10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 174-175-176-177-178-179 Cevapları Beşgen Yayıncılık

4. Ünitenin Ölçme Değerlendirme Çalışmaları

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Beşgen Yayınları Sayfa 174

Soru: A) Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri “Battalnâme, anonim, yapma destan, efsane, manzum, destan, mitoloji” ifadelerinden uygun olanıyla tamamlayınız.

1. Destan milletlerin geçmişinde etkili olan bir olayı, olağanüstülükleri, kahramanlıkları uzunca anlatan edebî bir türdür.
2. Destanlar biçim yönünden manzum eserlerdir.
3. Milletlerin sözlü olarak yarattıkları doğal destanlar o milletin hayatını ve geçmişini yansıtan anonim ürünlerdir.
4. Battalnâme VIII. yüzyılda Emevî-Bizans savaşlarında meşhur olmuş bir kahramanın mücadelesini konu edinen destandır.
5. Efsane gerçek veya hayalî bir şahıs, olay veya yer hakkında gerçek olduğuna inanılarak anlatılan sözlü edebiyat ürünüdür.
6. Sanatçıların kendi milletlerinin tarihinden çıkardıkları olayları bazı hayal unsurları ile karıştırarak hikâye edip yazdıkları destanlara yapma destan denir.

Soru: B) Aşağıda numara ve harflerle verilenleri doğru biçimde eşleştiriniz. Harfleri numaraların karşısında kutucukların içine yazınız.

• 1- Şehnâme → f. İran
• 2- Aşkar Devzâde → ç. Battal Gazi
• 3- Doğal destan → e. Nibelungen
• 4- Motif → b. Kırklar
• 5- Efsane → d. Menkıbe
• 6- Zeus → c. Homeros

Soru: C) Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların başındaki kutucuğa “D”, yanlış olanların ise “Y” yazınız.

1. (D) Doğal destanlar, tarihin bilinmeyen dönemlerinde milleti derinden etkileyen savaş, göç, kıtlık gibi bir olay üzerine söylenir.
2. (Y) Odyssia, MÖ IX. yüzyılda yazılan yapay bir destandır.
3. (D) Oğuz Kağan Desfa/ı/’ndaki kahraman, MÖ II. yüzyılda büyük bir Türk devleti kurmuş tarihî bir şahsiyettir.

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Beşgen Yayınları Sayfa 175

C) Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların başındaki kutucuğa “D”, yanlış olanların ise “Y” yazınız.

1. (Y) Efsane, çok eski zamanlardan itibaren anlatılan ve dilden dile yayılan divan edebiyatı ürünüdür.
2. (Y) Türklere ait bir destan olan Bozkurt Destanı’nda İslamiyet’in etkisi söz konusudur.
3. (Y) Yapma destanlarda gerçek olmayan tarihî olay ve kişiler ele alınırken doğal destanlarda bu durum söz konusu değildir.

Soru: 1) Destanlar ait oldukları toplumun millî kimliğini niçin yansıtır?

Cevap: Destanlar, o toplumun tarihî olaylarını, kültürünü, inançlarını ve değerlerini aktardığı için toplumun millî kimliğini yansıtır.

Soru: 2) Destanların tarihî olay ve kişilere dayalı olmalarının gerekçeleri nelerdir?

Cevap: Destanlar toplum hayatında önemli olayları anlatır ve toplumda yer etmiş kişilerin kahramanlıklarını konu alır. Bu olaylar dilden dile dolaşır ve yüzyıllar boyu toplumun hafızasına yerleşir. Bundan dolayı destanlar bu olaylara ve kişilere dayanır.

Soru: 3) İnancın efsanelerdeki yeri hakkında neler biliyorsunuz?

Cevap: Efsaneler, toplumun inançlarını ve mitolojik öğelerini içerir; doğaüstü varlıklar ve olaylar sıkça yer alır.

Soru: 4) Bir sanatçı hangi durumlarda yapay destan yazma ihtiyacı duyar?
Cevap: Tarihî bir olayı yüceltmek veya millî duyguları canlandırmak istediğinde yapay destan yazabilir.

Soru: 5) Efsane ile destan arasındaki farklar nelerdir?
Cevap: Efsaneler daha çok mitoloji ve inanca dayalıdır, destanlar ise tarihî olaylara dayanır. Destanlar toplumu derinden etkileyen konuları işler. Efsaneler kişisel olaylardan yola çıkarak oluşturulmuştur.

Soru: 6) Destan ile efsane arasındaki ortak noktalar nelerdir?
Cevap: İkisi de toplumun kültürel değerlerini ve inançlarını yansıtır, doğaüstü öğeler içerebilir.

D) Aşağıda tanımı ve özellikleri verilen kavramların ne olduğunu ilgili alana yazınız.

Soru: 1) Tarih öncesi dönemlerle ilgili tanrı, tanrıça, yarı tanrı ve kahramanların yaşamlarını ve serüvenlerini anlatan, bir toplumun inançlarını, duygularını, eğilimlerini yansıtan ürünlere denir.
Cevap: Mitoloji

Soru: 2) Herhangi bir tarihî olayın bir şair tarafından destan kurallarına uygun biçimde yazılmasıyla oluşan destanlara denir.
Cevap: Yapma destan

Soru: 3) Eski çağlardan beri söylenegelen, olağanüstü varlıkları, olayları konu edinen inanca dayalı hayalî hikâyedir.
Cevap: Efsane

Soru: 4) Bir adı nitelik, nicelik, yer, sıra vb. bakımından niteleyen, belirten kelime türüdür.
Cevap: Sıfat

Soru: 5) Hitap için kullanılan kelimelerden sonra konur.
Cevap: Virgül

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Beşgen Yayınları Sayfa 176

E. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz.

Soru: 1) Destanlarda ve halk hikâyelerinde atın çok özel ve önemli bir yeri vardır. Bu yüzden destanlarımızda kahramanlar atlarıyla birlikte anılırlar. Hele bir yiğit kişi için at onun yoldaşı, arkadaşı, yaptığı kahramanlıkların ayrılmaz bir parçasıdır. Mesela Köroğlu’nun “Kırat”ı böyle bir örnektir. Bu durum Battal Gazi’de de öyle olmuştur. Onun atı da kendisinin en yakın yardımcısı, bir manada mücadele arkadaşıdır. Battal Gazi’nin *. atı ”Aşkar” ismini taşımaktadır. Halk inanışı nasıl Battal Gazi’ye olağanüstü nitelikler yüklemişse atı için de aynısını yapmıştır. Buna göre Aşkar, Allah tarafından Battal Gazi için gönderilmiş, Kâbe toprağından yaratılmış ve abıhayattan içerek ölümsüzleşmiştir. Bu parça sözü edilen motifle ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Sözlü dönem ürünlerinde yer bulduğuna
B) İnanca dayalı bir anlam üstlendiğine
C) Kutsal bir varlık olarak algılandığına
D) Edebî türün kahramanıyla bütünleştirildiğine
E) Sadece destanlarda görülen bir motif olduğuna

Cevap: E

Soru: 2) Bir gün Osman adlı bir yiğit gelip Kanatur’un altı yüz bin asker toplayıp Malatya’ya yürüdüğünü anlatır ve . Müslümanların zor durumda kaldığını söyler. Seyyid bu duruma çok üzülür. O gece düşünde Hz. Peygamber’i görür. Peygamber ( ) ona ( ) Ya Seyyid ( ) Hemen Rum’a git ( ) Zira Müslümanlar zor dürümdalar ( ) Onların yardımına yetiş ( ) ( ) der. Bu parçada yay ayraçlarla belirtilen yerlere sırasıyla aşağıdaki noktalama işaretlerinden hangisi getirilir?

A) (:)(“)(!)(•)(;)(•)(”)
B) (,)(“)(!)(!)(•)(•)(”)
C) (,)(:)(!)(.)(;)(.)(•)
D) (;)(“)(!)(!)(…)(!)(”)
E) (,)(;)(.)(•)(,)(!)(…)

Cevap: B

Soru: 3) (I) Eşyasını yükleyeli aylar olduğu hâlde hâlâ menzile ulaşmayan bir kervan, uzun yolculuğun verdiği sıkıntı, gecikmenin verdiği tasa ile olanca gücünü sarf ederek yoluna devam etmektedir. (II) Fakat mevsim, güneşin insanı yaktığı yaz, çiçek kokularının insanı mestettiği bahar değildir. (III) Hava soğuktur, kış iyice bastırmıştır. (IV) Tek kurtuluş çaresi ilerideki harabelere sığınmak ve orada bir müddet beklemektir. (V) Kervanın sahibi böyle düşünür, emir verip orada konaklanacağını söyler. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) I. cümlede “hâl” ve “hâlâ” kelimelerinde düzeltme işaretinin kullanımı doğrudur.
B) II. cümlede “mest etmek” kelimesi ayrı yazılmalıdır.
C) III. cümlede niteleme sıfatına yer verilmiştir.
D) IV. cümlede “ilerideki” kelimesi sıfat görevindedir.
E) V. cümlede virgül, sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için kullanılmıştır.

Cevap: C

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Beşgen Yayınları Sayfa 177

Soru: 4) Türk destanlarında ağaç özellikle çınar ya da kayın gündelik hayattan alınarak kutsallık kazandırılmış ve böylece ağaca olağanüstü bir özellik verilmiş bir motiftir. İnsanın yaratılışı ile ilgili bir Türk efsanesinde Tanrı, yer yüzündeki dokuz insan cinsini bu insanlardan önce yarattığı dokuz dallı bir ağacın gölgesinde barındırmıştır. Ağaçların gökten indiğine inanıldığından kamların (şamanların) davulları üzerine ay ve yıldız resimlerinin yanı sıra kayın ağacı resmi yapmışlardır. Ağaç motifini hemen hemen her Türk destanında sıkça görmek mümkündür. Aslında insanlar ve evren için çok büyük önemi olan ağaç, destanlarda bilinçli olarak kutsallaştırmak sureti ile yok edilmenin önüne geçilmiştir. Bu parçada numaralanmış kelimelerden hangisinin yazımı yanlıştır?

A) I B) II C) III D) IV E) V
Cevap: C

Soru: 5) I. Altmış iki yıl derler, Tanrısına yalvardı.
II. Tanrı gelip insafa, şeytana şöyle dedi:
III. Ey şeytan bana eğer, düşmanlık yapmaz isen,
IV. Affettim haydi seni, katımda otur, dedi.
V. Tanrının affı ile şeytan göklere gitti.
Altay Yaratılış Destanı’dan alınan bu parçadaki numaralanmış dizelerin hangisinde sıfat tamlaması vardır?

A) I B) II C) III D) IV E) V
Cevap: A

Soru: 6) (I) Türk tarihine anahatlarıyla bakıldığında Türk hayatı, fetihlerle başlamış ve yeni toprakları yurt edinerek gelişmiştir. (II) İlk anayurt olan Orta Asya hiç bir zaman terk edilmemiştir. (III) Türk halkları Orta Asya’dan itibaren Dünya coğrafyası üzerinde geniş alana yayılmıştır. (IV) Türk kültümde tarih ve coğrafyadaki çok boyutluluğa paralel olarak çeşitlenip zenginleşerek ve farklılaşarak günümüze ulaşmıştır. (V) Bu sebeple Türk destanları da tarihî ve coğrafi çok boyutluluğun getirdiği dil ve kültür dayirelerine paralel olarak çeşitlenmiştir. Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde yazımı yanlış olan kelime sayısı en fazladır?

A) I B) II C) III D) IV E) V
Cevap: B

Soru: 7) Destan türünün Türk edebiyatındaki tarihî gelişimini araştıran bir bilim insanı, aşağıdaki destanlardan hangisini kronolojik sıralamaya göre en son inceler?

A) Bozkurt Destanı
B) Ergenekon Destanı
C) Manas Destanı
D) Oğuz Kağan Destanı
E) Yaratılış Destanı

Cevap: C

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Beşgen Yayınları Sayfa 178

Soru: 8) Aşağıda belirtilenlerin hangilerinde yapılacak değişiklikler bu tabloda yer alan eşleştirmelerdeki bilgi yanlışlarını giderir?

A) 1 ve C B) 2 ve IV C) c ve D)B ve IV E) Ç ve I
Cevap: C

Soru: 9) Şu Destanı M.Ö. 330-327 yıllarındaki olaylarla bağlantılıdır. Bu tarihlerde Makedonyalı İskender, İran’ı ve Türkistan’ı istila etmişti. Bu dönemde Saka hükümdarının adı Şu idi. Bu destan Türklerin İskender’le mücadelelerini ve geriye çekilmelerini anlatmaktadır. Doğuya çekilmeyen yirmi iki ailenin Türkmen adıyla anılmaları ile ilgili sebep açıklayıcı bir efsane de bu destanın içinde yer almaktadır. Kaşgarlı Mahmut, Divanu Lügat-it Türk’te İskender’den Zülkarneyn olarak bahsetmektedir. Bu parçada numaralanmış yerlerin hangisinde noktalama yanlışı vardır?

A) I B) II C) III D) IV E) V
Cevap: A

Soru: 10) Güney kıyılarımızın incisi Mersin ilimizin adı ile ilgili çeşitli efsaneler anlatılır. Bunlar daha ziyade, aynı ad ile anılan balık ve bitki ile ilgilidir. Kim bilir belki de balık ile bitki, adlarını bu güzel ilimizden almışlardır. Bu parçada numaralanmış kelimelerden hangi ikisi sıfattır?

A) I ve II B) I ve V
C) II ve IV D) III ve V E) IV ve V Cevap: D

Soru: 11) Aşağıdaki görsellerden hangisi Türk destanlarındaki motiflerden biri değildir?

Cevap: D

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Beşgen Yayınları Sayfa 179

F. Aşağıdaki kelimeleri bulmacada bulunuz. Kelimelerin üzerini karalayınız. Geriye kalan harfleri soldan sağa doğru sırasıyla takip ederek bir cümle oluşturunuz. Defterinize bu cümlenin iletisini açıklayacak bir metin yazınız.

Tespit edilecek cümle: DESTAN BİR MİLLETİN GEÇMİŞİDİR.