Ali Kuşçu kimdir

Ali Kuşçu (1403-1474 )

15. yüzyılda yaşamış önemli gök bilimci ve matematik bilginidir. Babası, Uluğ Bey’in yanında kuşçubaşı olarak çalıştığından “Kuşçu” lakabını almıştır. Küçük yaşta gök bilimine ve matematiğe büyük ilgi duyan Ali Kuşçu, öğrenimini Uluğ Bey’in hükümdarlığı sırasında doğum yeri kabul edilen Semerkant’ta tamamlamıştır. Burada Uluğ Bey de dâhil olmak üzere önemli bilim insanlarından matematik ve gök bilimi dersleri almıştır.

Uluğ Bey, Ali Kuşçu’yu Semerkant Gözlemevinin müdürlüğü görevine getirmiştir. Burada çalışırken Uluğ Bey’in meşhur eseri Uluğ Bey’in Yıldız Kataloğunun hazırlanmasına önemli katkılar sağlamıştır. Uluğ Bey’in ölümünden sonra Fatih Sultan Mehmet’in teklifi üzerine İstanbul’a gelmiştir. Burada Fatih’in büyük ilgisini gören Ali Kuşçu, Ayasofya Medresesinde (bugünkü anlamıyla üniversite) dersler vermiş ve üniversitenin programını yeniden düzenlemiştir.

Ali Kuşçu; aritmetik, gök bilimi ve matematiksel coğrafya alanlarında önemli eserler kaleme almış ve bu alanlarda uzun yıllar otorite kabul edilmiştir. “Er Risalet-i Fethiyye” adlı eseri üzerine birçok bilim insanı tarafından yorum ve açıklama yazılmıştır. Bu eserinde gezegenlerin konumları ve dizilimleri, yerin biçimi ve iklimler, Ay’ın ve Güneş’in çapının hesaplanması konuları üzerinde durmuştur. 

Ayrıca Merkür gezegeninin hareketleri, Ay’ın hareketleri konularında da önemli eserleri vardır.

Osmanlı’ya Astronomi ve Matematiği Sevdiren İnsan

• Babası, ünlü bilim ve devlet adamı olan Uluğ Bey’in kuşçusu olduğu için “Kuşçu” lakabıyla meşhur olmuştur.
• Küçük yaştan itibaren matematik ve astronomiye ilgi duyan Ali Kuşçu, Uluğ Bey’in rasathanesinde çalışmıştır.
• Elçilik görevi ile geldiği İstanbul’da Fatih Sultan Mehmed ile tanışmıştır.
• Fatih’in davetiyle İstanbul’a gelmiş ve bu yolculuğunda masraflarını karşılaması için Fatih tarafından kendisine günlük 1000 akçe verilmiştir. Bu durum Fatih Sultan Mehmed’in bilim insanlarına verdiği değeri göstermektedir.
• Günde 200 akçe verilerek Ayasofya Medresesi’ne başmüderris yapılmıştır.
• Fatih Külliyesi’nde bir güneş saati yapmıştır.
• İstanbul’un enlem ve boylam derecesini belirlemiştir.

Ali Kuşçu’nun Astronomi Eserleri

1. Şerh-i Zîc-i Uluğ Bey: Süleymaniye, Carullah, Nu. 1493.
2. Risâle fî Halli Eşkâli Mu‘addili’l-Kamer li’l-Mesîr (Fâide fî Eşkâli ‘Utârid): Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, III. Ahmet, Nu. 3843.
3. Risâle fî Asli’l-Hâric Yumkin fî’s-Sufliyyeyn: Bursa İl Halk Kütüphanesi, Hüseyin Çelebi, Nu. 751/8.
4. Şerh ‘ale’t-Tuhfeti’ş-Şâhiyye fî’l-Hey’e: Süleymaniye, Ayasofya, Nu. 2643.
5. Risâle der ‘İlm-i Hey’e: Süleymaniye, Ayasofya, Nu. 2640/1.
6. El-Fethiyye fî ‘İlmi’l-Hey’e: Süleymaniye, Ayasofya, Nu. 2733/1.
7. Risâle fî Halli Eşkâli’l-Kamer: Bursa İl Halk Kütüphanesi, Hüseyin Çelebi, Nu. 751/7.

Ali Kuşçu’nun Matematik Eserleri

1. Er-Risâletü’l-Muhammediyye fî’l-Hisâb: Süleymaniye, Ayasofya, Nu. 2733/2.
2. Risâle der ‘İlm-i Hisâb: Süleymaniye, Ayasofya, Nu. 2640/2