9. Sınıf Biyoloji Sayfa 25 Cevapları Tutku Yayıncılık

9. Sınıf Biyoloji Tutku Yayıncılık Ders Kitabı Cevapları Sayfa 25

Aşağıdaki bilgileri okuyunuz. Doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız.

1. (D) Bazı canlılar, kanat ve ayak gibi yapılar sayesinde yer değiştirebilir.
Her hareket eden varlık “canlı” değildir. Örneğin; uçak, gezegenler vb. hareket edebilirler ancak bu cisimler canlı değildir.
Kalıtsal özellikler ve farklı yaşam alanları canlıların hareket etme yeteneklerini de farklılaştırmıştır. Canlıların hareket etme nedenleri aşağıda verilmiştir.

• Beslenmek
• Göç etmek
• Üremek
• Suya, ışığa vb. ulaşmak

2. (D) İhtiyaç duyduğu organik besini kendisi üretebilen canlılara ototrof ya da üretici canlılar denir.
İhtiyaç duyduğu organik besini kendisi üretebilen canlılara ototrof ya da üretici canlılar denir.
Canlıların hepsi beslenmeye gereksinim duyar.
Canlıların besinlere ihtiyaç duyma nedenleri aşağıda verilmiştir.

• Enerji ihtiyaçlarını karşılamak
• Büyüyerek gelişmek
• Yapıları için gerekli olan maddeleri almak
• Yıpranan dokularını ve organlarını onarma
• Kimyasal tepkimelerini düzenlemek

3. (Y) Bitkiler ihtiyaç duydukları besinleri dışarıdan alır.
Bitkiler ihtiyaç duydukları besinleri dışarıdan almazlar. Bitkiler ototrof canlılar oldukları için kendi besinlerini kendileri üretirler.
Ototrof (üreticiler) canlılar, inorganik maddelerden organik besin sentezi yapabilirler. Ototrof canlılar, besinlerin sentezlenmesinde gerekli olan enerjinin kaynağına göre iki şekilde sınıflandırılırlar.
1. Fotosentetik ototroflar: Bu canlılar tarafından ışık enerjisi enerji kaynağı olarak kullanılır.
Örnek canlılar:

• Mavi-yeşil algler
• Bazı bakteri türleri
• Yeşil bitkiler
• Öglena vb.

2. Kemosentetik ototroflar: Klorofilleri bulunmadığı için güneş enerjisini kullanamazlar. İnorganik maddeleri oksitlerler. Elde edilen kimyasal enerjiyle inorganik maddelerden organik madde sentezi yaparlar.
Örnek canlılar:

• Demir bakterileri
• Kükürt bakterileri
• Nitrat bakterileri
• Nitrit bakterileri

4. (Y) Tüm canlılar besinlerini dışarıdan hazır alır.
Tüm canlılar besinlerini dışarıdan hazır almazlar. Besinlerini dışarıdan hazır olarak alan canlılar Heterotrof canlılardır.
Heterotrof canlılar, tüketiciler olarak da adlandırılırlar. Bu canlılar, inorganik maddelerden organik madde sentezleyemezler.
Heterotrof canlılar üçe ayrılır.
1. Katı besinle beslenenler (Holozoik): Gelişmiş bir sindirim sistemine sahip olmalarının yanında sinir ve kas sistemleri de gelişmiştir.

• Otçullar (Herbivorlar)
• Etçiller (Karnivorlar)
• Hem etçil hem otçullar (Omnivorlar)

2. Çürükçül (Saprofit) Beslenme: Besinlerin sindirimi hücre dışında yine hücre dışına gönderilen enzimler yardımıyla gerçekleşir.
3. Ortak yaşam (Simbiyoz yaşam): Farklı tür canlı yaşamlarını devam ettirebilmek için birlikte yaşarlar.

• Karşılıklı faydalanma (Mutualizm)
• Tek taraflı yararlanma (Kommensalizm)
• Parazitizm

5. (D) Canlılar enerji ihtiyaçlarını karşılayabilmek için besinleri parçalayarak ATP üretir.
Canlılar enerji ihtiyaçlarını karşılayabilmek için besinleri parçalayarak ATP (adenozin trifosfat) üretir.
Besinleri parçalayarak ATP (adenozin trifosfat) üreten canlılar böylelikle yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmek için ihtiyaç duydukları enerjiyi elde ederler.

Bütün canlılar tarafından yapılan hücresel solunum, ATP molekülünde bulunan enerjinin açığa çıkarılma aşamasına verilen isimdir. Oksijenli solunumda organik besinlerden oksijen yardımıyla ATP sentezlenirken oksijensiz solunumda oksijen yerine inorganik madde kullanılır. Fermantasyonda ise elektron taşıma sistemi olmadan az miktarda ATP üretilir. Besinlerin laktik asit ya da etil alkol gibi organik maddelere yıkımı oksijen kullanılmadan gerçekleştirilir. Örnek olarak maya mantarları verilebilir. Maya mantarları ekmek hamurunu kabartır, etil alkol fermantasyonu yapar.

6. (Y) Fotosentez, hücrede gerçekleşen bir yıkım olayıdır.

Fotosentez, hücrede gerçekleşen bir yıkım olayı değildir. Canlı hücrelerde gerçekleşen özümleme (anabolizma) yani yapım tepkimelerine örnektir.

Canlıların ortak özelliklerinden olan metabolizma tepkimeleri anabolizma ve katabolizma olarak ikiye ayrılır.

Fotosentez olayıyla besin ve oksijen üreten çok hücreli ökaryot canlılar bitkilerdir. Bitkiler basit moleküllerden karmaşık moleküllerin sentezlendiği anabolizma (özümleme) tepkimelerini gerçekleştirirler.

Anabolizmaya verilebilecek diğer örnekler;

• Aminoasitlerden protein sentezlenmesi
• Glikozlardan nişasta ya da glikojen sentezlenmesi

Canlı hücrelerde gerçekleşen diğer bir tepkime ise katabolizma (yadımlama) yani yıkım tepkimeleridir. Kompleks moleküller basit moleküllere parçalanır.

Katabolizmaya verilebilecek örnekler;

• Oksijenli solunum
• Oksijensiz solunum
• Disakkaritlerden monosakkarit elde edilmesi
• Polimerlerin monomerlerine ayrılması

7. (D) Canlıların tümü yapım ve yıkım reaksiyonlarını gerçekleştirir.

Canlıların tümü yapım ve yıkım reaksiyonlarını gerçekleştirir.

Canlıların gerçekleştirdiği bu yapım ve yıkım reaksiyonlarına “Metabolizma” denilmektedir. Küçük moleküller solunumda yıkılarak enerji elde edilir. Bu elde edilen enerjinin kullanımı ise yapım ve yıkım olaylarında olur.

• Yapım olayları >> Anabolizma olarak adlandırılırken;
• Yıkım olayları >> Katabolizma olarak adlandırılır.

Küçük moleküllerin birleşmesiyle büyük moleküllerin sentezlenmesi anabolizmada görülür.

Örnekler:

• Protein sentezi
• Fotosentez
• Büyüme

Büyük moleküllerin küçük moleküllere ayrılması katabolizmada görülür.

Örnekler:

• Sindirim olayı
• Solunum olayı

8. (Y) Yıkım reaksiyonları sadece sindirim olayı ile olur.

Yıkım reaksiyonları sadece sindirim olayı ile olmaz solunum olayıyla da olur.

Canlı organizmaların vücut yapılarında gerçekleşen yıkım olayları katabolizma olarak adlandırılır.

Önemli katabolik reaksiyonlara örnekler verelim.

• Oksijenli solunun
• Oksijensiz solunum
• Her türlü sindirim olayı
• ATP hidrolizi

Anabolizma reaksiyonları ise katabolizma reaksiyonlarının tam tersi yaşanan olaylardır. Canlı organizmaların vücut yapılarında gerçekleşen yapım olaylarıdır.

Önemli anabolizma reaksiyonlara örnekler verelim.

• ATP (adenozin tri fosfat) sentezi,
• Nükleik asit sentezi
• Protein sentezi
• Nişasta sentezi

Organizmanın büyüyerek geliştiği dönemde anabolizma reaksiyonları katabolizma reaksiyonlarından fazla gerçekleşir.

Anabolizma olayları > Katabolizma olayları

Organizma dengeli bir metabolizmaya sahipse yani gelişme ve büyüme olayları tamamlanmış ise anabolizma reaksiyonları katabolizma reaksiyonlarıyla eşit olarak gerçekleşir.

Anabolizma olayları = Katabolizma olayları

Organizmanın yaşlılık döneminde ise anabolizma reaksiyonları katabolizma reaksiyonlarından daha az gerçekleşir.

Anabolizma olayları < Katabolizma olayları

9. (Y) Fotosentez ve protein sentezi katabolizmaya örnektir.

Fotosentez ve protein sentezi katabolizmaya değil anabolizmaya örnektir.

Fotosentez ve protein sentezi olayları yapım yani anabolizma olaylarıdır.

Fotosentez, klorofil ya da kloroplast taşıyan canlılarda görülen bir olaydır. Örnek olarak yeşil yapraklı bitkiler, bazı bakteriler ve öglena verilebilir. Fotosentezde üretilen oksijen solunumda kullanılırken fotosentezde kullanılan karbondioksit solunumda üretilendir. Güneş ışığının artması fotosentezi de arttırır.

Amino asitler kullanılarak daha büyük protein moleküllerinin elde edilmesi “protein sentezi” olarak adlandırılır. Protein sentezinde aktif rol oynayan hücrenin yönetici molekülleri DNA ve RNA’dır.

Protein sentezinde gerçekleşen üç ana olay aşağıda verilmiştir.

• Replikasyon
• Transkripsiyon
• Translasyon

Protein sentezinin formülü:

DNA → RNA → Ribozom → Protein

10. (Y) Tüm canlılar hücrelerden oluşur.

Tüm canlılar hücrelerden oluşur.

Canlıların canlılık faaliyetlerini gösteren en küçük birimi “Hücre” olarak adlandırılır. Canlılar; tek hücreli canlılar ve çok hücreli canlılar olarak ikiye ayrılır.

Tek hücreli canlılara örnek olarak bakteri, paramesyum, öglena ve amip verilebilir. Bu tür canlılar çıplak gözle görülemezler.

Tek hücreli canlılara göre daha gelişmiş olan çok hücreli canlılar ise bitkiler, birçok mantar türü ve hayvanlardır.

Hücreler yapısına göre ise ikiye ayrılır.

1. Prokaryot hücre: Bu tür hücrelerin çekirdeği ve zarlı organelleri yoktur. Örnek: Arkeler ve bakteriler.

2. Ökaryot hücre: Bu tür hücrelerin çekirdeği ve zarlı organelleri vardır. Örnek: Bitkiler, hayvanlar, algler vb.

11. (D) Canlılar nesillerini devam ettirebilmek için ürer.

Canlılar nesillerini devam ettirebilmek için ürer.

Canlıların kendilerine benzeyen yeni canlılar elde etmesi “üreme” olarak adlandırılır. Canlıların neslinin devamını sağlayan üreme iki şekilde gerçekleşir.

I. Eşeysiz üreme

1. Genetik çeşitlilik meydana gelmez.
2. Genellikle tek hücreli canlılarda görülürken bazı çok hücreli canlılarda da görülebilir.
3. Cinsiyet yoktur.
4. Temeli mitoz bölünmedir.
5. Hızlı bir üreme şeklidir.

Örnekler:

• Denizyıldızı
• Bakteri

II. Eşeyli üreme

1. Genetik yapısı farklı olan canlılar meydana gelir.
2. Aynı tür dişi ve erkek üreme hücrelerinin çekirdekleri birleşir.
3. Oluşan birey iki ataya sahiptir.
4. Yavaş bir üreme şeklidir.

Örnekler:

• Memeli hayvanların doğurması
• Bitkilerin tohum oluşturması
• Kuşların yumurtlaması

12. (D) Bitki köklerinin suya yönelmesi, bitkilerin tepki verdiğini gösterir.

Bitki köklerinin suya yönelmesi, bitkilerin tepki verdiğini gösterir.

Uyaranlar, canlıların yaşadıkları ortamda durum değiştirmesine neden olan faktörler ile biyolojik, fiziksel ve kimyasal etkenlerdir. Canlılar uyarılara tepki vererek çevre ile uyum içinde olurlar ve hayatta kalma olasılıkları artış gösterir. Uyaranlara karşı canlıların verdiği tepkiler canlıdan canlıya farklılık göstermektedir.

Örnekler:

• Tatlı su canlısı amipin beslenmek için besinlere yönelmesi
• Bitki köklerinin suya yönelmesi
• Bitki köklerinin gübreye yönelmesi
• Hayvansal organizmaların irkilmesi
• Köpeklerin herhangi bir ses duyduğunda kulaklarını dikleştirmesi
• Küstüm otu bitkisine dokunulduğunda yapraklarını kapatması
• Venüs sinekkapan bitkisinin sinek yakalaması (* Ekteki görselde gösterilmiştir.)

13. (D) Doku, çok hücreli bir bitkinin organizasyon basamaklarından biridir.

Doku, çok hücreli bir bitkinin organizasyon basamaklarından biridir.

Bütün canlılar bir organizasyona sahiptir.

Tek hücreli canlıların hücre içindeki yapıları farklı görevlerle birlikte uyumlu çalışarak bir organizasyon meydana getirirler.

Çok hücreli canlılar ise aşağıda verilen şekilde bir organizasyona sahiptir. Böylece hem zamandan hem de enerjiden kazanç sağlanır.

• Atomlar >> Molekülleri
• Moleküller >> Organelleri
• Organeller >> Hücrelerİ
• Hücreler >> dokuları
• Dokular >> Organları
• Organlar >> Sistemleri
• Sistemler >> Organizmayı meydana getirir.

Örnek: İnsan vücudunda;

Kemik hücreleri birleşerek kemik dokusunu oluşturur.

Kemik dokusu birleşerek kemikleri oluşturur.

Bütün kemikler birleşerek iskelet sistemini oluşturur.

14. (D) Canlıların tümü benzer metabolik faaliyetleri gerçekleştirir.

Canlıların tümü benzer metabolik faaliyetleri gerçekleştirir.

Metabolizma, canlı hücrelerinde gerçekleşen yapım ve yıkım olaylarının hepsine birden verilen isimdir. Canlılar yaşamsal faaliyetlerini devam ettirebilmek için hücreleri için metabolizmaya gereksinim duyarlar.

Metabolizma ikiye ayrılır.

1. Anabolizma (Özümleme): Yapım olaylarının tamamı anabolizma olarak adlandırılır. Protein sentezi, fotosentez vb. örnek olarak verilebilir.

2. Katabolizma (Yadımlama): Yıkım olaylarının tamamı katabolizma olarak adlandırılır. Oksijenli solunum, oksijensiz solunum, polimerlerin monomerlerine ayrılması vb. örnek olarak verilebilir.

Canlılarda büyüme ve gelişmenin gerçekleştiği dönemde anabolik (yapım) olayları fazlayken, yaşlanma döneminde katabolik olaylarda artış görülür. Erişkin dönemindeyken anabolik ve katabolik olaylar eşitlenir. Yıkım olaylarının artarak yapım olaylarının azalmasıyla birlikte canlının yaşamı sona erer.

15. (Y) Bir hücreli canlıların tümünün hareket yeteneği yoktur.

Bir hücreli canlıların bazılarının hareket yeteneği vardır.

Canlılar aşağıda verilen nedenlerden dolayı hareket ederler.

• Üreyebilmek
• Göç edebilmek
• Beslenebilmek
• Suya ulaşabilmek
• Işığa ulaşabilmek

Her canlının kendine özgü hareket etme nedeni vardır. Bunun nedeni canlıların sahip olduğu farklı kalıtsal özellikler ve farklı yaşam alanlarıdır.

• Tek hücreli canlılar yer değiştirmek için iki farklı yapıyı kullanırlar. Bunlar; kamçı ya da sildir.
• Bitkiler suya ya da ışığa yönelmek için hormonlarını kullanırlar.
• Hayvanlar ise bacaklarını, kanatlarını ya da yüzgeçlerini kullanır.

Örnekler:

• Kanat >> Kuşlar
• Yüzgeç >> Balıklar
• Kök >> Ağaçlar
• Kamçı >> Bazı bakteri türleri

16. (D) Homeostazi, canlıların sahip oldukları kararlı ve dengeli iç yapıdır.

Homeostazi, canlıların sahip oldukları kararlı ve dengeli iç yapıdır.

Değişiklik gösteren iç ve dış faktörlere karşı organizmanın iç ortamında denge sağlaması “Homeostazi” (iç denge) olarak adlandırılır. Hücreler ATP harcayarak ve enerji sentezleyerek bu olayı gerçekleştirirler. Örneğin; koşu yapan biri solunum sonucu fazla ısı açığa çıkarır. Bu ısının fazlasının dış ortama atılması ise terleme ile olur. Böylece vücut ısısı yükselmez, enzimlerin bozulması önlenir, vücudun iç dengesi sabit tutulmuş olur.

Homeostaziyi sağlamaya yönelik olan başka örnek olaylar aşağıda verilmiştir.

• İnsan vücut sıcaklığının sabit tutulması
• Solunum olayı
• Boşaltım olayı
• Paramesyumda fazla suyun kontraktil kofullarla boşaltılması

17. (D) Her canlı belirli bir organizasyona sahiptir.

Her canlı belirli bir organizasyona sahiptir.

Bütün canlıların sahip olduğu ortak özelliklerden biri de belirli bir organizasyona sahip olmalarıdır. Böylece zamandan ve enerjiden kazanç sağlanır.

Çok hücreli organizmalarda;

Atomlar >> Moleküller >> Organeller >> Hücreler >> Dokular >> Organlar >> Sistemler >> Organizmayı meydana getirir.

Örnek: İnsan vücudunda;

• Kas hücreleri birleşerek kas dokusunu oluşturur.
• Kas dokusu birleşerek kasları oluşturur.
• Bütün kaslar birleşerek kas sistemini oluşturur.