden diğeri ise babadan gelir. Buna göre, öncülleri tek tek inceleyelim. K erkeği (XRY) kromozom yapısındadır. Hastalık yönüyle çekinik gen taşımadığından, anne hasta bile olsa hiçbir kız çocuk hasta olamaz. Çünkü babadan hep sağlam XR kromozomunu alacaktır. L dişisi (XrXr) kromozom yapısındadır. Bu anneden doğacak erkek çocuklarX kromozomlarını annelerinden alacaklarından hepsi hasta (XrY) olacaktır. L’nin kocası, XRY kromozom yapısındadır. Bu ailenin kız çocukları annesinden Xr kromozomunu, babasından ise XR kromozomunu alacaktır. Bu nedenle hepsi XRXr, yani taşıyıcı olacaktır. M’nin kromozom yapısı XRXr şeklindedir. Çünkü babası XRY kromozom yapısına sahiptir. Bu nedenle M’nin erkek çocukları % 50 ihtimalle renk körü olacaktır.

İnsanda kan grupları çok alelliğe örnektir. A ve B eş baskın, 0 çekinik özelliktedir. Rh+ baskın gen, Rh çekinik gendir. Kan alışverişlerinde kişinin kan grubunun Rh faktörü de önemlidir. 3. Bireyin genotipi AArr olamaz çünkü bu bireyin annesi 0 (genotipi 00 demektir) kan grubu olduğundan genotipinde mutlaka 0 kan grubu geni bulunmak zorundadır.

15. B kan grubundan bir anne ile A kan grubundan bir babanın 0 kan grubundan bir çocuklar olmuşsa anne ve babanın genotipleri nedir?
Eğer bir anne ve babanın çocukları 0 kan grubundaysa,
Anne ve babanın kan grubu fenotipleri şu şekildedir: 
Anne: B0 heterozigot,
Baba: A0 heterozigottur.
Kan gruplarında eş baskınlık bulunmaktadır.

16. Akraba evliliklerinin sakıncaları nelerdir? Yazınız.

Akraba evliliğinin en büyük sakıncası doğumdan kaynaklı ya mental ya da fiziksel aksaklıkların olduğu bireyler meydana gelebilir. En sık görülen hastalıklar aşağıda sıralanmıştır.

• Ölü doğumlar 
• Doğumsal doğum kusurları, 
• Malformasyonlar ve zeka geriliği
• Kan hastalıkları (hemofili, talasemi)
• kistik fibroz
• Kronik böbrek yetmezliği
• Yenidoğan şeker hastalığı

16. Gonozomlarda ayrılmama olayını örnekler vererek açıklayınız.

Gamet oluşumu sırasında gonozomların ayrılamaması ve aynı kutba gitmeleri durumu görülebilmektedir. Bu durum bir gamette iki gonozomun bulunup bir diğerinde gonozom bulunmamasına sebebiyet vermektedir. Bu durum bir takım problemlere yol açmaktadır. Dişilerde bulunan gonozomlarda ayrılmama sonucunda klinifelter erkek, turner dişi veya süper dişi oluşmaktadır. 
Klinifelter erkek, zigotun XXY halinde olması durumudur. Fiziksel olarak uzun kollu ve bacaklı, kısır bireylerdir.
Turner dişi, zigotun X0 olması halidir. Fiziksel olarak normal dişilerden biraz daha küçük ve kısa boyludurlar. Parmakları kısa, küttür ve boyunlarında deri kıvrımları bulunur.
Süper dişi, zigotun XXX halinde olmasıdır. Bu bireylerin bir çoğu normal ve doğurgan iken bir çoğu kısırdır ve öğrenme güçleri bulunmaktadır.

17. Aşağıdakilerin hangisinde ortaya çıkmış olan fenotiplik farklılık kalıtsaldır?
A) Van kedisinin gözlerinin birbirinden farklı renkte olması
B) Bir ağacın daha çok ışık alan üst yapraklarının alt yapraklarından küçük olması
C) Arı larvalarının, farklı besinlerle beslenmelerine bağlı olarak kraliçe ya da işçi arı olarak gelişmesi
D) Karanlık ortamda tutulan bitkinin açık renkli olması 
E) Ortanca bitkisinin yetişriği toprağın asitliğine göre çiçek renginin değişmesi 

A) Van kedisinin gözlerinin birbirinden farklı renkte olması>Bu farklılık kalıtsaldır.
B) Bir ağacın daha çok ışık alan üst yapraklarının alt yapraklarından küçük olması> tamamen çevresel faktörlerdir.
C) Arı larvalarının, farklı besinlerle beslenmelerine bağlı olarak kraliçe ya da işçi arı olarak gelişmesi> Modifikasyon
D) Karanlık ortamda tutulan bitkinin açık renkli olması> Adaptasyon
E) Ortanca bitkisinin yetiştiği toprağın asitliğine göre çiçek renginin değişmesi>Modifikasyon

Canlıların Genotipinde meydana gelen değişiklikler kalıtsaldır ve dölden döle aktarılır. Van kedisinin gözlerinin birbirinden farklı renkte olması bir mutasyon olayıdır ve mutasyon olayları kalıtsaldır.

18. Kırmızı gözlü ve bu karakter yönünden heterozigot olan dişi bir Drosophila (Drozofila), beyaz gözlü erkek bir Drosophila ile çaprazlandığında F1 dölünde göz rengi bakımından kaç çeşit fenotip beklenir? (Kırmızı göz rengi karakteri, beyaz göz rengi karakterine dominanttır.)

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Cevabınızın nedenini açıklayınız.

Monohibrit çaprazlama yöntemi ile çaprazlama yapacak olursak;
K: kırmızı, k: beyaz
Kk x kk
Kk, Kk, kk, kk
Fenotip oranı: %50 Kırmızı, %50 Beyaz
Genotip oranı: %50 Kk, %50 kk
Cevap B seçeneğidir.

19. A Rh+ anne ile B Rh olan babanın, 1. çocukları 0 Rh, 2. çocukları A Rh+, 3. çocukları B Rh kan grubundadır.

Kan gruplarıyla ilgili olarak bu ailedeki anne, baba, 2. çocuk ve 3. çocuğun genotipleri aşağıdakilerden hangisidir? 
         Anne       Baba       2.çocuk     3.çocuk
A)     AA Rr      B0 Rr       AA Rr        BB Rr
B)     A0 RR     B0 rr         A0 Rr        B0 rr
C)     A0 Rr      BB Rr       A0 Rr         B0 rr
D)     A0 Rr      B0 rr         A0 Rr         B0 rr
E)     A0 Rr      BB Rr       A0 RR        BB Rr

Cevabınızın nedenini açıklayınız. 

"A Rh+ anne ile B Rh olan babanın, 1. çocukları 0 Rh, 2. çocukları A Rh+, 3. çocukları B Rh kan grubundadır." ifadesinde bireylerin genotiplerini açarsak;

Anne: A0 Rr
Baba: B0 rr
1.çocuk:00 rr
2.çocuk:A0 Rr
3.çocuk:B0 rr'dir.

Doğru cevap D seçeneğidir.

20. Hh Kk MM nn XRXr genotipindeki bir bireyin hKMnXR genotipinde meydana getirme oranı nedir? (H, K, M, n genleri ayrı kromozom üzerindedir.)