Osmanlı Devletinde Muharrem ayında kapı kapı dolaşıp ilahiler okuyarak erzak toplayan kişilere ne ad verilirdi

Kim Milyoner Olmak İster 19 Haziran Salı 684. Bölüm Yarışma Sorusu;

Yarışmacı Yonca GÖKSEL 49 yaşında emekli.

Soru : Osmanlı Devletinde Muharrem ayında kapı kapı dolaşıp ilahiler okuyarak erzak toplayan bir kısmı ile aşure yapıp kalanını satarak geçinen kişilere ne ad verilirdi

A- Gırgırcılar

B- Keşkülcüler

C- Goygoycular

D- Yaygaracılar

Doğru Cevap: Goygoycular

Goygoycular/Gogoycu Nedir, Ne Demek

Eskiden muharrem ayının ilk günlerinde gruplar halinde dolaşarak dilenenler için kullanılan bir tabir.
Eski İstanbul hayatında, Şehzadebaşı'nda Tabhâne (Tavhane) denilen vakıf binada oturan ve çoğunluğu Anadolu'­dan gelmiş kör. topal ve sakatlardan meydana gelen topluluk, muharrem ayı­nın girmesiyle birlikte önlerine gözleri gören bir rehber alarak şehir sokakları­na dağılırlardı. Birbirlerinin birer adım arkasında ve öndekinin sol omuzuna ve­ya değneğine tutunarak altışar kişilik gruplar halinde dolaşan goygoycular, mahalle halkı tarafından yiyecek ihti­yaçlarını karşılamak ve helva, aşure vb. yapmak üzere verilen erzakı, omuzla­rında taşıdıkları ortasından bölünmüş iki taraflı ve iki ağızlı torbalara koyar­lardı. Bu erzaklar torbaların gözlerine şu şekilde yerleştirilirdi: İlk iki göze yağ. üçüncü ve dördüncü gözlere pirinç, bul­gur; beşinci ve altıncı gözlere un. irmik; yedinci ve sekizinci gözlere şeker, sa­bun; dokuzuncu ve onuncu gözlere fa­sulye, mercimek; son iki göze de tarha­na, çay ve kahve konurdu. Goygoycular ayrıca sadaka olarak para da alırlardı; hatta içlerinden bazılarının fazla erzakı pazarlarda sattığı da görülürdü. Bunlar başlarındaki külahlarına ince beyaz ye­meni sarar, sırtlarına ince beyaz cübbe, ayaklarına sarı papuç giyerek ellerine aldıkları uzun bir asâ ile gezerlerdi.

Goygoycular sokak sokak dolaşırken Hz. Peygamber'in torunlan Hasan ve Hü­seyin'in Kerbelâ'da şehid edilmeleri ha­disesini konu alan mersiye, kaside ve ilâhiler okurlar ve okudukları eserlerin her mısramın veya her kıtasının sonun­da topluca "hey kaygulu canım" sözünü nakarat halinde tekrar ederlerdi. Zaman­la "yâ hoy goy goy canım" şeklini alan ve hususi bir ahenkle terennüm edilen bu ifade sebebiyle halkın bu kişilere "goygoycu" adını verdiği söylenmekte­dir. "Yâ hoy goy goy canım" ifadesinin "el-hayyü'l-kayyûm"dan bozularak or­taya çıktığını ileri sürenler de vardır.

"Hoygoycular" da denilen bu topluluk bir sokağın başına gelince halka olup durur, başlarındaki rehber "Allah Allah, bir Allah, kadîm Allah, şühedâ-i Kerbelâ. İmam Hasan ve Hüseyin aşkına, ce-mî-i enbiyâ ve evliya keremine, cümle mertler (cömertler) demine, gelip geçmiş müminlerin ervahına hû diyelim hû" şek­linde bir gülbank çeker, diğerleri de bir ağızdan "hû" diyerek karşılık verirlerdi. Gülbangın okunması sırasında evin ka­pısı açılıp da para yahut aşure harcı uza­tıldığında artık okumaya devam edilme­yerek duaya geçilirdi.

"Kerbelâ'nın yazıları şehîd olmuş ga­zileri / Fatma Ana kuzuları Hasan Hüse­yin'dir // Kerbelâ'nın tâ içinde nûr bal­kır siyah saçında / Yatır al kanlar için­de Hasan ile Hüseyin'dir" mersiyesi ve güftesi Şeyhoğlu'na ait, "Hasan ile Hüseyn'e olan işlere / Gökte melek yerde her can ağladı / Görün görün yezîdlerin halini / Bağladılar hep suların yolunu / Soldurdular Fatma Ana gülünü / Yâ hoy goy goy canım!" Manisiyle Yûnus Emre'-nin meşhur, "Dolap niçin inilersin" na­karatlı, "Beni bir dağda buldular / Ko­lum kanadım kırdılar / Dolaba lâyık gör­düler / Anın için inilerim" ilâhisi goygoy­cuların sıkça okudukları eserlerdendir.

Goygoycular topladıkları erzakla pişirt­tikleri aşureyi hem kendileri yer hem de başkalarına dağıtırlardı. Sekiz on gün devam eden bu tür dilenciliğin sadece İstanbul'a mahsus bir âdet olduğu söy­lenmektedir. Goygoycuların hangi tarih­ten itibaren İstanbul sokaklarında gö­rülmeye başlandığı bilinmemekte, an­cak II. Mahmud'un Yeniçeri Ocağı'nı kal­dırmasından (1826) sonra ortaya çıktık­ları sanılmaktadır. 1909'da II. Meşrutiyet'in ilân edilmesiyle dilenmeleri yasak­lanmıştır.

TDV İslâm Ansiklopedisi