9. Sınıf Meb Kimya Ders Kitabı 4. Ünite Maddenin Halleri Üniteyi Bitirirken Cevapları

9. Sınıf Meb Yayınları Kimya Ders Kitabı 4. Ünite Maddenin Halleri Üniteyi Bitirirken Cevapları

9. Sınıf Kimya Ders Kitabı Meb Yayınları 4. Ünite Maddenin Halleri Sayfa 178, 179, 180, 181, 182, 183 Üniteyi Bitirirken Soruları ve Cevapları 

9. Sınıf Meb Yayınları Ortaöğretim Kimya Ders Kitabı Sayfa 178 Cevabı

Aşağıdaki metinde boş bırakılan yerleri uygun sözcüklerle doldurunuz.

Metinle ilgili verilen soruları yanıtlayınız.

A ve B boşluğuna (a) SICAKLIK ve (b) BASINCA ifadeleri gelmelidir. Maddenin fiziksel hali bu iki koşula göre değişiklik gösterir.
C boşluğuna ise (c)BUZUN ifadesi gelmelidir. Çünkü su katı hale geçtiğinde hacmi arttığından yoğunluğu azalır. Bu durum (d)YALITIM görevi sağlar.
Sıvı haldeki su vücut (e) ISISININ dengelenmesinde de görevlidir. 
Su aynı zamanda bitkilerin büyüyüp gelişmesi için zorunlu olan maddelerden de biridir. Nehir göl ve denizlerdeki suyun (f) BUHARLAŞARAK tekrar yoğuşması yani hâl değiştirerek yeryüzü ve atmosfer arasındaki çevrimine (g) SU DÖNGÜSÜ denir.
Gazın basınç altında sıvılaştırılması ile elde edilen (h) LPG ve (ı)LNG farklı kullanım alanlarına sahiptir. 
Gazların (i) sıkışma özelliği vardır.
(j)HAVADAN azot ve oksijen elde edilir.
(k) AYRIMSAL DAMITMA kaynama noktaları farkına dayanarak yapılan ayırma işlemidir.

1. Suyun hâl değişiminin canlı ve çevre için önemi nedir? Açıklayınız.

Su eğer tek bir halde kalsaydı bu döngü tamamen dururdu. Mesela sıvı halinde kalsaydı buharlaşma olmayacağı için hiç yağmur yağmazdı ve dünya bir felaket yaşardı. 

Ya da sadece atmosferde gaz halinde bulunsa bu sefer dünyayı bir battaniye gibi sarar, içerideki ısıyı korurken gelen güneş ışınlarını geri yansıtarak yine tüm dengeyi bozardı. Hayatın devamlılığı için ekosistemin olduğu şekilde, dengeli bir biçimde devam etmesi oldukça önemlidir.

2. Su döngüsü ne demektir? Açıklayınız.

Su, canlılar için temel ihtiyaçlardan biridir.Su olmazsa hayat olmaz.Su döngüsü olmasaydı Dünyadaki su miktarı git gide azalacaktı. Dünya’daki başlıca su kaynakları okyanuslar, denizler , göller, barajlar , yer altı ve yer üstü suları oluşturur.Hal değişimi ile su döngüsü meydana gelmektedir.Nehir ve göllerin Güneşten gelen sıcaklık ile ısıtılarak buharlaşır.Nemli hava etrafımızdaki havadan daha az yoğun olduğu için yükselir.Atmosferde yoğun su bulutları olması için daha fazla yükselir.Çökeltme ise suyun soğumasıyla veya büyük damlacıklar oluştuğunda gerçekleşmektedir.Sıcaklığa bağlı olarak yağmur veya kar olarak yere düşer.Bazı sular yer altına sızarken bazı sular ise yüzeyde kalır.Sonuçta ise sular akarsulara ve göllere tekrar döner.Bu döngü tekrar tekrar gerçekleşmesi ile su döngüsü meydana gelir.

3. Endüstride hâl değişiminin kullanıldığı alanlar nelerdir? Örnekle açıklayınız.

4. LPG ve LNG’nin kullanım alanları nelerdir? Örnekle açıklayınız.

LPG; tüp, dökme ve otogaz olarak birçok alanda farklı amaçlar için kullanılmaktadır.

- Konutlarda, Ticarethanelerde,
- Turizm Sektöründe,
- Küçük Sanayi İşletmelerinde,
- Gıda Sektöründe,
- Binek Araçlarda,
- Teknelerde ve Karavanlarda;
- Kimya ve Parfüm olarak kullanılabilmektedir.

LNG ise yüksek yanma verimi, temiz ve ekolojik yakıt özelliği, ekonomikliği ve güvenli/pratik kullanımı ile alternatif bir yakıt türüdür.

- Elektrik üretimi
- Kızgın yağ eldesi
- Sıcak hava eldesi
- Metal işleme (döküm, ergitme, ısıl işlem vs.)
- Sıcak su ve kızgın su eldesi
- Buhar eldesi
- Pişirme ve kurutma fırınları
- Seramik ve cam sanayi gibi alanlarda kullanılmaktadır.

5. Havadan oksijen ve azot eldesinde bileşenlerin hangi özelliğinin farklı olmasından yararlanılır?

6. Görsellerini gördüğünüz sırasıyla spreyli ilaç, oto boyama, böcek ilâcı püskürtme gibi alanlarda gazların hangi özelliklerinden faydalanılır? Siz de günlük hayatta gazların bu özelliklerinin kullanıldığı alanlara başka örnekler veriniz.

Gazların belirli bir hacimleri yoktur ve gaz molekülleri sıkıştırılabilir. Gaz moleküllerinin sıkıştırılma özelliğinden ve yüksek basınç altında sıvılaşma özelliklerinden faydalanarak ilaç, boya, kozmetik...vb. alanlarda kullanılan çeşitli ürünler geliştirilmiştir. 
Yukarıda verilen tüm ürünler spreyli ilaç, oto boyama, böcek ilacının tamamı gazların sıkıştırılabilme özelliği sayesinde kullanılabilir olmuştur.

7. Aşağıdaki olayların nedenlerini açıklayınız.

• Bisiklet tekeri fazla şişirildiğinde patlar.

Katı, sıvı, gaz fark etmeden çevremizde gördüğümüz bütün maddeler temas halinde olduğu maddelere basınç uygularlar. Bu basınç bazı maddelerin ağırlıklarından bazı maddelerin potansiyel enerjilerinden kaynaklanabilir. 

Gaz gibi maddelerin ağırlıkları yok denecek kadar azdır. Ancak tanecikleri çok hızlı hareket eder ve bulundukları kabın duvarlarına çarparlar. Basınç arttıkça bu çarpma miktarı da artar.

Bisikletin tekerini hava ile doldururuz. Tekerin içi gaz molekülleri ile dolar. Ancak şişirmemiz gerekenden daha fazla şişirdiğimiz zaman gaz moleküller lastiğe baskı uygulamaya başlarlar. Gaz molekülleri arttıkça uygulanan basınç da artar. En sonunda tekerlek bu basınca dayanamaz ve patlar.

• Balon helyum gazıyla doldurulduğunda yükselir.

Helyum, doğada gaz halinde bulunur. Bir soygaz olan helyum, havadan daha hafiftir. Bu nedenle, bir balonun içine doldurulduğunda yükselme eğilimi gösterecektir. Yanıcı bir gaz olmayan helyum, genellikle kaynak alanlarında koruyucu gaz olarak, balonlarda, roketlerin itici gaz sistemlerinde, MR cihazlarında kullanılır. 

Oldukça değerli olan bu gaz, doğal gazdan elde edilir. Dünya üzerinde sadece belirli bölgelerde bu gazın üretimi yapılmaktadır. Bu sebeple uluslararası işletme ve ticareti yapılan tek endüstriyel gazdır.

• Sıcak ortamda şişirilen balon soğuk ortama götürüldüğünde söner.

Gazlar sıcak ortamlarda genleşirken, soğuk ortamlarda büzüşürler.

Sıcak ortamda şişirilen balonun şişkin olması ve soğuk ortama götürüldüğünde ise sönmesi (büzüşmesi) gazların ortam sıcaklığına göre taneciklerinde meydana gelen değişmedir.

9. Sınıf Meb Yayınları Ortaöğretim Kimya Ders Kitabı Sayfa 179 Cevabı

8. Aşağıdaki maddelerin hangisi ya da hangilerinde hâl değişiminden yararlanılmıştır?
I. su döngüsü,
II. spreyler,
III. LPG
A) Yalnız II B)Yalnız III C) I ve II D)II ve III E) I, II ve III

Maddelerin ısı alarak ya da vererek bulundukları halden daha düzenli ya da daha düzensiz bir yapıya geçmeleri hal değiştirmeleri anlamına gelir.
Verilen örnekleri incelediğimizde, I.Su döngüsü, başlı başına bir hal değişim sürecini anlatır, su buharlaşır atmosfere karışır, tekrar atmosferden yeryüzüne yoğuşur. Su döngüsü en güzel hal değişim örneklerindendir.
II. ve III.ü birlikte ele alabiliriz. Her ikisinde de kullanım kolaylığı açısından gazlar sıkıştırılmış ve sıvılaştırılmıştır. Gazın hal değiştirerek sıvılaşması sağlandığından bu örneklerde de hal değişimi olmuştur.

9. Aşağıdaki olaylardan hangisi hâl değişimi değildir?
A) Alkolün buharlaşması
B) Havanın yoğuşması
C) Suyun donması
D) Buzun kırılması
E) Naftalinin süblimleşmesi

Hal değişimi, kimya biliminde fiziksel değişim kapsamında değerlendirilen bir durumdur. Hal değişimi sırasında sıcaklık sabit kalıp, maddenin molekülleri arasında potansiyel enerji değişimi görülür. 

Bilindiği üzere genel olarak maddeler temel fazda bulunur. Bunlar: katı, sıvı, gaz ve plazma fazıdır. Bu fazlar arası geçişler hal değişimi olarak adlandırılır. Plazma hal dışta tutularak bir maddenin katı, sıvı ve gaz fazlarında geçişidir. Örneğin bir su düşünün. Bu su donar, buharlaşır, süblimleşir ve kırağılaşır. 

Sorumuzda verilen A,B,C ve E şıklarında fazlar arası geçiş verilmişken; buzun kırılması bir hal değişim örneği değildir. Buzun kırılması sadece bir fiziksel değişimdir. 

Aşağıdaki tabloda bazı tanecikler verilmiştir. Bu taneciklerle ilgili 11. 12. 13. ve 14. soruları cevaplayınız.

11. Metalik katıdır? Metalik katıların özelliklerini açıklayınız.

Pozitif iyonlar, belirli bir düzenle yerleşerek metalik katıları oluştururlar.

Metalik bağ ile bağlıdırlar.

Metalik katılarda pozitif iyonlar, serbest hareketli elektronlarla birlikte bulunurlar.

Elektronların hareketli olmasıyla metaller parlaktır, tel ve levha hâline gelebilirler ve ısı ve elektriği iyi iletirler.

Metallerin erime ve kaynama noktaları her metal için farklıdır.

Metalik katılara örnek olarak verilebilecek elementler: Çinko (Zn), gümüş (Ag), altın (Au), bakır (Cu), demir (Fe)’dir.

12. Moleküler katıdır? Moleküler katıların özelliklerini açıklayınız.

Moleküler katıların moleküller arasındaki çekim kuvvetleri;

Dipol-dipol, London etkileşimleri ve hidrojen bağları olabilir.

İyot, kuru buz ve naftalin apolar kovalent bağlı katılardır ve bu katılarda London etkileşimleri görülür.

SO2 ve benzeri polar katılarda dipol-dipol etkileşimleri görülür

H2O, NH3 ve HF bileşiklerinin katı hâllerinde hidrojen bağları görülür.

Moleküler katıların erime ve kaynama noktaları düşüktür.

 Isı ve elektriği iletmezler.

13. Kovalent katıdır? Kovalent katıların özelliklerini açıklayınız.

Kimyada kovalent ifadesi, atomlardaki elektronların ortaklaşa kullanılarak oluşturduğu yapıyı ifade etmektedir. Kovalent katılar ise, oluşan bu yapıların katı formda olduğu maddeleri ifade eder.

Yani diğer bir deyişle kovalent katının içeriğindeki tüm atomlar birbirine kovalent bağ ile bağlıdır. Bu bağ sonucu kovalent kristalleri oluşumu gözlenir. Ağ örgülü katılar olarak da ifade edilen kovalent katıların en belirgin örnekleri grafit, elmas gibi değişik karbon formlarıdır.

Silisyum elementinin çeşitli hibritleşmelerle oluşturduğu SiC, SiO2 gibi katılar da örnek verilebilir. Bu tarz katıların erime noktaları yüksek olduğu gibi bazı türdeki hibritleşmeler sebebiyle elektriği iletebilirken bazen iletemezler.

14. İyonik katıdır? İyonik katıların özelliklerini açıklayınız.

İyonik katılarda anyonlar katyonlardan daha büyük olduğu için, anyonların meydana getirdiği boşlukları katyonlar doldurur.

Erime ve kaynama noktaları çok yüksektir.

İyonik katılar elektriği iletmezler. İletkenlikleri suda çözündüklerinde ya da eritildiklerinde gerçekleşir.

İyonik bileşikler serttir çünkü bileşikleri bir arada tutan etkileşimler güçlüdür.

İyonik katılar: NaCl, CsCl, ZnS, MgO, CaF2 bileşikleridir.

9. Sınıf Meb Yayınları Ortaöğretim Kimya Ders Kitabı Sayfa 180 Cevabı

15. Berra tabloda verilen doğru/yanlış türündeki ifadeleri aşağıdaki gibi işaretlemiştir.

Buna göre Berra hangi bilgileri doğru işaretlemiştir?
A) I, III, IV B) II, III, V C) III, IV, V D) I, II, IV E) I, III, V

I. İyonik katı olan sönmemiş kirecin örgü yapısındaki birim hücreler (CaO) oluşurken Ca2+ ve O2- iyonları elektrostatik itme ve çekme kuvvetleriyle bir arada bulunur. ( Doğru / Yanlış )

II. Buz (H2O) adı verilen moleküler katıda bağımsız moleküller arasında London, dipol-dipol, hidrojen bağı adı verilen zayıf etkileşim kuvvetleri bulunur. ( Doğru / Yanlış )

III. İyot (I2) elektronların ortaklaşa kullanılmasıyla oluşan apolar kovalent bağlarla bağlı moleküler bir katıdır. I2 molekülleri London kuvvetleri sayesinde bir arada bulunur. ( Doğru / Yanlış )

IV. Demir metalinin tel ve levha hâline gelmesi, ısı ve elektriği iletmesi, parlaklığı, erime ve kaynama noktasının yüksek oluşu elektron denizi sayesinde olur. ( Doğru / Yanlış )

V. Elmasta her karbon atomu dört karbon atomuna kuvvetli kovalent bağlarla bağlanarak ağ örgülü sağlam bir yapı oluşturur. ( Doğru / Yanlış )

16. İyonik katılar ile ilgili;
I. Elektriği iletmez.
II. İyonları bir arada tutan güçlü etkileşimlerden dolayı çok yüksek erime noktasına sahiptir.
III. Eritildiklerinde ya da suda çözündüklerinde iyonlar serbestçe hareket ettiği için elektriği iletir.
hangisi ya da hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B)Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III

17. Belirli geometrik şekli olan sert ve sıkıştırılamayan katılara kristal katılar denir. Aşağıda verilenlerden hangisi kristal katı değildir?
A) Cam B)Sodyum C) Kuru buz D) Şeker E) Naftalin

18. Sıvıların viskozitelerini büyükten küçüğe sıralayınız.

19. Viskoziteyi etkileyen faktörler nelerdir? Yazınız.

Sıvıların akışkanlığa gösterdiği dirence viskozite denir. 

Viskoziteyi etkileyen faktörler:
-Viskozite ne kadar büyükse akıcılığı ise o kadar düşük olur. 
*Sıvılarda moleküller arası çekim kuvveti büyükse viskozitesi yüksektir. 
*Mol kütlesi yüksek ise viskozitede yüksektir.
*Moleküllerinin geometrik şekli doğrusal ise, küresel moleküllerden oluşan sıvının viskozitesinden çok daha yüksektir. 
*Sıcaklık arttıkça moleküller arasındaki çekim kuvvetleri azalacağından sıvının viskozitesi azalır, akıcılık artar.

9. Sınıf Meb Yayınları Ortaöğretim Kimya Ders Kitabı Sayfa 181 Cevabı

20. Viskoziteyle ilgili olarak;
I. Sıvıların akmaya karşı gösterdiği dirençtir.
II. Bütün sıvıların aynı sıcaklıkta viskoziteleri aynıdır.
III. Sıcaklığın artırılması viskoziteyi azaltır. hangisi ya da hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B)Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III

21. Aşağıda verilen örneklerden hangisi viskozitenin sıcaklık etkisiyle ilgili değildir?
A) Yollara asfalt dökülürken ziftin yayılması
B) Salçanın sıcakken kavanozlara doldurulması
C) Sıcak sprey uygulamaları ile boyama
D) Motorda ısınan yağın daha akıcı olması
E) Etin pişirilmeden önce sosa bulanması

22. …… Moleküller arası kuvvetleri büyük olan sıvıların viskozitesi yüksektir. …… Molekül kütlesi viskoziteyi etkilemez. …… Buzdolabından çıkarılan reçel, bal, gibi yiyeceklerin viskoziteleri düşüktür. …… Balın viskozitesi sudan küçüktür. Yukarıdaki bilgileri doğru (D) veya yanlış (Y) olarak dolduran bir öğrenci tüm soruları doğru olarak cevapladığında aşağıdaki seçeneklerden hangisine ulaşır?

23. Aşağıda birbiri ile bağlantılı Doğru/Yanlış ifadeler içeren Tanılayıcı Dallanmış Ağaç tekniğinde bir soru verilmiştir. İlk ifadeden başlayarak her doğru ya da yanlış cevabınıza göre çıkışlardan sadece birini işaretleyiniz.

9. Sınıf Meb Yayınları Ortaöğretim Kimya Ders Kitabı Sayfa 182 Cevabı

24. Aşağıdaki tabloda buharlaşma ve kaynama arasındaki bazı farklar verilmiştir. Tablodaki boş bırakılan yerleri doldurunuz.

25. Buharlaşma ile ilgili hangisi yanlıştır?
A) Sıcaklık arttıkça buharlaşma hızı artar.
B) Tanecikler arasındaki çekim kuvvetleri artıkça buharlaşma hızı düşer.
C) Yüzey alanı arttıkça buharlaşma hızı artar.
D) Buharlaşma gerçekleşmeden de su döngüsü gerçekleşir.
E) Havadaki nem arttıkça buharlaşma hızı azalır.

26. Aşağıda verilen maddelerden hangisinin aynı koşullardaki buharlaşma hızı en fazladır?
A) Etil alkol B) Su C) Antifriz D) Tuzlu su E) Demir

27. Yukarıda deney tüplerinde aynı koşullarda aynı sıvılar bulunmaktadır. Bu sıvıların buharlaşma hızlarını karşılaştırınız.
A) I > II > III > IV > V
B) I < II < III < IV < V
C) I = II = III = IV = V
D) I > II > III = IV = V
E) I = II = III > IV > V

9. Sınıf Meb Yayınları Ortaöğretim Kimya Ders Kitabı Sayfa 183 Cevabı

28. Isıtma devam ettikçe sıvı miktarı ve buharlaşan molekül sayısındaki değişimi ve nedenini açıklayınız.

29. Bir süre sonra manometredeki cıva seviyelerinin ve sıvı miktarının değişmediği görülür. Bunun nedenini açıklayınız.

30. Buharlaşma hızının yoğuşma hızına eşit olduğu denge durumunda sıvının yaptığı buhar basıncına denge buhar basıncı denir. Denge buhar basıncını etkileyen faktörleri yazınız.

Öncelikle denge buhar basıncının ne olduğunu kavrayalım. Kapalı bir kap düşünün ve içerisinde bir miktar su bulunsun. Bu kabı alttan ısıttığımızda su moleküllerinden bazıları eşik enerjisini geçerek buhar fazına geçerler. Bir süre sonra buhar fazındaki su molekülleri çokça artış gösterir. Bu noktada hal değişimleri de artar.

Buhar fazına geçen su molekülleri yoğuşarak tekrar sıvı hale döner. Buharda ne kadar çok su molekülü birikirse yoğuşma hızı da o kadar artar. İşte denge buhar basıncı, buharlaşma hızı ile yoğuşma hızının aynı olduğu basınçtır. Bu anda buhar faza geçen madde molü ile sıvı faza geri dönen su molü de aynıdır. 

Bu denge buhar basıncı, sıcaklık, madde cinsi, saflık, uçuculuk ve çekim kuvveti etkenlerine bağlı olarak değişkenlik gösterir.

31. Aşağıda gazlarla ilgili verilen yargılardan hangisi yanlıştır?
A) Gaz halde tanecikler birbirinden bağımsız hareket eder.
B) Gazlar bulundukları kabı doldururlar.
C) Gazların belirli hacim ve şekilleri yoktur.
D) Gaz tanecikleri arasındaki boşluk yoktur.
E) Gazlar maddenin en düzensiz halidir.

32. Aşağıda gazlarla ilgili verilen yargılardan hangisi yanlıştır?
A) Gaz basıncı birim hacimdeki tanecik sayısı, hızı ve çarpışma sayısıyla orantılı değildir.
B) Gazlarda en çok kullanılan hacim birimi litre (L)’dir.
C) Basınç birimlerinden en çok kullanılanlar atmosfer (atm) ve mmHg ‘dır.
D) Gazlar için kinetik enerji mutlak sıcaklıkla yani Kelvin (K) cinsi sıcaklıkla doğru orantılıdır.
E) Gaz miktarı mol sayısı (n) ile belirlenir.

33. Kaynama noktası yaklaşık 78 oC ve donma noktası yaklaşık -114 oC olan etil alkolün soğuma hâl değişim grafiğini çizerek soruları cevaplayınız.
a) Çizdiğiniz grafikten yararlanarak etil alkolün erime – donma, kaynama – yoğuşma noktalarını belirtiniz.
b) Etil alkol hangi bölgelerde homojen, hangi bölgelerde heterojendir?
c) Sıcaklığın sabit kaldığı ve değiştiği bölgeler hangileridir?
d) Etil alkolün hâl değiştirdiği bölgeler hangileridir?

34. Kapalı bir kaptaki gazın sıcaklığı 300 K’den 500 K’e çıkarıldığında aşağıdaki niceliklerden,
I. Kinetik enerji
II. Basınç
III. Madde miktarı
hangisi ya da hangileri artar?
A) Yalnız I B )Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III

PV=nRT formülünden gidecek olursak,

Kapalı bir kaptaki gazın sıcaklığı 300 K’den 500 K’e çıkarıldığında aşağıdaki niceliklerden,
I.Kinetik enerji-->ARTAR.
II.Basınç-->ARTAR
III.Madde miktarı-->ARTMAZ