9. Sınıf Pasifik Kimya Sayfa 199-201 Cevapları

5. Ünite Değerlendirme Çalışmaları

A. Aşağıdaki soruları cevaplayınız.

1- Su varlıklar için neden önemlidir?
Cevap: Su canlıların yaşaması için hayati öneme sahiptir. En küçük canlı organizmadan en büyük canlı varlığa kadar, bütün biyolojik yaşamı ve bütün insan faaliyetlerini ayakta tutan sudur.

2- 1990’lı yıllarda Ankara’nın havası şimdikinden daha kirliydi. Bunun nedeni ne olabilir?
Cevap: 1990’lı yıllarda Ankara bugünkü kadar kalabalık değildi. Bunun yanı sıra Ankara’nın havası şimdikinden daha kirli olmasının sebeplerini şu şekilde sıralayabiliriz:

• Kalitesiz yakıt kullanımı
• Egzoz gazları
• Soba ya da kalorifer gibi ısıtıcıların, uygun koşullarda yakılmaması
• Sanayi tesislerinin yanlış konumlanması nedeniyle ortaya çıkan hava kirliliği
• Trafikten kaynaklanan hava kirliliği

3- Şehirlerde, Çevre ve Şehircilik Bakanlığına bağlı Hava Kalitesi İzleme İstasyonları ölçümler yaparak hava kalitesinin insan sağlığına uygun değerlerde olup olmadığını belirler. Bu ölçümlerde havadaki hangi maddelerin miktarları ölçülmektedir? Neden? Ölçüm sonuçları hangi birimlerle ifade edilebilir? Neden?
Cevap: 5 temel kirletici için hava kalitesi indeksi hesaplanmaktadır. Bunlar; partikül maddeler (PM10), karbon monoksit (CO2), kükürt dioksit (SO), azot dioksit (NO2) ve ozon (O3) dur. Ölçüm sonuçları [µg/m³] birimi ile ifade edilir. Çünkü bu birim metre küpü kaplayan partikül sayısını ortaya koyar.

4- Kükürt dioksidin çevre ve insan sağlığına etkileri nelerdir?

Kükürt dioksit formülünde bir kükürt iki oksijen yer alır. Aralarında kovalent-polar bağ yaparlar. Şeker endüstrisinde kullanılır. Hava kirliliğine ve asit yağmurlarına sebep olur (SO₂), renksiz, keskin kokulu reaktif bir gaz olup kömür, fuel-oil gibi kükürt içeren yakıtların yanması sırasında, metal eritme işlemleri ve diğer endüstriyel işlemler sonucu oluşur. Ana kaynakları, termik santraller ve endüstriyel kazanlardır. Genel olarak, en yüksek SO₂ konsantrasyonları, büyük endüstriyel kaynakların yakınında bulunur.

SO₂ ve ince partiküllere uzun süreli maruziyet, solunum hastalıklarına, akciğerlerin savunma mekanizmasında değişikliklere ve mevcut kalp hastalıklarının kötüleşmesine sebep olabilir. Bu etkilere karşı en hassas grup, çocuklar, yaşlılar ve kronik akciğer hastalığı veya kalp hastalığı olan kişilerdir.

5- Ozonun atmosferde azalmasının nedenleri nelerdir? Atmosferin üst tabakalarındaki ozon ile yeryüzüne yakın tabakalardaki ozon arasında çevre kirliliği ve canlılara etki açısından ne fark vardır?

• Kullanılan sprey, deodorant ve parfümler ozon tabakasına zarar vererek azalmasına neden olur.
• Sanayileşme ile birlikte bacalardan çıkan gazların atmosfere zarar vermesi ile ozon tabakasının azalmasına sebep olur.
• Çevresel olarak kirliliğin artması sonucu atmosfere zarar vererek ozon tabakasının azalmasına sebep olur.
• Ormanların yok olması ile birlikte havanın temizliğinin yetersiz olması ozon tabakasının azalmasına sebep olur.
• Teknoloji ile birlikte çevreye atılan atıklar ve daha çok kimyasallar ile doğaya daha fazla zarar vermektedir.

6- Gübrelerin aşırı kullanılması sudaki yaşam için zararlıdır. Neden?
Cevap: Gereğinden fazla ve uzun süreli gübre kullanıldığında; topraklarda tuzlanma, ağır metal birikimi, besin maddesi dengesizliği, mikroorganizma etkinliğinin bozulması, sularda ötrofikasyon ve nitrat birikimi, havaya azot ve kükürt içeren gazların verilmesi, ozon tabakasının incelmesi, sera etkisi gibi çevresel problemler oluşmaya başlamaktadır.

7- “Göldeki balıklar deterjan nedeniyle ölebilir.” cümlesinin ne ifade ettiğini açıklayınız.
Cevap: Kimyasal atıkların temiz sularımıza, göllerimize ve nehirlerimize bırakılmaması, karıştırılmaması gerekir. Yoksa göldeki balıklar ölür, göldeki yaşam sona erer.

8- Çevreye zararlı maddelerin etkisi nasıl azaltılabilir?

• Hava kirliliğine neden olan fosil yakıtların kullanımı azaltılmalı, yenilenebilir enerji kaynakları kullanılmalı.
• Fabrikalardan çıkan baca gazları filtre edilmeli.
• Planlı yapılaşma sağlanmalı.
• Ormanlar korunmalı ve yeşil alanlar arttırılmalı.
• Binaların dış cepheleri yalıtım malzemeleri ile kaplanarak ısı kayıpları engellenmeli.
• Konut ve araçların kalorifer sistemlerinde, yanma sistemleri geliştirilerek yakıtların tam yanması sağlanmalı.
• Su ve toprak kirliliği oluşturan plastikler suya ve toprağa atılmamalı, toplanarak geri dönüşüme kazandırılmalı.
• Kanalizasyon suları, fabrika atıkları arıtılarak sulama sularına karıştırılmalı.
• Deterjan üretiminde bakterilerin kolay parçalayabileceği kimyasallar kullanılmalı.
• Tarımda topraklar aşırı ve bilinçsizce gübrelenmemeli. Toprak analizleriyapılarak bitkilere ihtiyaçları kadar gübre verilmesi sağlanmalı.
• Piller çöplere atılmamalı, ayrı kutularda toplanarak geri dönüşüme kazandırılmalı.
• Evsel ve endüstriyel atıkların toprak ve suya atılması önlenmeli.
• Buzdolabı ve klimalarda çevreye zararlı olan gazlar kullanılmamalı
• Enerjiyi verimli tüketmek amacıyla az enerji tüketen A sınıfı araçlar kullanılmalı.
• Çevrenin kirlenmemesi için gerekli önlemi almayan kuruluşlara caydırıcı cezai işlemler uygulanmalıdır.

9- Çevre kirliliği nedir? Kirliliğe yol açan ana etmenler nelerdir?
Cevap: Çevre kirliliği, çevrenin doğal olmayan bir şekilde insan eliyle bozulmasıdır. Bu ekosistemi bozma eylemleri; kirlenme şeklinde tabir edilmektedir.

• Göçler ve de düzensiz şehirleşme,
• Katı atıklar ve çöpler,
• Kişi başına kullanılmakta olan enerji, su, kağıt, vb. artışı,
• Gübre ve de zirai mücadele ilaçları,
• Ormanların tahrip edilmesi, yangınlar ve de erozyon,
• Aşırı olan otlatma ya da doğal bitki örtüsünün tahrip edilmesi,
• Motorlu araçlar ya da deniz araçları,
• Maden, kireç, taş ya da kum ocakları,
• Konutlardaki ya da işyerlerindeki ısınmadan kaynaklanan hava kirliliği,
• Atmosferik olaylar ile doğal afetler,
• Kanalizasyon suları arıtılmaksızın alıcı olan ortamlara verilmesi ve de sulamada kullanılması,
• Kaçak avlanma,
• Sulak alanların ve de göllerin kurutulması,
• Arazilerin yanlış kullanımı,
• Televizyon, bilgisayar ya da röntgen; tomografi ve benzeri; bazı tıbbi cihazların yaygınlaşması ile de meydana gelen radyasyon,
• Endüstriyel ya da kentsel kaynaklı olan gürültü çevre kirliliğini meydana getirmektedir.

10- Aslında hava, toprak ve su kirliliğinin biri diğerinden ayrı düşünülemez. Neden?
Cevap: Çünkü doğa ve ekosistem bir bütündür. Hava, toprak ve su kirliliği birbirinden ayrı düşünülemez. Eğer biri kirlenirse diğerlerini de etkiler.

11- Bazı bölgelerde çöpler açık havada yakılarak bertaraf edilmektedir. Bu uygun bir yöntem midir? Neden?
Cevap: Çöplerin yakılmasıyla salınan karbondioksit, karbonmonoksit, cıva ve çok küçük parçacıklı madde gibi, güneş ışınlarını donuklaştıran veya akciğerlere dolan diğer kirleticiler doğaya salınır ve çok büyük zararları vardır.

12- C40 Kentleri Belediye Başkanları Zirvesinde, Paris, Meksika, Madrid ve Atina belediye başkanları tüm dizel motorlu taşıtları 2025 yılı itibarıyla yasaklamayı taahhüt etti. Bunun çevre kirliliğiyle ilgisi ne olabilir? Diğer araçlar yasaklanmazken neden dizel araçlar yasaklanmaktadır? (Araştırınız).
Cevap: Dizel araçlardan yayılan gazların ve zararlı maddelerin astım ve KOAH gibi solunum yolu hastalıkları, kalp ve damar hastalıkları başta olmak üzere çok sayıda sistem üzerinde hastalık yapıcı etkilerinin olduğu uzun yıllardır bilinmektedir. Dizel araçların yasaklanma nedenlerini şu şekilde sıralayabiliriz.

• Partikül Madde ve Siyah Kurum (Karbon)
• Nitrik Oksit
• Poliaromatik Hidrokarbon
• Karbondioksit
• Karbonmonoksit
• Toksik metalleri havaya salarak hava ve çevre kirliliğine neden olurlar.

13. Yandaki resim, ne tür bir çevre kirliliğini göstermektedir? Bu çevre temizlenmez ise bu durumun canlılara etkisi nasıl olur?
Cevap: Yandaki resim denizlerdeki petrol kirliliğini göstermektedir. Petrol denizlerde ilk olarak yüzeyi kapladığı için ışığın ve havanın, suyun alt katmanlarına geçişini engeller. Oksijenin azlığında oksijen solunumu yapan canlılar yaşayamazlar. Özellikle bu durum sahile yakın bölgelerde toplu ölümlere neden olur. Işığın alt katmanlara ulaşamaması sonucunda su bitkileri fotosentez yapamaz ve ötrofikasyona (Ötrofikasyon, göl gibi herhangi bir büyük su ekosisteminde, başta karalardan gelenler olmak üzere, çeşitli nedenlerle besin maddelerinin büyük oranda çoğalması sonucu bitki varlığının aşırı şekilde artması. Bu durum sudaki çözülmüş oksijen miktarını azaltarak uzun vadede su ekosisteminin ölümüne neden olabilir.

B. Aşağıda verilen ifadelerin doğru olanlarına “D”, yanlış olanlarına “Y” yazınız.

(D) 1- Yağmur suları, çözünmüş hâlde karbon dioksit içerdikleri için hafif asidiktir. Bu nedenle mermer heykelleri aşındırır.
(D) 2- Suyun geçtiği ya da bulunduğu yerdeki kayaçların özelliğine göre suda çözünmüş maddeler ve bunların oranları farklıdır.
(Y) 3- Çözünmüş hâlde K+ ve Na+ iyonları içeren sular, sert su olarak nitelendirilir.
(D) 4- Sert su, sabunla çökelek oluşturur.
(Y) 5- Kaynak sularında arsenik, alüminyum, kurşun gibi kirleticilerin bulunma olasılığı çok yüksektir.
(D) 6- Ağaç dikmek, bazı çevre kirliliği türlerini azaltır.
(Y) 7- Su iyi bir çözücü olduğu için suyun kirlenmesi güçtür.
(Y) 8- Endüstri kuruluşlarından çevreye akıtılan sıcak su, çevre için olumludur.
(D) 9- Bir bölgede maden ocaklarının bulunması ve ormanların tahrip edilmesi, toprağın kalitesini etkiler.

C. Aşağıdaki tablodan uygun kelime veya kelime gruplarını seçerek cümlelerdeki noktalı yerlere yazınız.

1- Pillerde ağır metal kullanıldığından pillerin çevreye atılması toprak kirliliğine neden olur.
2- Evsel maddeler ve endüstriyel faaliyetler sonucu oluşan, tüketen ve kullanan için bir değeri olmayan, maddeler atık olarak adlandırılır.
3- Deterjanlarda bulunan alkil benzen sülfonat gibi bazı maddeler toprağa karıştıklarında, bu toprakta yetişen bitkinin azot kullanımını engellemektedir.
4- plastikler toprakta uzun süre bozunmadan kalarak toprak kirliliğine yol açar.
5- Atmosferde karbon dioksit artması küresel ısınmaya neden olan sera etkisini artırmaktadır.
6- Araç egzozlarından çıkan azot monoksit ve azot dioksit gazları asit yağmuruna neden olur.
7- Araç egzozlarına takılan katalitik konvertörlerde motorda yanma sonucu açığa çıkan zararlı karbon monoksit, azot oksitler ve yanmamış hidrokarbanlor (HC); nispeten daha az zararlı su buharı, azot ve karbon dioksit gazlarına dönüştürülür.
8- Gübreler genellikle suda çözünerek oluşturdukları nitrat ve fosfat iyonları ile suyu kirletir.
9- Sularda bulunan kromat ve siyanür toksik olarak etki eder.

D. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları yanıtlayınız.

1) Aşağıdaki iyon çiftlerinden hangisi suda sertliğe neden olur?

A) Na+, K+ B) Ca²⁺, Mg²⁺ C) F^–,Cl^– D) HCO ₃ ,SO₃ E) Fe²⁺, AI³⁺
Cevap: B

2) Karbon monoksit gazı için;
I. Zehirli bir gazdır,
II. Hava kirliliğine neden olur,
III. Yağmur suyunu asidik yapar, yargılarından hangisi ya da hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
Cevap: D

3) Aşağıdaki gazlardan hangisi sera gazı değildir?

A) Karbon dioksit B) Metan C) Ozon D) Azot dioksit E) Oksijen
Cevap: E

4) Aşağıdaki su kaynaklarından hangisi kullanılabilir su kaynağı sınıflandırmasında yer alır?

A) Okyanuslar
B) Buzullar
C) Yer altı suları
D) Denizler
E) Tuzlu göller
Cevap: C

5)Aşağıdakilerden hangisi sulardaki kimyasal kirliliğin kaynağı olarak nitelendirilmez?

A) Sodyum klorür B) Hidrojen sülfür C) Arsenik D) Fenol E) Siyanür
Cevap: A

6) Aşağıdakilerden hangisi suları kirleten organik bir sıvıdır?

A) Sabun B) Sülfürik asit C) Nitrik asit
D) Aseton E) Sodyum hidroksit
Cevap: D

7) I. Piller ağır metaller içerdiği için toprağı kirletir.
II. Bazı piller çevre kirliliğine yol açmaz.
III. Kadmiyum ve nikel, doldurulabilen pillerde kullanılan ağır metallerdir.
Pillerle ilgili verilen ifadelerden hangisi ya da hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: B

8. Aşağıdakilerden hangisi hava kirliliğinin temel nedenidir?

A) Motorlu araçlar B) Kömürün yanması
C) Plastikler D) Ağır metaller E) Deterjanlar
Cevap: B

9. Aşağıdaki maddelerden hangisi çevre kirliliği oluşturan maddelerden değildir?

A) Muz kabuğu B) Çamaşır deterjanı
C) Plastik bardak D) Aseton E) Pil
Cevap: A

10. Dünyadaki en büyük tatlı su kaynağı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Irmaklar B) Göller C) Okyanuslar
D) Yer altı suları E) Buzullar
Cevap: E

11. I. Enerji tasarrufu yapmak
II. Rüzgâr, güneş gibi enerji kaynaklarını kullanmak
III. Atıkları güvenli şekilde bertaraf etmek

Yukarıda verilenlerden hangisi ya da hangilerini yapmak, çevreye zarar veren maddeleri azaltmamızı sağlar?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: E

12. Fabrikaların bacalarından çıkan gazların çevreye etkilerini azaltmak için aşağıdakilerden hangisi uygulanmalıdır?

A) Kükürt içeriği yüksek kömür kullanmak
B) Petrol kullanmak
C) Bacaları sık sık temizlemek
D) Bacalara filtre takmak
E) Bacaları yüksek yapmak
Cevap: D

13. Aşağıdaki davranışlardan hangisinin çevre kirliliğini önlemede etkisi olmaz?

A) Otomobil yerine bisiklete binmek
B) Küvet doldurup yıkanmak yerine duş almak
C) Ağaçları budamak
D) Seyretmediğimiz durumda televizyonu kapatmak
E) Yakıtı az yakan araç kullanmak
Cevap: C

14. I. Sirke
II. Kireç çözücü
III. Limon suyu
Çaydanlıkta oluşan kireç tabakasını çevreye ve sağlığa zarar vermeden gidermek için yukarıdaki maddelerden hangisi ya da hangileri kullanılmalıdır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: D