Dünya’nın ve diğer gezegenlerin oluşumu

Gezegenler genç yıldızların etrafında dönen gaz ve toz bulutlarının içinde doğar. Bir araya gelen toz zerreleri giderek büyür; çakıl taşı, kaya ve dağ büyüklüğünde parçalar oluştururlar. Başlangıçta parçalar biçimsizdir. Ancak kaya parçalarının çapı 1000 kilometrenin üzerine çıktığında kütleçekim etkisiyle küreye benzer bir hal alırlar. Bu oluşum senaryosundaki süreçlerden açıklaması en zor olanı ufak parçaların nasıl bir araya geldiği. Çünkü çapı bir milimetre ile birkaç yüz kilometre arasında olan kaya parçaları birbirlerine tutunmaz. Örneğin iki çakıl taşını fırlatarak birbiriyle çarpıştırdığınızı düşünün. Taşlar birbirine yapışmaz, aksine farklı yönlere saçılırlar. Peki, öyleyse devasa büyüklükte gezegenler nasıl oluyor da ufak toz zerrelerinin zamanla bir araya gelerek birbirine tutunmasıyla oluşuyor? Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü’nde çalışan iki gökbilimci yakın zamanlarda bu soruya bir cevap buldu.

Dr. Jonathan Squire ve Prof. Dr. Phil Hopkins, yıldızlardan ve gökadalardan gelen güçlü radyasyonun toz zerreleriyle dolu gazların hareketlerini nasıl etkilediğini kuramsal yöntemlerle incelediler. Tıpkı akarsuların kayaların etrafından geçerken kıvrılmasına benzer biçimde, genç yıldızların etrafındaki gazlar da toz zerrelerinin etrafından geçerken kıvrılıyor. Birbirine yakın birkaç kaya parçasının olması durumunda farklı kaya parçalarının etrafından kıvrılarak gelen gaz akımları birbiriyle etkileşiyor. Farklı gaz akımları kaya parçalarının bir araya gelerek yığılmasına neden oluyor. Böylece ufak kaya parçaları zamanla birikerek devasa gezegenleri oluşturuyor.

Üzerinde yaşamakta olduğumuz dünya, binlerce yıldır insanoğluna ev sahipliği yapmaktadır. Bununla birlikte, dünyanın yaşının milyonlarca yıl olduğu fizikçiler tarafından hesaplanmaktadır. Başta evrenin, sonrasında dünyamızın ve diğer gezegenler ile yıldızların nasıl oluştuğunu bulmaya çalışan bilim adamlarının bu konuda ortaya attığı fikirlerden en çok kabul göreni “büyük patlama” olarak Türkçeye çevirebileceğimiz “Big Bang” teorisidir.

Önce güneş oluştu.

• Beş milyar yıl önce, Samanyolu galaksisinin sarmal kollarından birinde dev bir bulut dönmeye başladı. Bu buluta nebula denir.
• Bu nebula az miktarda daha ağır atom içeren toz ve gaz, çoğunlukla hidrojen ve helyum’dan oluşuyordu.
• Bu bulut kendi içinde çökmeye başladı. Atomlar bu yaklaşma etkisi ile daha çok çarpışmaya başladı. Şiddetli çarpışmalar ısı ortaya çıkardı.
• Sonunda, atomların merkezlerindeki protonların nükleer füzyon denilen bir işlemde kaynaşmaya başladıkları bir sıcaklığa ulaştılar. Maddeler verdikleri enerji ile güneşi oluşturdu.

Dünyanın ve diğer gezegenlerin oluşumu

• En az uçucu maddeler güneşe en yakın, çok uçucu maddeler ise sistemin dışında yoğunlaşmaya başlamıştır.
• Küçük boyutlu cm boyutlu parçacıkların birikmeye başladı.
• Biriken bu parçacıklar km ölçeğinde fiziksel çarpışmaya başladı
• 10-100 km ölçeğinde kütlesel çekimler etkisi ile birikme başladı
• Oluşumdaki ısınma etkisi ile az yoğun elementler yukarıya, daha yoğun olanlar ise merkezde birikti.
• Bu farklılaşmaya bağlı olarak Dünya’nın merkezinde Fe, Ni (Demir, nikel) gibi metaller, yüzeye yakın kesimlerde ise daha hafif elementler yer almıştır.