Rahmân suresinin 46-77. ayetleri

46- وَلِمَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ “Rabbinin makamından korkan kimseye iki cennet vardır.”

“Rabbinin makamı”ndan murat,

Kulların muhasebe içi kıyam durmalarıdır.
Veya “Rabbinin murakabesi” manasınadır.
Veya “Rabbinin yanında hesap için duran kimsenin korkması gibi korkan” demektir.

“…iki cennet vardır.”

Bu cennetlerden biri, bu şekilde korkan insanlara, diğeri de cinlere verilecektir. Çünkü hitap iki fırkaya birden yapılmaktadır.

Veya herkes için iki cennet vardır:

İnancı için bir cennet,
Ameli için diğer bir cennet.
Veya bu cennetlerden biri tâat olarak yaptığı fiillere, diğeri de günahları terkine mükâfat olarak verilecektir.
Veya bir cennet amellerinin karşılığıdır, diğeri ise lütuf olarak verilir.
Veya biri ruhanî cennet, diğeri cismanî cennettir. Benzeri bir durum bundan sonra gelen ikili ifadeler için de geçerlidir.

47- فَبِأَيِّ آلَاء رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ “O hâlde, Rabbinizin hangi nimetlerini yalanlıyorsunuz?”

48- ذَوَاتَا أَفْنَانٍ “İkisinin de çeşitli ağaçları, meyveleri vardır.”

Veya bundan murat dalları bol ağaçtır. Burada tahsisen zikri, böyle ağaçların

Yapraklı ve meyveli olması,
Ayrıca gölgesinden de yararlanılmasıdır.

49- فَبِأَيِّ آلَاء رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ “O hâlde, Rabbinizin hangi nimetlerini yalanlıyorsunuz?”

50- فِيهِمَا عَيْنَانِ تَجْرِيَانِ “İkisinde de akan iki kaynak vardır.”

Bu pınarlar, cennet ehlinin isteğine göre yukarıya veya aşağıya doğru akarlar.

Denildi ki: Bunlardan biri tesnîm, diğeri ise selsebildir.[2>

51- فَبِأَيِّ آلَاء رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ “O hâlde, Rabbinizin hangi nimetlerini yalanlıyorsunuz?”

52- فِيهِمَا مِن كُلِّ فَاكِهَةٍ زَوْجَانِ “İkisinde de her türlü meyveden iki sınıf vardır.”

Her meyveden iki sınıf olması,

Biri daha önceden bilinmeyen, diğeri ise bilinen,
Biri yaş, diğeri kuru... şeklinde olabilir.

53- فَبِأَيِّ آلَاء رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ “O hâlde, Rabbinizin hangi nimetlerini yalanlıyorsunuz?”

54- مُتَّكِئِينَ عَلَى فُرُشٍ بَطَائِنُهَا مِنْ إِسْتَبْرَقٍ “Astarları atlastan döşeklere yaslanırlar.”

İç astarları böyle kıymetli malzemeden olursa, ya dışları nasıl olur, sen kıyas et.

وَجَنَى الْجَنَّتَيْنِ دَانٍ “Bu iki cennetin meyveleri yakındır.”

Her iki cennetten meyveleri koparıp almak son derece kolaydır, hem oturan, hem de yaslanan o meyvelere ulaşır.[3>

55- فَبِأَيِّ آلَاء رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ “O hâlde, Rabbinizin hangi nimetlerini yalanlıyorsunuz?”

56- فِيهِنَّ قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ “Onlarda bakışlarını sadece eşlerine çevirmiş dilberler vardır.”

“Onlarda” ifadesinden murat cennetlerdir.

Veya o cennetlerdeki mekânlar ve köşklerdir.

Veya, biraz önce nazara verilen iki cennet, iki pınar, meyveler ve döşekler şeklindeki nimetlerdir.

لَمْ يَطْمِثْهُنَّ إِنسٌ قَبْلَهُمْ وَلَا جَانٌّ “Onlara eşlerinden önce ne bir insan,ne bir cin dokunmuştur.”

57- فَبِأَيِّ آلَاء رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ “O hâlde, Rabbinizin hangi nimetlerini yalanlıyorsunuz?”

58- كَأَنَّهُنَّ الْيَاقُوتُ وَالْمَرْجَانُ “Sanki onlar yâkut ve mercandırlar.”

Yanakları yakut gibi kırmızı, ciltleri ise inci gibi beyaz ve pürüzsüzdür.

59- فَبِأَيِّ آلَاء رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ “O hâlde, Rabbinizin hangi nimetlerini yalanlıyorsunuz?”

60- هَلْ جَزَاء الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ “İyiliğin karşılığı, iyilikten başka nedir?”

Ameli güzel yapmanın mükâfatı, güzel bir karşılıktır. O da cennettir.

61- فَبِأَيِّ آلَاء رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ “O hâlde, Rabbinizin hangi nimetlerini yalanlıyorsunuz?”

62- وَمِن دُونِهِمَا جَنَّتَانِ “Bu ikisinden başka iki cennet daha vardır.”

63- فَبِأَيِّ آلَاء رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ “O hâlde, Rabbinizin hangi nimetlerini yalanlıyorsunuz?”

Önce bahsedilen iki cennet, Allahtan korkan üst düzey kullar (mukarrabîn) içindir. Burada anlatılan iki cennet ise, daha alt düzeyde olan ashab-ı yemin içindir.[4>

64- مُدْهَامَّتَانِ “(Bu cennetler) yemyeşildirler.”

Bu ifade, bu iki cennette daha çok yeryüzünde serpilmiş bitki ve hoş kokulu çiçekler tarzında bir durumu hissettirmektedir. Öncekinde ise ağaçlar ve meyveler daha ön plandadır. Bu farklılık, ikisi arasında olan farklılığı gösterir.

65- فَبِأَيِّ آلَاء رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ “O hâlde, Rabbinizin hangi nimetlerini yalanlıyorsunuz?”

66- فِيهِمَا عَيْنَانِ نَضَّاخَتَانِ “İkisinde de fışkıran iki pınar vardır.”

Bu da öncesinde anlatılan iki pınara nispetle daha aşağıdadır. Devamı da aynı şekildedir.

67- } فَبِأَيِّ آلَاء رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ “O hâlde, Rabbinizin hangi nimetlerini yalanlıyorsunuz?”

68- فِيهِمَا فَاكِهَةٌ وَنَخْلٌ وَرُمَّانٌ “İkisinde de her türlü meyve, hurma ve nar vardır.”

“Meyve” denildikten sonra hurma ve narın buna atfedilmesi, bu iki meyvenin üstünlüğünü beyan içindir.

Çünkü hurma meyvesi, hem meyve ve hem de gıdadır. Nar ise hem meyve ve hem de devadır. Ebu Hanife bu ayete dayanarak “bir kimse ben meyve yemeyeceğim” diye yemin etse, sonra da hurma veya nar yese yemin kefareti gerekmez” şeklinde delil getirmiştir.

69- فَبِأَيِّ آلَاء رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ “O hâlde, Rabbinizin hangi nimetlerini yalanlıyorsunuz?”

70- فِيهِنَّ خَيْرَاتٌ حِسَانٌ “İçlerinde güzel huylu, güzel yüzlü kadınlar vardır.”

71- فَبِأَيِّ آلَاء رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ “O hâlde, Rabbinizin hangi nimetlerini yalanlıyorsunuz?”

72- حُورٌ مَّقْصُورَاتٌ فِي الْخِيَامِ “Çadırlar içerisinde gözlerini yalnız kocalarına çevirmiş hûriler vardır.”

73- فَبِأَيِّ آلَاء رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ “O hâlde, Rabbinizin hangi nimetlerini yalanlıyorsunuz?”

74- لَمْ يَطْمِثْهُنَّ إِنسٌ قَبْلَهُمْ وَلَا جَانٌّ “Onlara eşlerinden önce ne bir insan, ne bir cin dokunmuştur.”

75- فَبِأَيِّ آلَاء رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ “O hâlde, Rabbinizin hangi nimetlerini yalanlıyorsunuz?”

76- مُتَّكِئِينَ عَلَى رَفْرَفٍ خُضْرٍ وَعَبْقَرِيٍّ حِسَانٍ “Yeşil yastıklara ve güzel işlemeli döşeklere yaslanırlar.”

77- فَبِأَيِّ آلَاء رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ “O hâlde, Rabbinizin hangi nimetlerini yalanlıyorsunuz?”