Üniversiteye yerleştirmede kullanılan puanlar hesaplanırken sadece merkezi sınavlarda alınanlara bakılmaz bir de adayın lise hayatı boyunca yazılı, sözlü ve projelerden elde ettiği notlardan hesaplanan diploma puanına bakılır ve bu notun % 60'ı merkezi sınav puanlarına eklenir.

% 60'ı diyoruz; çünkü genel olarak oran budur ama bundan farklı etkiye sahip durumlar da yok değildir. Örneğin aday bir önceki yıl sınava girmiş, tercihini yapmış ve sınav puanı ile bir programa yerleşmişse bu aday kayıt yaptırsın veya yaptırmasın oran bir anda %60'dan %30'a geriler. Bir nevi cezalandırma yöntemidir. Bu cezadan kurtulmak için ise adayın bir yıl boş geçmesi (ara vermesi) gerekir.

Ya da aday, 2012 mart ayından önce meslek lisesine veya Anadolu öğretmen lisesine kaydolmuşsa ve bir önceki yıl herhangi bir programa yerleşmemişse bu adaylara ise kendi mesleki alanlarına uygun lisans programlarına girerken diploma notu %60 yerine %90'lık bir etkiye ulaşır.   

Henüz 2016 LYS'ler tamamlanmadığı için puan ve diploma etkisi hakkında çok net fikre sahip değiliz. 2016 YGS tamamlandı, hem puanlar hem sıralar oluştu. İşte bu sıralara 2015'de gerçekleşen diploma notları etkisine göre bir yordama yaparsak nasıl bir sonuç karşımıza çıkar diye merak ettik. İyi de etmişiz. Enteresan sonuçlar çıktı.

Öğrenci zihninde diploma notu belli bir değerin üstündeyse iyi, altındaysa kötü şeklinde bir algı vardır. Ancak böyle bir algıyı puandan bağımsız düşünmek hem adayları, hem de işi onlara rehberlik etmek olan uzmanları hatalı yorumlara götürür.

Diploma notunun değerliliği, sınavda elde edilen konuma göre değişkenlik gösterir. Örneğin 75 diploma notuna sahip bir adayı düşünelim. Eğer 400 civarı bir YGS puanı almışsa 75 diploma notu adayın sıralamasında değer kaybına yol açıyorken, 300 puanda tam tersi kendisini daha iyi bir sıralama noktasına taşıyor. Manyakça bir şey ama oluyor, yapacak bir şey yok.

Önce tabloları paylaşalım sonra yorumlayalım.

Sayısal Ağırlıklı YGS Puanları için durum şu;
 

Sözel Ağırlıklı YGS Puanları için ise şu şekilde;
 

Eşit ağırlıklı Puanlar için de grafiğimiz şu şekilde;
 

Grafiklerin orijinaline twitter profilimden de ulaşabilirsiniz.

Grafikler, yatayda puan skalasına, dikeyde ise diploma notları dağılımına göre düzenlenmiştir.  Puanlar 2016 yılına, diploma notları ise 2015 yılındaki sıralama eşdeğerine göre derlenmiştir. 2016 Yılında ülkenin diploma notları ortalamaları aynı mı çıkar yoksa farklılık ne kadar olur bilmiyoruz. Bunu Temmuzda LYS sonuçları açıklandığında öğreneceğiz. 

Grafikler diyor ki;

1) Sınava katılan adayların diploma notları ortalaması puan değerlerine göre artış göstermektedir. Yani diğer bir ifade ile diploma notları ile sınav puanları arasında anlamlı bir ilişki var. Bu güzel bir şey, demek ki okullarda yapılan ölçme-değerlendirme yabana atılacak cinsten değil.

2) Bir diploma notunun ederi nerede bulunduğunuzla yakından ilişkilidir. Metaforla örnekleyelim; Mahmutpaşa esnafından 75 lira vererek aldığınız gömlek sizin için ne kadar pahalı geliyorsa aynı 75 lira ile Osmanbey'den gömlek aldığınızda "aaa ne kadar ucuza kapattım" diye seviniyorsunuz ya; onun gibi... Yani 80 diploma notuna hangi puan aralığında sahip olduğunuzdur aslında önemli olan. 250 puanda mı kullanılacak yoksa 400 puanda mı kullanılacak çok farklı sonuçlar çıkar. (Yeterince kafa karıştırdım umarım...)

3) Tüm YGS sorularının ancak %20'sini yapabilen bir adayın yani YGS bir yazılı sınav olsa 100 üzerinden ancak 20 alabilen bir adayın 61 civarında diploma notuna sahip olması da bir başka çelişki tabi ama o konuya hiç değinmiyorum. Bu mevzu karakolda biter. Bu da 1. maddede vurguladığım ölçme- değerlendirmenin hangi zeminde yapıldığını göstermesi bakımından ilginç.

4) Grafik sütunlarının ucundaki diploma değerleri, YGS ile elde edilen sınav sıralarına minimum düzeyde etki edecek değerleri ifade eder. Yani senin diploma notun 78 ise ve YGS-5'den de 320 puan almışsan şu an elindeki sıralama değerleri ile diploma notu eklendikten sonra yeniden hesaplanan sıralaman arasında büyük benzerlikler hatta eşitlikler, denklikler görülecektir.  

5) Grafikler sınav sonucu açıklanır açıklanmaz "diploma notum ileri mi atar, geri mi çeker gibi..." bilumum soruları bir bakışta size kavratacak görsellikte ve kolaylıkta hazırlanmıştır. Basittir yani. Puan türüne uygun grafiği açarsın. Puanının bulunduğu sütuna parmağını koyarsın, üstündeki diploma notu değerine bakarsın, sonra da kendi diploma notunu düşünürsün. Daha iyiysen seni daha ön sıraya taşıyacaktır, zayıfsan bir miktar geriye öteleyecektir. Miktarı ne kadar olur? Onun için tıkla şu linke bak, uğraştırma beni...

İşte grafikler genel olarak bu anlamlara geliyor. Daha pek çok yorum yapılabilir ama kafa karışıklığına yol açmayalım. 

2016 Yılında öğrenci profili farklı, okul profili farklı. Özel okuldan sınava giren aday sayısı temel liselerin de devreye girmesiyle bir miktar artış gösteriyor. Ancak ülke genelindeki aday profiline baktığımızda diploma notları bakımından anlamlı değişimler gösterecek bir değişim yaratmayacaktır bu yılki profil farklılığı. Benzer sonuçların çıkması kuvvetle muhtemel.

Vel hasılı kelam diploma notu deyip de geçmeyin azizim.

Eskiden AOBP diye farklı bir hesaplama yapılıyorken şimdi salt etki eden önemli bir değişken diploma notu. Henüz okul bitmemişken şu son yazılılara bu perspektiften bakmanız yararlı olacak.

Yarım puan, yarım puandır, unutmayın...