İçinde fiilimsi geçen cümleler

1- İsim Fiil (Mastar)

Fiillere getirilen “-ma, -ış, -mak” ekleri ile yapılır. Bu ekler büyük ünlü uyumu kuralına göre eklendiği sözcük içinde değişiklik gösterecekleri için “-ma, -me, -ış, -iş, -uş, -üş, -mak, -mek” şekillerinin de var olduğunu bilmeliyiz arkadaşlar. Fakat ezberimizde kalıcı olması için “-ma, -ış, -mak” eklerini bilmemiz yeterlidir. Bu ekler fillere gelerek onları cümle içinde “isim” yaparlar.

ÖRNEKLER

• Görmekten sonra görülmek, aşkın ikinci kademesiydi.
  Gör (fiil kökü) + mek (isim fiil eki)
• Mektup yazmak onun için huzur verici bir şeydi.
• Ben de sizinle tatile gelmeyi düşünüyordum.
• Bağlama çalmayı bu kadar çok seveni hiç görmemiştim.

2-Sıfat Fiil (Ortaç)

Fiillere getirilen “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” ekleri ile yapılır. Bu ekler de büyük ünlü uyumu kuralına göre eklendiği sözcük içinde değişiklik gösterecekleri için “-an, -en, -ası, -esi, -maz, -mez, -ar, -er, -dık, -dik, -duk, -dük, -acak, -ecek, -mış, -miş, -muş, -müş” şekillerinin olduğunu bilmeliyiz. Fakat daha rahat ezberleyebilmemiz için “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” eklerini bilmemiz yeterlidir. Zaten daha da kolay akılda kalması için şifrenmiş bir şekilde sıralanmıştır:

“Anası mezar dikecekmiş”

Aşağıdaki örneklerde sıfat fiillerin cümle içinde sıfat görevlerinde kullanıldıklarına dikkat ediniz. Sıfat fiil ekleri fiillere gelerek onları cümle içinde sıfat ya da adlaşmış sıfat yapar.

ÖRNEKLER

• Gelen, gideni aratır. (Adlaşmış Sıfat+ Sıfat Fiil)
• Yıkılası dağlar geçit vermez oldu.
• Bu çocuğun sevilesi bir yanı kalmamış.
• Görünmez kazaya da davetiye çıkarmayalım.
• Aşılmaz yollardan aşırdın beni.
• Koşar adımlarla bebeğini kucaklamaya gitti.

3-Zarf Fiil / Bağ Fiil (Ulaç)

Fiillere getirilen “-ken, -alı, -madan, -ince, -ip, -arak, -dıkça, -e….-e, -r…..-maz, -casına, -meksizin, -dığında” ekleri ile yapılır.

Aşağıdaki örneklerde zarf fiillerin cümle içinde zarf görevlerinde kullanıldıklarına dikkat ediniz. Zarf fiil ekleri fiillere gelerek onları cümle içinde zarf yapar.

ÖRNEKLER

• Yatarken ışıkları söndürmeyi unutma. (-kan eki yoktur sadece -ken şekli var)
• Bu dünyaya geleli yüzü bir kez olsun gülmedi.
• Saati kuralı çok olmamıştı.
• Kapanmadan kazan yarışmasına katılmak istiyorum.
• Masadaki tabaklar kırılınca ne yapacağını bilemedi.

Bu açıdan bakıldığında fiilimsiler isim fiiller, sıfat fiiller ve zarf fiiller olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Aşağıdaki cümlelerde fiilimsilere örnekler verilmiştir:

1. Kumsalda güle oynaya müzik dinlemek, her sabah yaptığı bir iştir.
2. İnsanları tanımadan her güleni dost bilmek bazen hayal kırıklığı yaratır.
3. Bırakıp çıktığı cennet gibi zümrüt ovalar Başlar ağlatmaya biçareyi hüngür hüngür
4. Sen gideli kapanmaz yaralar açıldı her hatrıma gelişinde
5. Durmaksızın savrulmak için rüzgâr inen kum gibiyim çölde...
6. Bütün işin gücün yaşamak olacak kimseye aldırmadan, konuşulanları duymadan...
7. Sabretmek istiyorum ama dayanacak gücüm mum gibi eriyip bitti...
8. Koşmak, köpüren denize yanarcasına.
9. Hıçkıra hıçkıra ağladım beni benden alan gülüşünü hatırlayınca.
10. Tanıdık bir çehre arayıp durdum bu derme çatma şehirde...
11. Çözülemeyecek sorun yoktur çaresini aramaktan vazgeçmedikçe...
12. İçinden geçenleri bile bile engellemene hiç gerek yok...
13. İçindeki yaşama tutkusu avuçlarıma süzülerek düşen bir kartanesi...
14. Bende hiç tükenmez bir hayat vardı Kırlara yayılan ilkbahar gibi Kalbim hiç durmadan hızla çarpardı.
15. Böyle yaşamanın adı nedir Düğümlenir çözdükçe artan karmaşalar.
16. Gelecek günlerde bu makinenin işleyişini yapa yapa öğreneceksiniz.
17. Yarışma programını izleyip yarım bıraktığı kitabı okudu.
18. Ağlamak güzeldir Süzülürken yaşlar gözünden Sakın utanma
19. Sevmek çürüyen bu dünyada gözlerine bakarak.
20. Güven yok olmaya başladığı anda durup dinle yüreğini...