9. Sınıf Meb Türk Dili ve Edebiyatı Temel Tiyatro Terimleri Cevapları

9. Sınıf Meb Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 181 Cevapları

1. Kösem Sultan adlı metnin tema ve konusunu belirleyiniz.

Konusu:  Kösem Sultan adlı oyunda kendi çıkarları için devletin çıkarlarını hiçe sayan, iktidar hırsıyla yanıp tutuşan Kösem Sultan’ın kendi sonunu hazırlaması anlatılıyor.

Teması: İktidar mücaledesi

2. Metinde “buyurmak” sözcüğünün hangi anlamda kullanıldığını belirtiniz.

“Bir şeyin yapılmasını veya yapılmamasını kesin olarak söylemek, emretmek” anlamında kullanılmıştır.

3. Metindeki dil ve anlatım özelliklerini belirleyiniz.

Eser, tragedya türünün dil ve üslup özelliklerini gösterir. Bunun gereği olarak argo ve çirkin sözlere yer verilmez. Oyunda şiirsel bir üslup kullanılmış, deyimlere ve özlü sözlere yer verilmiştir

4. Metnin türünün kaynağını, tarihsel dönemle ilişkisini belirleyiniz.

Trajedi türü, Eski Yunan Bağbozumu Tanrısı Dionysos (Baküs) şerefine tertiplenen dini kurban törenlerinden doğmuştur. Bu törenlerde keçi kılığına sokulmuş bir koro tarafından dithyrambos denilen şiirler şarkı halinde okunur ve dans edilirdi.

5. Trajedinin Kösem Sultan adlı metne etkisini değerlendiriniz.

Eser, trajedi  türünün dil ve üslup özelliklerini gösterir. Bunun gereği olarak argo ve çirkin sözlere yer verilmez. Oyunda şiirsel bir üslup kullanılmıştır.

6. Kösem Sultan adlı metnin kurmaca dünyası ile eserde anlatılan dönemin gerçekliği arasındaki ilişkiyi karşılaştırınız.

Yazar tarihsel bir kişilikten yola çıkarak tarihi bir olayı kurmaca gerçeklikle anlatmıştır.

7. Kösem Sultan adlı metinde millî, manevi ve evrensel değerler ile siyasi ve tarihî ögeleri belirleyiniz.

Devlette İktidar ve güç mücadeleleri, valide sultanların devlet yönetimindeki etkileri, enrika hırs gibi ögeler vardır.

a. Kösem Sultan adlı metindeki kişi kadrosunun özelliklerini belirleyiniz.

Kösem Sultan: Tahta çıkan oğlu küçük olduğu için devlet yönetiminde etkili olmuştur. Turhan Sultan ile aralarında büyük bir iktidar mücadelesi vardır.
Turhan Sultan:  Devlet idaresinde etkilidir. Emriyle Kösem Sultan’ı öldürtür.

b. Kişi kadrosunun özelliklerinden hareketle bu kişilerin tip mi karakter mi olduğunu belirtiniz.

 Bu kişiler karakterdir.

9. Sınıf Meb Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 182 Cevapları

1. Bir oyunun metnini okumakla o oyunu tiyatroda seyretmek arasındaki farkları belirtiniz.

Oyunun metnini okuduğumuzda oyunla ilgili “olması gereken” her detaya hakim oluruz. Bazı hareketler parantez içinde verildiği için oyunu kafamızda da canlandırabiliriz. Ancak oyunun gerçeğini seyretmek tamamen farklı olacaktır. Tiyatrocular sadece metni ezberleyip dümdüz konuşmak yerine karaktere ruh katan sanatçılar oldukları için iskelet biçimindeki metin, oyun sayesinde ete kemiğe bürünmüş olur. Dekor ve müzik gibi ekler ise etkili bir atmosfer yaratılmasında rol oynar. Böylece izleyici hikayeyi adeta yaşayabilir.

2. Aşağıda verilen görsellerdeki mekânı ve kişileri nasıl betimleyebilirsiniz? Bir tiyatro metninde mekânın ve kişilerin betimlenmesi neden önemlidir? Tartışınız.

Tiyatro, bir sahne sanatıdır. Seyircileri bulunan tiyatro oyunlarında amaç duygu ve düşünceleri etkili bir biçimde seyirciye geçirmek; seyirciyi olayın içerisindeymiş gibi hissettirmektir. Bir tiyatro oyununun başarısı bu ölçütlere dayanmalıdır.Tiyatroda kullanılan jest ve mimikler, duygu ve düşünceyi karşı tarafa geçirmek için kullanılan yöntemlerdir. “İnsanı insana insanca anlatma” olarak Shakespeare tarafından da tanımlanan tiyatro, olayları oluş sırasında seyirciye sunar. Edebiyatta da önemli yeri olan tiyatro, diğer edebi türlere göre daha fazla görsellik ve canlılığa sahiptir çünkü seyirciyle iç içe bir sanattır.

Bütün bu anlatımlara dayanarak mekan ve kişi betimlemeleri, tiyatro oyununun seyirciye daha etkili geçmesini sağlar. Zira seyirci, izlediği oyunda bulamadığı detayları betimlemeler sayesinde bulabilir ve oyunun içine daha çok girer. Aklında daha iyi canlanan bir oyun, daha etkili olmuş olacak ve tiyatro görevini yerine getirmiş olacaktı.

9. Sınıf Meb Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 188 Cevapları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Kaynana Ciğeri adlı metinde geçen Gördün mü? Bak! Nasıl anlarım!Soldan yatmışsındır! Akar çeşme iyidir, kısmetin açılır! Kuru çeşme, talihin küser… Ama senin rüyan sayılmaz!.. cümlelerindeki deyimleri bulunuz. Metnin bağlamından hareketle bu deyimlerin anlamlarını tahmin ediniz. Tahmininizin doğruluğunu kaynaklardan kontrol ediniz.

Kısmeti açılmak: Kazanç artması, bolluğa kavuşmak.
Örnek: Ünlü oyuncu, karşıdaki mağazadan alışveriş yapınca bir haftadır satış yapamayan iş yeri sahibinin kısmeti birden açıldı. 
Talihine (kaderine) küsmek: Yaşadığı kötü olaylardan ötürü talihini suçlamak.
Örnek: Başına gelenlerden ötürü talihine küstü.

2. Kaynana Ciğeri adlı metni komedi yapan özellikleri belirleyiniz.

Kaynana Ciğer evde bulunan gelin, kaynana görümce üzerinden onların zaaflarını, abartarak bizlere mizahi unsurları aktardığı için komedi türündedir diyebiliriz.

3. Metindeki toplumsal ve kültürel değerleri belirleyiniz.

Kültürel ve toplumsal değerlere örnek verecek olursak, rüya görmek, evlilik, çeyiz gitmesi, evde erkek egemenliği gibi durumları örnek verebiliriz.

4. Metindeki açık ve örtük iletileri belirleyerek metinle ilgili beğeni, tespit ve eleştirilerinizi gerekçe- lendirerek ifade ediniz.

• Açık ileti: Evliliklerde gelin kaynana görümce arasında yaşanan komik ve bazen ibret verici durumlar
• Örtük ileti: İnsanların anlaşmazlıklarda kendi çıkarlarını öne çıkarmaları.

5. Metindeki kahramanların kişilik özelliklerini belirleyip tip veya karakter özelliği gösterip göstermediklerini belirtiniz.

 Eserdeki kahramanların hepsi toplumda görülebilecek kimselerdir. Dolayısıyla da tiptirler. Bu tipler, gelin-kaynana ve görümcedir. Hemen hemen her mahallede evde bu tarz ilişki içinde olan kimselerin hikayeleri benzer özellikler taşır.

6. Kaynana Ciğeri adlı metni Kösem Sultan adlı metinle aşağıdaki tabloda verilen özellikler açısından karşılaştırınız. 

Kaynana Ciğeri

Tür : Tiyatro
Biçim: Diyaloglar fazladır.
Üslup: Halkın anlayacağı günlük konuşma dili sade bir dil vardır. Mizah unsurları fazladır.
İçerik:  Yeni gelinin sabah kalktığında evdeki ciğeri kedinin yemesi üzerine kendini kurtarmak için başvurduğu oyunlar anlatılır.

Kösem Sultan

Tür: Tiyatro
Biçim: Diyaloglar fazladır.
Üslup: Yüksek zümrenin konuştuğu saray dili hakimdir. Yine de günümüzde her okurun rahatlıkla anlayabileceği bir dil vardır. Yine türü trajedi olduğu için koro ve şarkılar vardır. Şiirsel ifadeler fazladır. Oyun karakterlerine uygun atasözleri ve deyimler sıklıkla kullanılmıştır.

İçerik: Kösem Sultan’ın taht ve iktidar mücadelesi anlatılmaktadır.

9. Sınıf Meb Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 190 Cevapları

1. Ekonomik sorunların aile ve birey üzerindeki etkileri neler olabilir? Tartışınız.

İnsanların günlük ve uzun vadeli ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri için belirli bir gelire sahip olması gerekmektedir. Gelir düzeyinin yeterli seviyede olması ve doğru kullanılması huzurlu ve mutlu bireyler ve aile içi ilişkiler demektir. Ancak gelir düzeyinin beklenmeyen şekilde düşmesi, aile bireylerinin işsiz kalması, beklenmedik bir durum nedeniyle maddi kayıp yaşanılması bireylerin kendilerini yetersiz hissetmelerine ve bu yetersizlik duygusuyla birlikte gelen mutsuzluk, depresyon gibi sorunlarla boğuşmalarına neden olur. İçine kapanan birey ile aile içi iletişim bozulurken, ailede yer alan diğer bireyler de mutsuz ve eksik hissederler. En yıkıcı durum ise, barınma, korunma, beslenme, eğitim alma gibi temel ihtiyaçlarda eksikliklerin oluşması olacaktır. Bu eksikler giderilemedikçe bireyler birbirinden uzaklaşacak ve aile içinde huzur kalmayacaktır. Bu tür maddi zorluklar insanların yanlış kararlar alıp yanlış eylemlerde bulunmalarına neden olabilir.

2. Tiyatro metinlerinde seyircinin merak ve heyecan duygusunu canlı tutmak için neler yapılabilir? Belirtiniz.

 Kısa cümlelerle sürekli soru ve cevap şeklinde metinler oluşturulabilir. Bunun yanında güzel bir müzik ve dekorla da oyun zenginleştirilebilir. Konu da izleyenlerin dikkatini çekecek bir konu olursa daha çok merak ve heyecan duygusu artar.

9. Sınıf Meb Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 195 Cevapları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Ocak adlı metindeki açık ve örtük iletileri belirleyiniz.

2. Metindeki karşılaşmaları, temel çatışmayı ve ona bağlı diğer çatışmaları belirleyiniz.

Hayaller- Gerçekler

3. Metindeki şahıs kadrosunun fiziksel ve psikolojik özelliklerini belirleyiniz, bu özelliklerin metindeki olaylara etkisini açıklayınız.

Anne: aileyi kucaklayan ve bir arada tutmasını sağlayan kişi.
Baba:Ailede baba olmakla birlikte sürekli hayal kuran ve her hayalinin sonunda hüsrana uğrayan kişidir.
Nihat:  Ailenin haylaz ve yaramaz çocuğu. Çalışmadan aylakça dolaşır.
Büyükanne: Kendini paşa konağında sanır. Aile bireylerini evin hizmetçisi olarak düşünür.
Tarık: Ailenin  çalışıp eve katkı sağlayan kişisi.
Sevda: Evin tek kızı. Mahallede birini aşık olup ona kaçsa da oğlan haylaz çıkar ve tekrar baba evine geri döner.

4. Metinde dram türüne özgü nitelikleri belirleyiniz.

Cevap: Dram, sahnede oynanmak için yazılmış, biçim olarak konuşmaya dayanan ve karşıtların çatışmasıyla gelişen oyun türünün adıdır.Bu tiyatro hayat olduğu gibi aktarılmıştır. Bu ailen de karşılaşılan tipler toplumda rahatça görülebilir. Hayaller ve gerçekler arasında sıkı yaşayan bir ailenin dramı ele alınmıştır.

5. Metnin dil ve üslup özelliklerini belirleyiniz.

Sade bir dille yazılmış bir eserdir. Konusunda var olan hayaller ve gerçekler arasında kalmış ailenin durumunu çok içten bir şekilde ele almıştır. 

6. Metindeki değerleri yaşadığınız dönemin değerleriyle karşılaştırınız.

Hayal kurmak, gerçeklerle mücadele etmek, çalışmak, aldatılmak, geçim sıkıntısı , sevmek, sevginin sonucunda aldat gibi değerler bugün içinde karşımıza çıkar.

7. Ocak adlı metni Kösem Sultan adlı metinle tür, biçim, üslup ve içerik açısından karşılaştırınız.