İslam kültür ve medeniyetini oluşturan unsurlar

Akl-ı selim, insanın hüküm ve kararlarında doğruyu yanlıştan, iyiyi kötüden ayırma yetisidir. İnsanın yaratılışındaki temizliği koruyan, onu ilahî emirlere muhatap kılan ve hakikati izlemesinde ona yol gösteren akıldır.

Kur’an ve Sünnet, İslam Kültür ve Medeniyetinin ana kaynakları Kur’an-ı Kerim ve sünnettir. Kur’an ve sünnet öğretisinin merkezinde ise her şeyin hâkimi olan Allah (c.c.) vardır. Kur’an-ı Kerim ve sünnetin önemi “ (Ey Muhammed!) Her ümmetin kendi içinden üzerlerine bir şahit göndereceğimiz, seni de onların üzerine bir şahit olarak getireceğimiz günü düşün. Sana bu kitabı; her şey için bir açıklama, doğru yolu gösteren bir rehber, bir rahmet ve Müslümanlar için bir müjde olarak indirdik.”16 ayeti ile ifade edilmiştir.

İslam Kültür ve Medeniyetinin Kaynakları

• Akl-ı selim
• Kur’an
• Sünnet
• Duyular (Havâss-ı Selime)
• Örf ve Âdetler
• Diğer Kültür ve Medeniyetler

Beş Duyu (Havâss-ı Selîme), Havâs, his (duyu) kelimesinin çoğuludur. Duyular, görme, işitme, tatma, koku alma ve dokunma olmak üzere beş tanedir. İslam kaynaklarında beş duyu, bilgi elde etme yollarından biri olarak kabul edilir. İnsanın alıcıları olan duyu organları, dış dünyadan sürekli veri aktarır. İnsan duyuları sayesinde maddenin niteliğini ve niceliğini öğrenir, farklılıkları ayırt eder. Deney ve gözlemler yaparak evrendeki oluşumlar, canlı ve cansız varlıklar hakkında sonuçlara ulaşır.

Örf ve Âdetler, toplumda genel kabul gören ve sürekliliği olan sosyal davranış biçimleri ile yerleşik uygulamalara örf denir. Daha çok hukuki sonuçların belirlenmesinde dikkate alınan normlardır. Âdet ise gelenek hâline gelmiş alışkanlıklar için kullanılır. Bu iki kavram birbirinin yerine de kullanılmaktadır.

Diğer Kültür ve Medeniyetler Hz. Muhammed’e (s.a.v.) ilk vahyin geldiği coğrafyada birbiriyle bağlantılı dört kültür ve medeniyet havzası bulunmaktaydı. İslam Kültür ve Medeniyeti, kendi varlığını özgün bir tecrübe olarak devam ettirirken mevcut medeniyet havzalarıyla etkileşimde bulunmuş ve insanlığın ortak mirasını korumuştur. Bu medeniyet havzaları şunlardır:

• Yunan-Roma terkibi: Grekçe ve Latincenin konuşulduğu Akdeniz havzası
• Sami ve İran terkibi: Nil’den Maveraünnehir’e kadar uzanan, Mezopotamya ve İran havzası
• Hindu terkibi: Hindistan havzası
• Uzak Doğu terkibi: Çin ve ona komşu bölgeleri ve İç Asya havzası