Arap baharı nedir

Arap Baharı, 2010’da Orta Doğu ülkelerindeki demokratik olmayan yönetimlere karşı bu ülkelerin halkları tarafından daha çok demokrasi ve özgürlük talebiyle başlatılan, protesto ve ayaklanmalarla gerçekleşen halk hareketleridir.

Arap Baharı olarak adlandırılan süreç Tunus’ta başladı. Süreci başlatan olay; iş bulamamaktan ve geçim sıkıntısından dolayı seyyar satıcılık yapan üniversite öğrenimli Tunuslu Muhammed Buazizi adlı gencin bir zabıta görevlisince tokatlanması ve tezgâhı ile mallarına el konulmasıdır. Bu olayın ardından Tunuslu genç Muhammed Buazizi’nin kendisini yakarak intihar etmesi sonrası başlayan hükûmet karşıtı gösteriler sonucu, Tunus Devlet Başkanı Zeynel Abidin Bin Ali görevinden istifa etti. Bu sürece Yasemin Devrimi adı verildi. Yasemin Devrimi’nden sonra Tunus’ta daha demokratik bir yönetim kuruldu ve yeni bir dönem başladı.

Tunus’ta başlayan olaylar diğer Arap ülkelerine de yayıldı. 25 Ocak 2011’de Mısır’ın en büyük meydanı olan Tahrir Meydanı’nda, Arap baharının esintileri yayılmaya başladı. Kısaca “Öfke Günü” olarak da bilinen 25 Ocak gününde, Mısır halkı özgürlük için sloganlar atmaya başladı. Tunus’ta olduğu gibi Mısır’da da açlık, işsizlik, yolsuzluk, diktatörlük gibi benzer sorunlar sebebiyle halk isyan etmeye başladı. Ülkede gitgide büyüyen isyan nedeniyle Hüsnü Mübarek’in 1981’de başlayan yönetimi, 11 Şubat 2011’de istifa etmesiyle son buldu. Mısır’da yapılan demokratik seçimleri Muhammed Mursi kazandı (Görsel 8.24). Muhammed Mursi, Mısır’da demokratik seçimle başa geçen ilk cumhurbaşkanı oldu.

Mısır’dan sonra Libya’da da protestolar başladı. Libya’daki protestolar bir süre sonra demokratik gösterilerden Libya hükûmetine karşı silahlı bir başkaldırıya dönüştü. Bu durum Libya’yı iç savaşa sürükledi. Bu çatışmalarda ölenlerin sayısı artmaya başlayınca dünya kamuoyu yaşanan duruma tepki göstermeye başladı. Fransa, yaşanan olaylara seyirci kalamayacağını söyleyerek NATO ile birlikte olaylara müdahale etti. NATO güçleri Libya askerî güçlerini havadan vurdu. Libya yönetiminin zayıflamasıyla muhalif güçler başkent Trablus’u ele geçirdi. Libya Lideri Muammer Kaddafi, muhalif milisler tarafından linç edilerek öldürüldü.

2010’da Tunus’ta başlayan değişimle Orta Doğu’da daha demokratik bir dönemin başlayacağı düşünüldü. Fakat beklenen olmadı. Sürecin bazı ülkelerde iç savaşa dönüşmesi bölgede istikrarsızlığa yol açtı. Batı ülkelerinin siyasi çıkarları nedeniyle bu çatışmalara müdahale etmesi bölgedeki sorunları daha da derinleştirdi. Bu istikrarsızlık sonucu ortaya çıkan terör örgütleri, hem çatışmaların yaşandığı ülkeler hem de bölgenin diğer ülkeleri için bir güvenlik sorunu hâline geldi. Mısır’da ise demokratik yollarla seçilmiş Muhammed Mursi’nin askerî bir darbeyle devrilmesi ülkedeki ve bölgedeki demokrasi beklentilerini sonlandırdı.